door Joost Buntsma
WATERBLOG - De Nederlandse waterschappen hebben innovatie hoog in het vaandel staan. Dat is nodig om antwoorden te vinden op de grote uitdagingen van deze tijd. U kent ze vast: energietransitie, klimaatverandering en de overgang naar een biobased en circulaire economie.
De waterschappen willen graag hun bijdrage leveren aan het oplossen ervan. Vandaar dat de Unie van Waterschappen namens de waterschappen meerdere akkoorden en Green Deals heeft ondertekend, met daarin ambitieuze doelstellingen.
Niet alleen deze grote uitdagingen, ook de ‘kleinere’ vragen om innovatie. Denk aan de mogelijkheden van de informatietechnologie, de kwaliteit van ons (water)milieu, gezondheid, burgerparticipatie en de verdeling van verantwoordelijkheden. Het gaat daarbij wat mij betreft niet alleen om technische, maar ook om sociale innovaties.
Om al die doelstellingen te verwezenlijken is samenwerking tussen de waterschappen en onze partners onontbeerlijk. We leren van elkaar. STOWA blaast op al deze vlakken namens de waterschappen en provincies haar partij mee door het stimuleren van innovatie en kennisontwikkeling.
Ik veronderstel dat bekend is dat de T in STOWA staat voor 'Toegepast', dit in tegenstelling tot het fundamentele, het wetenschappelijke onderzoek dat voorafgaat aan het toegepaste. Maar zowel voor de grote als voor de kleine vraagstukken is toegepast onderzoek alleen onvoldoende; er is ook baanbrekend onderzoek nodig. STOWA heeft in het verleden daarom al de samenwerking gezocht met verschillende universiteiten. Met een aantal universiteiten hebben we bilaterale overeenkomsten, we participeren in WETSUS en we leveren een bijdrage aan een groot aantal promotieonderzoeken van NWO-TTW (voorheen STW). En binnenkort honoreren we samen met KWR en NWO voor het eerst een eigen call voor onderzoeken op het gebied van ‘nieuwe’ stoffen / medicijnresten. Alle universiteiten konden hierop inschrijven.
Nu lijkt het er - gezien wat ik hiervoor geschreven heb - wellicht op dat STOWA alleen op zoek is naar de resultaten van baanbrekend onderzoek. Dat is zeker niet het geval. Het doel van STOWA is het entameren van innovatie en onderzoek dat er voor zorgt dat waterbeheerders hun werk beter en/of goedkoper kunnen uitvoeren. Die doelstelling kan ook aan de ‘achterkant’ van het toegepaste onderzoek worden bereikt. Bijvoorbeeld door nieuwe apparatuur, of zelfs alleen het verbeteren van bestaande methoden en technieken.
Ik zie in dit verband geen universiteiten voor me, maar het innovatieve midden- en kleinbedrijf. Het Valorisatieprogramma Deltatechnologie in Delft en de Water Alliance in Leeuwarden verrichten hier goed werk. En verschillende waterschappen zoeken én vinden op dit vlak de verbinding met het bedrijfsleven en dan het liefst in hun directe omgeving. Ook hier zou ik willen dat we van elkaar leren. Niet iedereen hoeft tenslotte het wiel zelf uit te vinden.
Dus: hebt u goede voorbeelden hoe je als overheidsorganisatie aansluiting kunt vinden bij de innovatiekracht van het MKB, dan nodig ik u van harte uit contact met mij op te nemen. Mijn mailadres vindt u hieronder. En de voorbeelden? Die mogen klein én groot zijn, en binnen én buiten het waterveld liggen. Want innovaties zijn er in alle soorten en maten.
Joost Buntsma is directeur van Stowa
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
De legger is het kroonjuweel van het waterschap. Zoals een gemeente de bebouwde kom markeert met een bord, zo staan de waterschapsgrenzen beschreven in de legger. Dit is niet een eenvoudige grens met het buur-waterschap, maar een complex stelsel van waterstaatswerken met de bijbehodende invloedszoneringen. Alleen binnen die zoneringen heeft het (klassieke) waterschap zeggenschap (klassiek: gericht op waterbeheer (watergangen) en waterveiligheid (dijken) ex waterzuivering).
Alles begint en houdt op bij de invloedszones - de grenzen - van het waterschap. En laat het nou toch heel eenvoudig zijn die grenzen kleiner te maken (dus de invloedszones in nieuwe leggers te verkleinen) maar zo goed als onmogelijk om deze weer groter te maken. Het ene is n weggevertje en het andere is landje pik - dus betalen.
Dus voor een strategische herorientatie van de waterschappen is een strategische herwaardering van het kroonjuweel - de waterschapslegger en het gehele bijbehorende invloeds-spel van essentieel belang.
De waterschappen zijn de afgelopen jaren ver in de marge gedrukt want invloedszones met gemeenten, het rijk en andere belanghebbenden zijn aan het verschuiven. (En waar is de wet PUBERR gebleven?)
Dus eerst herwaarderen van waterschapsgrenzen, dan weten waar de grenzen zijn en vervolgens deze met een (dijk)leger gaan verdedigen ! ;-)
https://sjfsupport.com/mmi.html
Interessant artikel van Stephan Kuks over de toekomst van de waterschappen. Zelf vraag ik mij af of de waterschappen wel in staat zijn om antwoord te geven op de grote maatschappelijke vragen, die ook hij noemt. Hij zegt: "Nu wordt het tijd dat waterschappen duidelijk maken dat er vanuit water en bodem grenzen zijn, en dat de ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden van Nederland hierop moeten worden aangepast.” Dat lijkt op het oog een logische uitspraak, maar de grote vraag is of het huidige waterschap deze vraag wel inhoud kan geven. En niet vanwege dat het waterschap niet deskundig zou zijn, maar meer vanwege de samenstelling van het bestuur en dat het mandaat op de genoemde onderwerpen zeer beperkt is.
En natuurlijk, prachtig als Kuks vindt dat de waterschappen duidelijk stelling moeten nemen in het maatschappelijk debat over de toekomst van ons land, maar welke stelling dan? Het belang van de boeren? Het belang van de natuur? Het belang van woningbouw? Deze discussie hoort in eerste instantie thuis op het allerhoogste politieke niveau. Daar heeft men het de afgelopen decennia lelijk laten liggen, maar dat betekent niet dat nu het waterschap aan bod is. En natuurlijk voor het waterbeheer zijn de waterschappen de ogen en de oren van de samenleving. De waterschappen zijn bij uitstek degenen die van onderop knelpunten en ideeën kunnen aandragen om het beleid op provinciaal en nationaal niveau effectief vorm te geven. Maar ik moet er niet aan denken dat de waterschappen dat in die breedheid zelf zouden moeten gaan oppakken.
En om dan ook maar tegelijk tegen een heilig huis aan te schoppen, we zouden ons zelfs kunnen afvragen of waterschappen en het functioneren ervan nog wel van deze tijd is. Zeker als het gaat om ruimtelijke ordening en klimaat heeften provinciaal bestuur veel meer mandaat en dus veel meer slagkracht. Wat mij betreft zou het waterbeheer zo overgeheveld kunnen worden naar de provincie en zouden waterschappen omgevormd kunnen worden tot uitvoeringsorganisaties die het dagelijks waterbeheer doen. De RWZI’s zouden nutsbedrijf kunnen worden. Zeker zij zouden daarmee grote stappen kunnen maken in de efficiency van de waterzuivering.
Wat bedoel ik daarmee? In de afgelopen 10 tot 20 jaar zijn de RWZI ’s zich steeds meer gaan toeleggen op terugwinning van grondstoffen(fosfaat, cellulose, biogas, etc). Maar een grote doorbaak met substantieel resultaat heb ik tot nu toe niet echt gezien, misschien met uitzondering van een aantal initiatieven, zoals Waterstromen. Het succes van een goede afzet van reststromen wordt bepaald door kwantiteit en kwaliteit.
Eind vorige eeuw werd in de autobranche de organisatie Autorecycling Nederland opgericht. Ik was daarbij betrokken. Doel was om een hoger hergebruik te realiseren bij demontage van auto’s. Voor het ophalen een paar rubber strips per bedrijf was namelijk nooit veel belangstelling vanwege de geringe baten. Maar als je als verwerkingsbedrijf bij alle autodemontagebedrijven rubber kan ophalen, wordt het ineens interessant. Ook voor het autodemontage bedrijf, sommig restafval kreeg ineens een positieve geldwaarde.
Dat kan ook zomaar voor de RWZI’s gelden. Als ze met z’n allen gaan samenwerken en op landelijk niveau collectief contracten gaan afsluiten met afnemers dan kan dat voor beide partijen interessant worden. Bijvoorbeeld voor struviet. Zeker nu de totale gevolgen van kunstmest steeds meer onder het vergrootglas komen, zou struviet een geweldige vervanger kunnen zijn.
En een centrale organisatie, zoals ARN bij de autosector heeft nog meer voordelen. Je kunt een veel directere samenwerking met partijen als Wetsus en KWR tot stand brengen, waarbij uit een deel van de opbrengsten van de restproducten onderzoek gefinancierd kan worden om nog effectiever en efficiënter te worden met de terugwinning. Je zou dan ook kunnen kijken in hoeverre je samenwerkingen zou kunnen aangaan met bedrijven, die nu hun afvalwater moeten voorzuiveren. Bij Waterstromen werd zo’n samenwerking al tot stand gebracht met een voedselproducent en een leerlooier.
En als het echt succesvol zou worden, zou het zelfs kunnen leiden tot lagere belastingen(verontreinigingsheffing). Wat mij betreft is er wel één belangrijke voorwaarde aan verbonden, namelijk dat het zuiveren van communaal afvalwater altijd een publieke aangelegenheid blijft.