Maandag bij het krieken van de dageraad bleek dat een dijk in Reeuwijk was verschoven. Het hoogheemraadschap van Rijnland plaatste daarop meteen drie tijdelijke damconstructies. Een onderzoek naar de oorzaak volgt nu. Een mogelijkheid is graverij door de rode Amerikaanse rivierkreeft, maar dat is volgens Rijnland onwaarschijnlijk.
De dijk langs een ringvaart in de Zuid-Hollandse gemeente Reeuwijk verschoof op 26 juli over een lengte van ongeveer honderd meter. Daardoor stroomde er water in de diepgelegen Middelburg-Tempelpolder. De gevolgen vielen in het agrarische gebied erg mee, vertelt loco-dijkgraaf en hoogheemraad Bas Knapp van Rijnland.
Bas Knapp“Agrariërs en medewerkers van aannemersbedrijf Gebr. Oliemans hebben in samenwerking met ons snel en adequaat gehandeld. Woningen en boerderijen bleven ongedeerd. Koeien die in de weilanden met hun poten in het water stonden, konden in veiligheid worden gebracht.”
Nooit eerder gebeurd
Het incident kwam als een verrassing, zegt Knapp. “In de recente geschiedenis van ons waterschap is zoiets nog nooit eerder gebeurd.” Er was volgens hem ook geen reden om aan te nemen dat er iets mis was met de regionale kering van veen. “Bij de laatste keuring voldeed deze dijk aan de veiligheidsnorm, in tegenstelling tot enkele andere stukken van de ongeveer 1.300 kilometer aan dijk die we beheren.”
Knapp haalt een bekende uitdrukking aan: geef ons heden ons dagelijks brood, en af toe een watersnood. “Je wilt natuurlijk niet dat zoiets gebeurt, maar het drukt je met de neus op de feiten. Hoe goed we het in Nederland op het gebied van waterveiligheid ook voor elkaar hebben, er kan toch soms een calamiteit optreden. Je moet dus altijd op iets onverwachts voorbereid zijn. Ik hoop dat wij ervan kunnen leren hoe we onze monitoring die al erg goed is, nog verder kunnen verbeteren.”
Geen dijkdoorbraak
Het ging om een dijkverschuiving en niet om een dijkdoorbraak, benadrukt Knapp. “De dijk is onder druk van het water horizontaal opgeschoven. Hierdoor zijn verderop in het landschap plooien ontstaan. De dijk is dus feitelijk in de polder geduwd.”
Een bewoner zag dat er problemen met de dijk waren toen het afgelopen maandag licht werd, waarna het waterschap is ingelicht. “Het kan goed zijn dat de dijk al enkele uren daarvoor is verschoven. Wij zijn na de melding onmiddellijk ter plekke gaan kijken hoe de situatie was.”
Kleikisten gebruikt voor nooddammen
Dat was rond half zes. Medewerkers van Rijnland hebben vervolgens dezelfde ochtend drie tijdelijke damconstructies aangebracht. Dit gebeurde samen met medewerkers van de lokale aannemer Gebr. Olieman en andere mensen uit het gebied. Knapp daarover: “Het is fantastisch dat zij direct de handen uit de mouwen staken. Ik ben dankbaar voor hun hulp.”
Er was geen moment sprake van paniek, zegt Knapp. “Onze crisisorganisatie en vooral ook de mensen in het veld zijn steeds ‘in control’ geweest. Zij hebben een analyse van het gebied gemaakt om te kijken waar de dammen moesten komen. De belangrijkste twee waren al vroeg klaar en de laatste om half elf.” Rijnland heeft tevens een noodpomp geplaatst om water te verwijderen.
Voor de nooddammen zijn kleikisten gebruikt, dikke pakketten met zowel klei als stalen componenten. “Het is standaard om deze kisten te gebruiken, al is het maken van de constructies op locatie natuurlijk wel maatwerk. De dammen zijn zo robuust dat ze de komende tijd voldoende bescherming bieden. We monitoren ze ook dagelijks.”
Ruimte voor onderzoek naar oorzaak
Hierdoor hoeft er volgens Knapp niet haastig naar een permanente oplossing te worden gezocht. Het hoogheemraadschap van Rijnland kan eerst een gedegen onderzoek uitvoeren naar de oorzaak van de dijkverschuiving. “De damconstructies zijn veilig genoeg om daarvoor de ruimte te nemen.”
Knapp vindt het lastig om nu al te zeggen wanneer Rijnland met resultaten naar buiten komt. “Dat hangt erg af van wat we allemaal aantreffen. Het zal in ieder geval niet binnen een paar weken zijn.” De loco-dijkgraaf verwacht dat er meldingen van schade gaan komen. “Mensen kunnen dat via het klantcontactteam van Rijnland laten weten.”
Rijnland is nu bezig met de onderzoeksopzet. “We geven hierin aan wat we allemaal willen weten.” Ook is er een monitoringsplan in de maak. “In dit plan nemen we tevens andere dijken met vergelijkbare karakteristieken in het werkgebied op.”
Ook gekeken naar graverij door rivierkreeften
Volgens een boer is de dijk aangetast door graverij van rode Amerikaanse rivierkreeften en zou dat de reden zijn voor wat er afgelopen maandag gebeurd is. De Tweede Kamerleden Peter Valstar en Rudmer Heerema van de VVD hebben hierover gisteren al vragen gesteld aan de ministers van Infrastructuur en Waterstaat en van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Rijnland acht echter de kans klein dat dit de oorzaak is.
Knapp wijst op onderzoek van Ivo Roessink van Wageningen University & Research. “In Nederland is één keer een gangetje van de rivierkreeften waargenomen bij een dijkdoorbraak, maar dat stond wel in verbinding met een gang van een grotere exoot. Het is daarom erg onwaarschijnlijk dat de dijkverschuiving in Reeuwijk is veroorzaakt door de rivierkreeften.”
Er is geen verband met het hoogwater in Limburg. Maar verder kunnen er allerlei andere oorzaken zijn, merkt Knapp op. Hij noemt bijvoorbeeld beschadiging van de kades door zwaar vee, golfslag door recreatievaart, gegraaf door een muskusrat, uitdroging en regenval. “Van sommige zal meteen duidelijk worden dat ze onmogelijk zijn. Die gaan we niet onderzoeken. Andere oorzaken kunnen onwaarschijnlijk zijn maar niet helemaal worden uitgesloten. Daar kijken we wel naar. Dat geldt dus ook voor beschadiging door de Amerikaanse rivierkreeft.”
Update 23 augustus 2021
Hoogheemraadschap van Rijnland verwacht dat de dijk in Reeuwijk op zijn vroegst in het voorjaar van 2022 wordt hersteld, meldt het Algemeen Dagblad. Eerst wordt onderzoek gedaan naar de oorzaak van de dijkverschuiving. Rijnland en onderzoeksinstitituut Deltares maken een plan van aanpak voor het onderzoek en het ontwerp van de nieuwe dijk.
MEER INFORMATIE
Rijnland over de dijkverschuiving
Rijnland over het onderzoek
Bericht Unie van Waterschappen
Kamervragen VVD-fractie
H2O Actueel: STOWA over rivierkreeft