De stoffen nitraat, fosfaat en gewasbeschermingsmiddelen vormen voor de waterkwaliteit in Drenthe de belangrijkste knelpunten. Dat schrijven Gedeputeerde Staten van de provincie.
De chemische kwaliteit van het oppervlaktewater in Drenthe is goed, de ecologische kwaliteit minder. “Op de meeste locaties is de toestand nog matig of onvoldoende,” schrijven GS. In de rapportage stellen ze dat de kwaliteit van het grondwater in het algemeen in orde is. Wel worden in het ondiepe grondwater onder akkerbouwgronden op droge zandgronden regelmatig nitraatgehaltes gemeten die boven de norm zijn.
Het dagelijks bestuur van de provincie legt de inventarisatie van de kwaliteit van het oppervlaktewater en grondwater voor aan de Provinciale Staten, die om een overzicht hebben gevraagd. De bevindingen werden gistermiddag besproken in de staten.
Drentse beken
In een toelichting op de rapportage zeggen ambtenaren van de provincie dat de waterkwaliteit in de Drentse beken goed is. En dat is mede toe te schrijven aan de herinrichting en de uniforme functie van de beken.
Toch zijn er nog genoeg knelpunten. Nitraat vormt een probleem bij een aantal grondwaterwinningen, aldus GS. Bij acht winningen in de provincie ligt het nitraatgehalte in het bovenste grondwater ‘boven of net onder de norm’. De fosfaatnorm in het oppervlaktewater wordt ook lokaal overschreden. GS: “We hebben met name zorg over het opladen van de bodem met fosfaat. De fosfaatverzadiging op de meeste locaties in de zandgronden ligt inmiddels boven de 25 procent en daarmee neemt het risico op fosfaatuitspoeling toe.”
Bestrijdingsmiddelen
Gewasbeschermingsmiddelen worden in heel Drenthe aangetroffen in het oppervlaktewater. Ook in het grondwater komen de middelen voor. “In het KRW-meetnet wordt de norm in ongeveer tien procent van het aantal meetpunten overschreden,” schrijven GS. De gemiddelde concentraties van bestrijdingsmiddelen in ondiep grondwater zijn structureel hoger dan in diep grondwater. Maar ook in diep grondwater worden normoverschrijdingen aangetroffen. De monsters zijn getoetst aan de Europese norm van 0,1 μg/l. De meest aangetroffen gewasbeschermingsmiddelen zijn de onkruidbestrijdingsmiddelen Bentazon en MCPP.
In winputten van de meeste kwetsbare grondwinningen worden de middelen inmiddels ook ‘incidenteel’ aangetroffen. Dat resulteert erin dat drinkwaterbedrijven winputten tijdelijk sluiten of de zuivering aanpassen. “Vandaar dat incidentele overschrijdingen in de bron nog niet leiden tot overschrijdingen in het drinkwater,” schrijven GS.
De drie knelpunten - fosfaat, nitraat, gewasbeschermingsmiddelen - vinden hun oorsprong in de landbouw, maar voor de nitraat- en fosfaatbelasting worden ook andere bronnen aangewezen, zoals de natuur, rwzi’s en inlaat in de zomer vanuit Friesland en Overijssel. “We hebben het over diffuse bronnen,” zei Wim van Oosterom van de provincie in een toelichting op de rapportage.
Geneesmiddelen en andere medische stoffen zijn, schrijven GS, in het Drentse grondwater niet aangetroffen boven de signaleringswaarde, die is aangehouden op 0,1 μg/l. “Landelijk zijn in vijf procent van de monsters farmaceutica aangetroffen boven deze waarde.”
EDTA veelvuldig aangetroffen
Andere verontreinigende stoffen (met name oplosmiddelen en weekmakers) zijn wel boven de signaleringswaarde aangetroffen in het grondwater. In Drenthe wordt de sinaleringswaarde in 43 procent van alle monsters overschreden, landelijk ligt dat percentage op 75. “Met name EDTA, een stof die wordt gebruikt in voedingsmiddelen, pesticiden, meststoffen en veevoer is veelvuldig aangetroffen,” schrijven GS.
"In het oppervlaktewater zijn in ongeveer de helft van de waterlichamen één of meerdere stoffen boven de norm aangetroffen, zodat de kwaliteit daar niet voldoet aan de norm; landelijk geldt dit voor 15 procent van de waterlichamen. De meeste overschrijdingen in Drenthe zijn aangetroffen voor ammonium (8x), zink (6x) en het gewasbeschermingsmiddel esfenvaleraat (4x), dat vooral in de akkerbouw wordt toegepast," staat in een toelichting van de provincie.
Er is meer onderzoek naar deze nieuwe stoffen nodig, stellen GS. Op basis daarvan moet worden bekeken of maatregelen nodig zijn om ongewenste belasting van grond- en oppervlaktewater tegen te gaan. Met de landbouw worden afspraken gemaakt in het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) voor 'aanvullende maatregelen om regionale water- kwaliteitsknelpunten aan te pakken'. "De komende jaren is zo'n € 8 miljoen beschikbaar voor uitvoering van deze maatregelen. lnmiddels zijn wij samen met de waterschappen projecten gestart gericht op onder andere het verminderen van erfafspoeling, duurzaam bodembeheer en de glas- tuinbouw," schrijven GS.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.