Vrijwel overal in het werkgebied van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard bevat het water PFAS-stoffen. Dat blijkt uit een ‘screening’ van 26 grote wateren en zwemlocaties. Verhoogde concentraties komen vooral voor op plekken waar water het gebied wordt ingelaten.
Als aanleiding voor het onderzoek, dat in augustus plaatsvond, noemt het hoogheemraadschap de algehele zorgen die leven over PFAS. "Wij zitten natuurlijk niet heel ver van Chemours", verklaart woordvoerder Paula Korteweg. "Het is zeker niet zo dat alle PFAS daar vandaan komt, maar in onze buurgebieden zijn de concentraties wel heel hoog."
Chemours is de chemische fabriek in Dordrecht waar Teflon wordt gemaakt, dat onder andere gebruikt wordt voor antiaanbakpannen. Bij de productie hiervan komen schadelijke stoffen als PFAS en GenX vrij, die in de lucht, op het land en in het water terechtkomen.
In het werkgebied van Schieland en de Krimpenerwaard bevindt zich volgens Korteweg geen PFAS-producent. "Maar PFAS zit bijvoorbeeld ook in doucheproducten en cosmetica. Zo komt het toch in het afvalwater terecht. En wij kunnen het er niet uithalen."
Inlaatpunten
PFAS is een verzamelnaam voor duizenden verschillende chemische stoffen die niet of nauwelijks afbreken. Het hoogheemraadschap heeft 26 grote wateren en officiële zwemlocaties onderzocht op de aanwezigheid van 35 verschillende PFAS-stoffen. Die bleken allemaal verschillende soorten PFAS te bevatten.
Op de locatie met de minste PFAS zijn 15 van de 35 gemeten stoffen aangetroffen en op de locatie met de meeste PFAS 20 van de 35 stoffen.
Korteweg noemt het opmerkelijk dat verhoogde concentraties vooral voorkomen bij de zogenaamde inlaatpunten. Op deze locaties laat het hoogheemraadschap water het gebied in om de waterstand op peil te houden. "Dat is dus eigenlijk gebiedsvreemd water."
Vis en schaaldieren
Waar in de buurgebieden zwemplassen moesten worden afgesloten vanwege te hoge waarden, is dat in Schieland en Krimpenerwaard niet aan de orde. De gemeten hoeveelheden PFAS liggen ruim onder de risicogrenswaarde voor zwemmers die het RIVM heeft vastgesteld.
Dat ligt anders voor het eten van vis en schaaldieren uit het gebied. Van diverse PFAS-stoffen komen de gemeten concentraties boven de door het RIVM aanbevolen risicogrenswaarde voor wie levenslang dagelijks veilig vis wil eten.
"Dat komt doordat PFAS-stoffen zich ophopen in het weefsel van organismen", aldus Korteweg. "Het is een accumulatie van stoffen, doordat dieren weer planten en andere diertjes eten waarin PFAS zitten."
Totaalverbod
Het hoogheemraadschap heeft de onderzoeksresultaten gedeeld met instanties als de GGD, het RIVM, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de visserij.
Ook steunt het, samen met de Unie van Waterschappen en Vewin, het voorstel om de productie en het gebruik van PFAS in EU-verband zo snel mogelijk volledig te verbieden.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.