Het gaat slecht met stikstofgevoelige natuur in Nederland. Oorzaken zijn een hoge stikstofbelasting en een slechte hydrologische situatie in en rond natuurgebieden, schrijft de Ecologische Autoriteit op basis van onderzoek. Natuurherstel is urgent om natuurdoelen te halen en de stikstofcrisis te doorbreken, aldus de autoriteit.
De constatering dat de natuur in slechte staat verkeert of mogelijk verder verslechtert, is in strijd met nationale en Europese wetgeving, meer precies het verslechteringsverbod uit de Vogel- en Habitatrichtlijn en de vertaling daarvan in de Omgevingswet, stelt de autoriteit in het rapport ‘Doen wat moet én kan’. Dat betekent dat er ‘onverwijld’ maatregelen genomen moeten worden om tot natuurherstel te komen in en rond natuurgebieden.
De autoriteit baseert haar oordeel op een analyse van de natuurdoelanalyses (NDA’s) die provincies hebben opgesteld om te bepalen of de natuurdoelen in stikstofgevoelig Natura 2000-gebied worden gehaald, of dat er meer nodig is voor natuurherstel. De Ecologische Autoriteit toetste 70 van de 130 natuurdoelanalyses. Daarnaast bezocht ze de natuurgebieden en sprak met betrokkenen.
Stikstof en water
Ze trekt de conclusie dat de stikstofbelasting samen met het niet of onvoldoende functioneren van het watersysteem de grootste problemen vormen. De stiktofbelasting blijf gelijk; een weer licht stijgende stikstofdepositie uit landbouw wordt gecompenseerd door een dalende stikstofbelasting uit verkeer en industrie.
Het watersysteem functioneert niet of onvoldoende door verdroging van de bodem vanwege neerslagtekorten in combinatie met een te grote verdamping, lokale en regionale wateronttrekkingen, lage overstromingsfrequenties van gebieden, een lage waterstand in rivieren en/of een slechte waterkwaliteit.
De belangrijkste oplossingen voor herstel van stikstofgevoelige natuur draaien om zowel het verminderen van de stikstofbelasting als herstellen van het watersysteem, schrijft de autoriteit. Dat moet in samenhang worden aangepakt omdat 'de drukfactoren' stikstof en water elkaar kunnen versterken.
Grote urgentie
En dat moet met ‘grote urgentie’ gebeuren, want in de onderzochte natuurgebieden verdwijnen bedreigde en waardevolle dier- en plantensoorten, terwijl meer algemene (soms uitheemse, minder gewenste) soorten sterk in aantal toenemen. In sommige gevallen zijn alleen nog algemene soorten over en nemen zelfs die in aantallen af, aldus de autoriteit. Maar ook de nu stagnerende ruimtelijke en economische ontwikkelingen maken acuut herstel van stikstofgevoelige natuur noodzakelijk, aldus de autoriteit.
Ze geeft vijf adviezen om te komen tot effectieve aanpak van natuurherstel:
- Maak doelen en verplichtingen duidelijk én concreet
- Investeer in monitoring en gericht onderzoek naar natuurherstel
- Benut alle kansen voor samenhangende doelen voor natuur, water en klimaat
- Neem regie als één overheid
- Borg een langjarige, consistente en betrouwbare aanpak
'NATUURDOELANALYSES MOETEN BETER'
De natuurdoelanalyses (NDA’s) die de provincies hebben opgesteld zijn van belang om op een objectieve manier inzicht te krijgen in de toestand én het functioneren van de natuur per gebied en het landschap eromheen, schrijft de autoriteit. Ze omschrijft de analyse als 'een gebiedsgericht feitenrelaas dat de basis vormt voor een gebiedsprogramma met maatregelen die moeten worden genomen om de natuurdoelen te halen'. Daarmee is de NDA ‘in de basis een uitstekend instrument’.
Maar ook stelt ze vast dat de analyses beter moeten. Veel NDA’s ontberen gegevens (over bijvoorbeeld klimaatverandering) en gaan onvoldoende in op de noodzaak van een samenhangende aanpak van de ‘drukfactoren’ stikstof en water en grensoverstijgende maatregelen, aldus de autoriteit.
Toch meent ze dat de NDA’s nu al volstaan om te dienen als basis voor het advies dat ze uitbrengt in het rapport ‘Doen wat moet én kan’. Ze maken, aldus de autoriteit, de ernst van de natuurproblematiek ondubbelzinnig duidelijk. “De bestaande gegevens laten vaak de belangrijke trends vaak wel voldoende duidelijk zien. Drukfactoren als te veel stikstof, verdroging, slechte waterkwaliteit, verstoring en geïsoleerde ligging komen uit de NDA’s duidelijk naar voren.”
Ze geeft drie adviezen om te komen tot verbetering van de NDA’s:
- Versterk en verbreed de NDA als fundament voor goede besluitvorming en gebiedsontwikkeling
- Zie de natuur en haar omgeving als één geheel. Neem ook maatregelen rond de gebieden
- Integreer de NDA in de beleidscycli van gebiedsprogramma’s én beheerplannen
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.