Welke variëteiten van gewassen als aardappelen en tarwe doen het goed op zilte grond? Dat is onderzocht tijdens het net afgeronde project Saline Farming waaraan zeven landen uit de Noordzeeregio meededen. De teelt van zouttolerante gewassen is mogelijk, ook in Nederland.
Wereldwijd is 1,1 miljard hectare bodem verzilt en daar komt dagelijks tweeduizend hectare bij, vooral als gevolg van langdurige droogte en een stijgende zeespiegel. In de Noordzeeregio is zout in de bodem nog geen echt probleem, maar zal het in de toekomst naar verwachting wel worden. Zeker voor boeren; heel wat teelten worden dan onmogelijk en de kwaliteit van het gras voor het vee vermindert. Daarom zijn nu al aangepaste landbouwtechnieken onder de loep genomen in het EU-project Saline Farming (SalFar).
Dit project heeft vijf jaar geduurd en is deze maand afgesloten met een conferentie in Groningen. Er deden wetenschappers, agrariërs en andere betrokkenen uit zeven Noord- en West-Europese landen mee: België, Denemarken, Duitsland, Engeland, Nederland, Noorwegen en Zweden. Op 26 proefvelden is ervaring opgedaan met het verbouwen van gewassen onder zilte omstandigheden, waaronder in Groningen bij de Dubbele Dijk en de in Munnekezijl gevestigde Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw (SPNA).
Zouttolerantie van gewassen vastgesteld
De focus lag vooral op het vaststellen van de zouttolerantie van verschillende gewassen, laat de Provincie Groningen weten in een reactie op vragen van H2O. Hiermee kan op langere termijn afschrijving van ‘degraded farmland’ worden voorkomen en voedsel voor een groeiende wereldbevolking worden veiliggesteld. “De langetermijndoelstelling is het bieden van handelingsperspectief aan boeren die worden geconfronteerd met verzilting.”
De belangrijkste conclusie is dat zilte teelt mogelijk is. Voorwaarden daarvoor zijn kennis van de zouttolerante gewassen, een passende bemesting (op natuurlijke manier) en een goed bodemmanagement. Tijdens de slotconferentie is wel in het algemeen geconstateerd dat goed watermanagement vooralsnog de primaire strategie is om verzilting in de landbouw te beperken. “Voorlopig blijft de focus dus op mitigatie. Dit zal echter in de loop van deze eeuw op steeds meer plaatsen in Nederland niet langer mogelijk blijken. Dan zal men moeten overstappen op zilte landbouw of anders de landbouwgrond moeten afschrijven.”
Binnendijks gebied bij de Dubbele Dijk benut
De Provincie Groningen had de leiding over het project. Dit houdt verband met de innovatieve Dubbele Dijk die is aangelegd in het kader van de dijkversterking tussen Delfzijl en Eemshaven. “Onderdeel daarvan is de benutting van een binnendijks gebied van ongeveer 30 hectare voor landbouwdoeleinden in een verzilte omgeving. Deze casus sloot goed aan op het SalFar project en dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat we het lead partnerschap op ons hebben genomen.”
De projectpartners uit Nederland waren Stichting De Zilte Smaak, SPNA, de Waddenacademie en de Salt Farm Foundation op Texel. “Verder hebben we volop samengewerkt met tientallen andere organisaties en kennisinstellingen binnen Nederland en daarbuiten. Voorbeelden hiervan zijn Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen University & Research, Vrije Universiteit Amsterdam, hogeschool Van Hall Larenstein, Acacia Water, Deltares en de provincies Friesland, Noord-Holland en Zeeland.”
Positieve verrassingen bij experimenten
Het is volgens de Provincie Groningen een succesvol project geweest. De deelnemende partijen deden veel meer proeven dan oorspronkelijk gepland. Tevens zijn zogeheten halofyten – zoutminnende planten die ook op natuurlijke wijze groeien in de Waddenzee zoals lamsoor en zeekraal – meegenomen in het onderzoek, evenals de zouttolerantie van verschillende soorten van gras voor vee.
De experimenten op de proefvelden leverden veel positieve verrassingen op, zowel bij landbouwers als bij wetenschappers. “Onze Zweedse partner, de Universiteit van Göteborg, stelde bijvoorbeeld vast dat een aantal soorten haver en tarwe op zilte grond goed groeit. Hetzelfde geldt voor bepaalde soorten aardappelen en bieten. Zo kunnen aardappelen in droge zomers best met brakwater beregend worden. Daarmee kan zoetwater worden gespaard.” Sommige aardappelrassen doen het zo goed in zilte grond dat hun smaak verbetert en ze als delicatessen of ‘premium’ aardappelen kunnen worden verkocht.
Zeewier geschikt voor bemesting
Ook met bemesting is geëxperimenteerd. Zeewier doet het bijvoorbeeld bijzonder goed, meldt de Provincie Groningen. “De Duitse organisatie Ökowerk Emden ontdekte eigenlijk bij toeval dat de aan de kust aangespoelde blaaswier die tot pellets wordt geperst, uitstekend geschikt is als bemesting voor aardappelen en wortels. Zelfs als veevoer is het gebruikt.”
Welke zouttolerante gewassen gedijen op de Groningse proefvelden? Dat is een verkeerde vraag, is het antwoord. “Voor elk gewas geldt dat er vele variëteiten zijn; zo zijn er meer dan achthonderd aardappelrassen. De ene variëteit is zouttoleranter dan de andere. Het is bij gewassen dus een zoektocht naar zouttolerante variëteiten die ook nog eens interessant voor consumenten zijn. Bij SPNA is geëxperimenteerd met aardappelen, bieten, uien en wintertarwe en bij de Dubbele Dijk met diverse zouttolerante bonensoorten en wederom aardappels.”
Inspiratiegids gepubliceerd
In het SalFar project was er oog voor de economische haalbaarheid van zilte landbouw. “Wij hebben aandacht besteed aan de ontwikkeling en marketing van ‘zilte’ producten. Ook keken we naar hoe het thema van verzilting beter op de politieke agenda kan worden gekregen.”
Het EU-project is nu afgesloten maar het onderzoek op de proefvelden gaat door. Op basis van de opgedane kennis en ervaringen is er een inspiratiegids over zilte landbouw gemaakt. Dit boekje is bedoeld voor boeren die hiermee willen pionieren en andere geïnteresseerden en ook in een Nederlandse versie beschikbaar.
MEER INFORMATIE
Bericht van Provincie Groningen
Inspiratiegids over zilte landbouw
Website SalFar project
H2O Actueel: Terschelling proeftuin
H2O Actueel: financiering zilte teelt
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.