De droogte mobiliseert de criticasters van de waterhuishouding in Nederland. Ze nemen het podium en leggen in scherpe bewoordingen de vinger op de zere plek: het watersysteem is te veel gericht op de snelle afvoer van water. De natuur is de dupe. Met name rond de natte natuurgebieden ‘loopt het enorm uit de klauwen’, leest u in H2O september.
door Bert Westenbrink
H2O september De kritiek gaat nog even door: de waterhuishouding op de zandgronden ‘is slecht geregeld’. Daar komt nu de ‘plundering’ van het grondwater bij. Het beeld daarbij is: boeren, burgers en bedrijven slaan ongeremd putten en pompen water op om (nog meer) gewassen te beregenen, opzetzwembaden in de tuin te vullen of bedrijfsprocessen zeker te stellen.
Het toezicht op de grondwateronttrekking is zeker een zere plek. Gunning en registratie zijn een verantwoordelijkheid van waterschappen en provincies, die de regels en voorwaarden opstellen. Maar ze hebben geen overzicht en dus geen idee hoeveel water er wordt opgepompt, laat staan dat ze het vizier hebben op illegale oppomperij.
Topman Jelle Hannema van drinkwaterbedrijf Vitens spreekt in de Volkskrant over een ‘wildwestsituatie’. Een uitspraak op het randje, zijn eigen bedrijf overschreed in de voorbije droge jaren regelmatig de vergunde onttrekkingshoeveelheden om maar aan de enorme piekvraag én de leveringsplicht te kunnen voldoen.
Fundamentele hervormingen
Hoe dat ook zij, de droogte tikt de waterbeheerders op de schouders: het systeem kraakt, het moet anders. Dat wordt ook niet betwist. De natuurlijke balans in het watersysteem moet worden hersteld, schreven drinkwaterbedrijven en waterschappen eerder dit jaar in het pamflet waarin ze oproepen tot fundamentele hervormingen.
Het nieuwe adagium 'wees zuinig met water' zal kracht moeten worden bijgezet met een verhoging van de drinkwaterprijs
Hervormen betekent systeemherstel: beken moeten verondiept worden, riviertjes weer meanderen, sloten gedempt. Voorts moet de particuliere oppompgekte met terugwerkende kracht aan banden worden gelegd. En moeten boeren overstappen op efficiënte beregening, zoals druppel- en subirrigatie. Dat is niet vrijblijvend: wie niet druppelt, krijgt geen vergunning. Dat is geheel in lijn met het nieuwe adagium: ‘wees zuinig met water’, een motto dat onvermijdelijk kracht zal moeten worden bijgezet met een verhoging van de drinkwaterprijs (water wordt schaars).
Neerslagoverschot
Maar de hervormingen beginnen met het vasthouden van het neerslagoverschot. Er moet volop aandacht komen voor infiltratie. De impact daarvan is veel groter dan de schade door onttrekkingen, zegt de Vlaamse professor grondwaterhydrologie Marijke Huysmans in H2O september.
Vitens heeft daarvoor een ‘integraal concept’ ontwikkeld: Panoroma Waterland. De uitgangspunten zijn uitgewerkt in de casus ‘De Eeuwige Bron’ met de Sallandse Heuvelrug als proefgebied. Kern van de casus: vasthouden van het neerslagoverschot met landschapwadi’s in een hydrologisch geïsoleerd gebied.
Dit gebiedsconcept biedt naast voldoende grondwater voor de drinkwaterproductie en landbouw brede maatschappelijke meerwaarde, claimen de initiatiefnemers. “Er ontstaat nieuwe natte en droge natuur die met elkaar verbonden worden, een toename van de habitatkwaliteit, een hogere biodiversiteit en ecologische waarde, en een robuustere bodem.”
Tel uit je winst.
Bert Westenbrink is hoofdredacteur van H2O media en schrijft het redactioneel in het vakblad