Topambtenaren van het ministerie van Infrastructuur en Milieu hebben integriteitsregels geschonden bij het besluit tot de granulietstort in natuurplas Over de Maas in Gelderland. Dat zegt hoogleraar integriteit Rob van Eijbergen tegen televisieprogramma Zembla, dat onderzoek doet naar de stort van 100.000 ton granuliet in de plas bij het Gelderse Alphen.
Van Eijbergen zegt in de gisteren uitgezonden aflevering van Zembla dat de cultuur binnen Rijkswaterstaat (RWS) is ‘verziekt’. Hij baseert zijn stelling op interne documenten die het onderzoeksprogramma van BNNVara in handen heeft gekregen na een beroep op Wet openbaarheid van bestuur (Wob). “In dit dossier wordt op alle niveaus niet de waarheid gesprokken. Dat vind ik schokkend. Dit schendt alle integriteitsregels die je kunt bedenken. Dat zou in Wit-Rusland kunnen gebeuren, maar dit verwacht je niet in Nederland.”
Zembla verkreeg als gevolg van de WOB-procedure 1.500 interne documenten (e-mails, onderzoeken, WhatsApp-berichten) over het granulietdossier. Op basis hiervan stelt het televisieprogramma vast dat Halbe Zijlstra zich als directeur van bouwbedrijf VolkerWessels ‘intensief’ heeft bemoeid met de affaire.
De oud-minister van Buitenlandse Zaken bagatelliseerde eerder dit jaar zijn rol, door te stellen dat hij alleen contact heeft gelegd tussen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het bedrijf Bontrup. In mei van dit jaar herhaalde minister Cora van Nieuwenhuizen van IenW dit in een debat met de Tweede Kamer. Ze zei dat Zijlstra alleen aandacht heeft gevraagd voor de kwestie.
Belang
Granuliet is een restproduct van het Amsterdamse bedrijf Bontrup. Het komt vrij bij bewerking van stenen voor de asfaltproductie. Als Bontrup nergens granuliet mag storten, kan het niet het belangrijkste basismateriaal voor asfalt verwerken. Dat zou het belang verklaren van de stort van granuliet in natuurplas Over de Maas.
De stof zou gezien de samenstelling schadelijk zijn voor het milieu. Aanvankelijk keurden ambtenaren van Rijkswaterstaat Zuid-Nederland de vergunningsaanvraag van Bontrup af, maar na druk van bovenaf werd die alsnog goedgekeurd, aldus eerdere berichtgeving van Zembla en De Volkskrant. Een suggestie die door minister Van Nieuwenhuizen in een brief aan de Tweede Kamer van de hand werd gewezen, met de stelling dat het storten volgens de regels is gegaan en de toevoeging dat de stof niet schadelijk is voor het milieu.
Uit een van de vrijgegeven mails blijkt nu dat Zijlstra in de zomer van 2019 het belang van de stort heeft aangegeven, door te stellen dat de zaak (storten van granuliet) ‘binnenkort ook impact (zal) hebben op de wegenbouwsector in Nederland, aangezien Bontrup (een) groot deel steenslag levert voor het asfalt’. Later zou hij zich, volgens de vrijgegeven documenten, nog meerdere keren wenden tot directeur-generaal Michèle Blom van RWS met de mededelingen dat ‘de granulietzaak nog door ettert’ en dat ‘de soap rond granuliet nog steeds niet is afgerond’.
'Een factor' maar niet 'doorslaggevend'
Wim KuijkenZijlstra zegt in een reactie aan Zembla dat er ‘geen enkele sprake van druk is geweest’. Hij verwijst naar het deze maand verschenen rapport 'Kleine korrels, grote discussie' van voormalig topambtenaar en oud-deltacommissaris Wim Kuijken, die op verzoek van staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat de kwestie onderzocht. Kuijken concludeert dat de belangen van de producent ‘een factor‘ waren, maar niet 'doorslaggevend' in de besluitvorming.
Verder merkt Kuijken op dat ‘het proces langdurig was, geen goede aansturing kende en onduidelijkheden liet zien in rollen en verantwoordelijkheden. Ook was er intern een gebrekkige afstemming en communicatie. Een proces dat, wat mij betreft, geen schoonheidsprijs verdient'.
De rapporteur stelt ook vast dat het stelsel Kwaliteitsborging in het bodembeheer, dat de grondslag vormde voor de stortvergunning voor het granuliet, knelpunten vertoont die moeten worden opgelost. De overheid moet daarin de regie nemen. “De omvang van het grondverzet groeit, er zijn nieuwe stoffen, de balans privaat-publiek en nationaal-decentraal is naar mijn mening niet meer goed in evenwicht”, aldus Kuijken.
LEES OOK
Artikel BNNVara over uitzending Zembla
H2O-artikel: Ministers: storten granuliet in natuurplas Over de Maas ging volgens de regels
H2O-artikel: 'Rijkswaterstaat maakte ‘afvaldump’ in natuurplas Alphen mogelijk'
Persbericht over rapportage Kuijken ‘Kleine korrels, grote discussie’