H2O Vakartikelen

Dit gaat niet vanzelf. Het huidige hoge niveau van betrouwbaarheid, dat we als vanzelfsprekend beschouwen, is bereikt door een groot aantal samenhangende activiteiten. Deze zijn te clusteren onder de volgende thema’s:

Microbiologische risico-analyse; 
Reductie hygiënische risico’s tijdens werken van bron tot tap;
Minimaliseren nagroei in het net / verbeteren biologische stabiliteit; en
Adequate signalering en correctieve procedures.

Waarom extra aandacht van Oasen?
Afgelopen jaren is er bij Oasen op dit terrein veel werk verricht onder de noemer “minder beestjes”. 
Startpunt was de vaststelling in 2006 dat er in het leidingnet hogere organismen en aeromonasbacteriën in grotere aantallen werden aangetroffen dan wenselijk werd geacht. Aansluitend stelden we vast dat we onvoldoende (gedeelde) kennis hadden over de betekenis van deze hogere organismen en (pathogene) bacteriën. In combinatie met steeds warmere zomers, en dus meer bacteriegroei, is sindsdien het onderzoek geïntensiveerd en zijn verbeter acties-ingezet.  
Omdat onderzoek geen hoofddoel is voor een drinkwaterbedrijf, maar een middel om drinkwatervoorziening op een hoger niveau te krijgen, wordt in dit artikel de nadruk gelegd op de doorgevoerde verbeteracties.

Figuur 1: kapstok verbeteracties

Figuur 1 geeft de kapstok die de afgelopen jaren is ontstaan om de resulterende acties te ordenen.  Deze indeling heeft Oasen intern sterk geholpen om het belang en de onderlinge samenhang van de verschillende acties te illustreren. Terugkijkend is naar ons gevoel met name de langdurige focus een belangrijke succesfactor geweest. Geconcludeerd wordt dat deze langdurige aandacht voor microbiologie inmiddels heeft geleid tot belangrijke verbeteringen.  
Hiernavolgend is per thema uitgewerkt welke inzichten tijdens uitvoering zijn ontstaan en tot welke verbeteracties dit heeft geleid. 

1) Microbiologische risico-analyse
Conform de VROM Inspectierichtlijn “Analyse Microbiologische Veiligheid Drinkwater”  uit 2005, is er in 2006 een risicoanalyse uitgevoerd voor de bereiding van drinkwater uit oppervlaktewater en voor kwetsbare grondwaterwinningen. Hieruit volgt dat de microbiologische veiligheid van het drinkwater van Oasen gebaseerd is op de winning van bacteriologisch betrouwbaar (oever)grondwater met een voldoende ondergrondse verblijftijd om pathogene bacteriën, virussen en parasieten af te doden. Er vindt geen extra desinfectie plaats: de bodem zorgt voor desinfectie. Belangrijk is dus dat het drinkwater dan tijdens verdere zuivering en distributie niet meer wordt besmet.

Uit de analyse bleek dat de huidige  ondergrondse verblijftijd van minimaal 60 dagen op onze winlocaties voldoende  is om de veiligheid te borgen. Verder bleek dat bij hevige regenval de constructie van onze grondwaterputten een risico vormde. Besmet (regen)water zou via de putconstructie in de bronnen kunnen komen. Om deze bedreiging weg te nemen zijn de volgende acties uitgevoerd:

• Putten waar nodig opgehoogd tot minimaal 30 cm boven maaiveld;
• Peilbuizen in de putomstorting afgedicht;
• Procedures “hygienisch werken bij productie”  voor o.a. regeneratie bronnen en schoonmaken kelders zijn herzien en aangescherpt;
• Verbod beweiding op puttenvelden.

2) Reductie hygiënische risico’s tijdens werk van bron tot tap
Vele jaren ervaring leert dat microbiologische incidenten vrijwel altijd te wijten zijn aan onzorgvuldige werkzaamheden. Het is dus belangrijk om alert te blijven. Het  besef dat we heel kwetsbaar zijn voor fouten moet op het netvlies gebrand worden.  Om dit te voeden zijn cursussen georganiseerd en zijn in procedures de aandacht voor hygiënische risico’s aangescherpt. Acties zijn:

• Meerdaagse cursussen microbiologie en veiligheid voor projectleiders en management (figuur 2);
• Risicomanagement is toegevoegd aan de standaard project-aanpak van Oasen, om zodoende bij ontwerp- en bouwwerkzaamheden nadrukkelijker te kijken naar de hygiënische aspecten van materialen, ontwerprichtlijnen en  uitvoering van werken. O.a. door de invoering van de  HACCP methodiek [Lit. 2];
• Zowel de hygiënecode  distributie als de hygiënecode productie zijn herzien;
• Procedures rond het werken rondom waterwingebieden en zuiveringen zijn aangescherpt: bij werkzaamheden van derden  in het milieubeschermingsgebied voor grondwater worden automatisch via het KLIC systeem extra eisen onder de aandacht gebracht ter voorkoming van risico’s. De meldingen worden dagelijks bekeken en waar nodig wordt toezicht gehouden.
• Aannemers die voor Oasen werk verrichten krijgen extra instructies op het gebied van hygiëne en het toezicht is verbeterd door enkele full-time toezichthouders aan te stellen.

Figuur 2: cursus microbiologische veiligheid

3) Minimaliseren nagroei in het net / verbeteren biologische stabiliteit
Een lastig onderwerp. Vanuit het begrip biologische stabiliteit is veel onderzoek verricht naar groei van micro-organismen, voedingsstoffen, biofilms en andere parameters die slechts indirect te vertalen zijn naar risico’s voor de volksgezondheid. Tezamen met de komst van nieuwe moleculaire analysetechnieken, waarmee de biodiversiteit in het drinkwater steeds beter in beeld kan worden gebracht, leidt dit tot een stortvloed van onderzoeken, inzichten en onderzoeksmethoden waarvan de praktische betekenis voor de dagelijkse drinkwaterpraktijk van Oasen niet altijd even helder was. Onderstaand een poging om het verkregen inzicht te beschrijven en de acties die daaruit zijn voortgevloeid.  
Wat is biologische stabiliteit en wat moeten we  er mee?
Door van der Mark et.al [Lit. 3] is het begrip biologische stabiliteit voor de Nederlandse situatie praktisch vertaald naar nagroei van de wettelijk [Lit. 4] genoemde bedrijfstechnische parameters: Aeromonas spp en koloniegetal 22 in het distributienet.  Nagroei kan ook worden bepaald met meer bulkparameters als het ATP gehalte (maat voor actieve biomassa) en/of het aantal cellen/ml zoals bepaald met flowcytometrie.  Deze parameters zijn niet specifiek maar geven wel een beter beeld van het totaal aan microbiologisch leven in het leidingnet.

Naast de directe metingen van wettelijke genoemde bacteriën wordt biologische stabiliteit ook vaak gekarakteriseerd door de  parameters AOC en biofilmvormingssnelheid (BVS).  Als  AOC < 10 µg acetaat-C / liter is, en de BVS lager  dan 10 pg ATP/cm/dag, dan geldt het water als stabiel [Lit. 5].

Er zijn dus meerdere invalshoeken en definities om biologische stabiliteit en nagroeipotentie te beschrijven. Voor Oasen was het lastig deze begrippen te waarderen en te vertalen naar risico’s voor de volksgezondheid.  Je wordt immers niet direct ziek als aeromonas of koloniegetallen tot boven de norm worden aangetoond. Als indicator voor nagroei zijn ze echter waardevol.  Meer nagroei door voedingsstoffen in het water leidt immers ook tot een grotere kans op groei van bijvoorbeeld een opportunistisch pathogene bacterie als Legionella Pneumophila.

Naast potentiele risico’s voor de gezondheid, kan groei van bacteriën in drinkwater leiden tot esthetische klachten zoals een ongewenste smaak/geur of  troebelheid [Lit 6].  
In de dagelijkse praktijk van Oasen is bacteriologische nagroei een beperkt probleem. Uit de reguliere bemonsteringen blijkt dat vrijwel alle aeromonas en koloniegetal metingen onder de wettelijke normen blijven. De gehaltes nemen weliswaar toe in de nazomer, maar dit is tijdelijk: als het kouder wordt neemt het altijd weer af.

Projectmatige bemonsteringen in het distributienet  geven ook geen aanwijzingen voor enorme nagroei. Uit Oasen onderzoek met flowcytometrie [lit. 7 & 8], waarbij in verschillende voorzieningsgebieden het aantal bacteriën is gekwantificeerd van bron tot tap, blijkt dat het aantal cellen/bacteriën ongeveer gelijk blijft vanaf de zuivering tot de klant (100.000 – 300.000 cellen/ml). Ook het ATP gehalte blijft ongeveer gelijk (1-6 ng/l). Eenzelfde beeld is in 2010 gerapporteerd door Van der Wielen [Lit. 9].
Geur/Smaak klachten als gevolg van nagroei zijn ook beperkt. Jaarlijks komen bij Oasen 100-150 geur/smaakklachten binnen. Uit de navolgend genomen watermonsters blijken vrijwel nooit verhoogde aantallen bacteriën.

Kortom: grootschalige problemen met nagroei zijn er  niet. Voor aeromonas geldt echter wel bij Oasen dat incidenteel, bijvoorbeeld tijdens de extreem warme zomer van 2006,  in 10% van de watermonsters de wettelijke norm voor de  bedrijfstechnische parameter aeromonas spp. (1000 kve/100 ml) wordt overschreden [lit. 10]. 
Door Oasen is dan ook geconcludeerd  dat 1) er geen acute problemen zijn die vanuit volksgezondheid grootschalige investeringen voor biologische stabiliteit rechtvaardigen, en 2) dat het, ter vermindering van de risico’s van opportunistische pathogenen en de steeds warmere zomers, wel verstandig is om, waar mogelijk, de nagroeipotentie tegen acceptabele kosten te verlagen.

Vanuit het verkregen inzicht dat: 

1. Bacteriën overal zijn: In het grondwater, in de zuivering en uiteindelijk ook in het distributienet van drinkwater (o.a lit. 7,8 & 9];
2. Waar bacteriën en aanhechtingsplaatsen aanwezig zijn biofilm ontstaat. Dit is een laag micro-organismen omgeven door zelfgeproduceerd slijm dat zich vasthecht aan een oppervlak. Deze slijmlaag beschermt (ook pathogene) bacteriën tegen desinfectanten [lit. 10];
3. De biofilm een dankbare graasplek is voor hogere organismen en protozoa als amoeben, waarvan de laatste weer als gastheer dienen voor de Legionella Pneumophila [lit. 11];
4. Sediment in leidingen soms wel  95-99% van het beschikbare oppervlakt voor biofilm vormt [lit. 10];
5. Verwijderen van voedingsstoffen de biologische stabiliteit verbetert [Lit. 11 & 12];
6. Verandering van waterkwaliteit de stabiliteit van de biofilm verstoort en leidt tot nagroei of afsterving. [Lit. 15].

Er zijn acties benoemd in zowel de zuivering als distributie met het doel de nagroei in het net en de biofilm beheersbaar houden. Concreet:

Zuivering & Nieuwbouw

• Bestaande zuiveringen zijn geoptimaliseerd door de uitstoot van sediment uitstoot te minimaliseren. Dit was mogelijk door optimalisatie van filterspoelingen en  het plaatsen van FeCl₃ doseringen op 2 locaties;
• Bij de komende renovatie/herbouw van twee zuiveringsstations van Oasen is de biologische stabiliteit van het water een belangrijk ontwerpcriterium;
• Samen met de TU-Delft en KWR wordt onderzoek gedaan naar de meest veelbelovende techniek om voedingsstoffen maximaal te verwijderen tijdens de zuivering (figuur 3).

Figuur 3: proefinstallatie optimalisatie zuivering

Distributie

• Op basis van het inzicht dat (oud) sediment in het leidingnet extra aanhechtingsplaatsen geeft voor biologie is het spuiprogramma van de leidingen geïntensiveerd. Waar nodig worden alternatieve spui technieken toegepast om sediment te verwijderen;
• De monitoring van de netvervuiling is sterk vereenvoudigd door bij de periodieke brandkraancontroles het uitkomende spuiwater te classificeren (erg vuil/ vuil / schoon). Dit is een belangrijk hulpmiddel bij het prioriteren en volgen van de spui werkzaamheden (Figuur 4).
• Door het implementeren van het ontwerp van zelfreinigende netten wordt de kans op accumulatie van sediment in leidingen de komende tientallen jaren langzaam minder;
• Menging van watersoorten (pendelzones) wordt zoveel mogelijk voorkomen (gesloten netten);
• Bedrijfsvoering kelders is geoptimaliseerd voor verblijftijd.

Figuur 4: brandkraancontroles 2008 en 2012

Al met al heeft dit geleid tot een distributienet dat inmiddels duidelijk schoner is en een significante daling van het aantal klachten over gekleurd water oplevert (Download Figuur 5).

4) Adequate signalering en correctieve procedures.  
Omdat we  helaas nooit 100% kunnen uitsluiten dat er iets misgaat is het noodzakelijk een vinger aan de pols te houden en klaar te staan voor calamiteiten. Er is dan ook besloten extra aandacht te geven aan signalering en correctieve procedures. Concreet:

• Vanuit de wettelijke voorschriften wordt per voorzieningsgebied een minimum aantal monsterpunten en analyses voorgeschreven. Oasen heeft ervoor gekozen om voor de microbiologische parameters als ATP en DOC de komende jaren op meer punten te meten en een hogere analysefrequentie te hanteren om zo meer inzicht te krijgen in de “hotspots” en de ontwikkelingen van de biologie in het leidingnet.
• Om voorbereid te zijn op eventuele calamiteiten wordt de inzet van tijdelijke chloordosering en UV als extra desinfectiestap  onderzocht en beproefd.
• In de praktijk wordt geëxperimenteerd met alternatieve leidingnet-schoonmaak technieken zoals  als ice-pigging (figuur 6);
• Toetsing van binnenhuisinstallaties en voorlichting van installateurs bij nieuwbouw is geïntensiveerd, zodat er minder kans is nagroei van met name Legionella Pneumophila. Dat dit belangrijk is blijkt uit het feit dat meer dan 80% van nieuwbouw installaties in eerste instantie niet voldoet.

Daarnaast wordt ook onderzoek gedaan:

• In samenwerking met de TU Delft wordt onderzocht op welke wijze het leidingnet beter kan worden schoongemaakt na besmetting;
• De ontwikkeling van on-line biologische metingen in de markt wordt gevolgd om, indien betrouwbaar, deze te kunnen inzetten om sneller te kunnen ingrijpen bij calamiteiten;
• Met Vitens en KWR wordt in het Bio-D project nader gekeken naar de bacteriologische samenstelling in het net;

Figuur 6: Ice pigging

Conclusie
Geconcludeerd wordt dat de extra aandacht die sinds 2006 is gericht op de bacteriologie een duidelijk effect heeft gehad.  Door deze langdurige focus is het inzicht in de problematiek verbeterd en zijn ook daadwerkelijk verbeteracties doorgevoerd. Figuur 7 geeft een overzicht van de doorgevoerde acties van bron tot tap voor de korte en lange termijn. Deze concretere acties bleken op hun beurt weer goed te vertalen naar projecten in de gebruikelijke cycli van (meer)jarenplannen waarmee ook gelijk de verantwoordelijkheden, budget en voortgangsbewaking waren geregeld.

Figuur 7: acties verbeteren microbiologische veiligheid

Hoewel we zeker nog niet alle relevante processen rond de biologie van het leidingnet doorgronden, zijn we ervan overtuigd dat door deze acties een belangrijke stap vooruit is gezet in onze kerntaak: het borgen van de levering van microbiologisch betrouwbaarheid drinkwater.

Literatuur

1. Versteegh J.F.M. en Dik HHJ. (2011), De kwaliteit van het drinkwater in Nederland, in 2010. Publicatienummer VI-2011-119, RIVM rapportnummer: 703719081/2011.
2. Ardesch, H. (2012), Oasen begint met HACCP voor optimale risicobeheersing waterveiligheid. H2O / 8-2012.
3. Van der Mark, E., A. Magic-Knezev, L. Zandvliet en T. Ramaker (2012), Biologische stabiliteit van drinkwater in een ander daglicht. H2O / 4-2012.
4. Anoniem (2011), Drinkwaterbesluit, Staatsblad http://wetten.overheid.nl/BWBR0030111/geldigheidsdatum_13-07-2011
5. Van der Kooij, D. (2000) Biological stability: a multidimensional quality aspect of treated water. Water Air, Soil Pollut. 123,
6. Van der Kooij D., J. Vrouwenvelder en H. Veenendaal (2003). Elucidation and control of biofilm formation processes in water treatment and distribution using the unified biofilm approach. Water Science Technology nr. 5, pag. 83-90.
7. Knibbe, J.W. R.J. Kolpa, A. Mercer en J.C.Q.M Verberk (2012), Biologische stabiliteit van drinkwater verkend met flowcytometrie. H20 / 12 -2012.
8. Delft, Thijs-Jan van (2010); Analysis of microbiological growth in drinking water networks and sediments, TU-Delft (Master’s thesis), Oasen.
9. Mercer, A. (2011), Rapid measurement tools for the biological quality of drinking water, a case-study of flow cytometry (FCM) and the suitability of applying this technology to measurement of biological stability of drinking water, TU-Delft, Oasen.
10. Leenen, M. van ( 2006), Aeromonas bacteriën zomer 2006. Aanwezigheid van Aeromonas in het distributienet. Intern rapport Oasen.
11. Symposium Water Contamination Emergencies IV Muhlheim, Oktober 2010,
12. Kuiper, M, Bart Wullings, Dick van der Kooij (2005),  Legionella pneumophila groeit in biofilms uitsluitend in protozoa, H2O/7-2005.
13. Van der Wielen, P. en D. van der Kooij (2010), Effect of water composition, distance and season on the adenosine triphosphate concentration in unchlorinated drinking water in the Netherlands. Water Research 44 (2010) 4860-4867
14. Liu, G. (2012) Production and supply of biological stable water treated by advanced treatment processes: Pilot research at De Laak (03.2011-01.2012), TU-Delft, Oasen
15. Derks, J, (2011), Probleemschets deeltjesproblematiek H.I. Ambacht en Zwijndrecht. Intern rapport Oasen.

Deze nieuwe sensor kan op verschillende voertuigen gemonteerd worden waardoor het nu wel mogelijk is om bodemvocht te karteren met een zeer hoge ruimtelijke resolutie. Hierdoor wordt de hydrologische toepasbaarheid van deze technologie binnen Nederland enorm vergroot. Dit artikel laat aan de hand van een door stichting IJkdijk geïnitieerde studie zien wat de mogelijkheden zijn binnen de water sector en welke mogelijkheden wij in de toekomst verwachten.

Satellieten
In September 1968 werd er door de toenmalige Sovjet Unie de eerste radiometer gelanceerd onder de naam Kosmos 243. Deze radiometer was maar een maand in de ruimte, maar zijn observaties over Rusland waren direct opzienbarend. Deze satelliet sensor liet als eerste zien dat het mogelijk was om met een grote nauwkeurigheid vanuit de ruimte bodemvocht te meten in de eerste centimeters van de bodemlaag. Dit bijzondere nieuws werd al snel opgepikt door de Amerikanen en bij NASA stortte men zich, na het vertalen van de Russische documenten, massaal op dit onderwerp. Dit resulteerde in de eerste Amerikaanse microgolvenobservatie in 1973 vanuit het ruimte laboratorium Skylab. De ontwikkelingen gingen daarna door en vanaf oktober 1978 is men ook globaal dekkend gaan meten. Vanaf die tijd is de Aarde eigenlijk continu geobserveerd met verschillende microgolven radiometers, waardoor we nu dus een enorm archief hebben met informatie over   mondiaal bodemvocht. Een van de meest recente satelliet sensoren, die puur voor bodemvochtobservatie is ontwikkeld, is de Soil Moisture Ocean Salinity (SMOS) missie van ESA. Deze satelliet is gelanceerd in november 2009 en produceert nu continu op globale schaal bodemvocht data. Binnen verschillende onderzoeksprogramma’s, waaronder het Climate Change Initiative programma van ESA (http://www.esa-soilmoisture-cci.org/) worden nu deze verschillende satelliet datasets onderzocht. er wordt gekeken of deze informatie op een constructieve manier geanalyseerd kan worden, zodat we wat meer kunnen zeggen over de kwetsbaarheid van onze huidige watervoorraden.

Met een ruimtelijke resolutie van +/- 50 km zijn deze satellietobservaties voor hydrologische toepassingen op regionale en locale schaal zoals in Nederland helaas vaak veel te grof. Dit is ook de voornaamste reden waarom deze datasets in de Nederlandse water sector nog nauwelijks gebruikt worden.

Deze ruimtelijke beperking werd de voornaamste drijfveer voor Miramap BV om een veld radiometer te ontwikkelen die ingezet kan worden op verschillende platforms, waaronder een vliegtuig, of een rijdend voertuig. Door het ontwikkelen van zo een multi-inzetbare radiometer kan de ruimtelijke resolutie sterk verbeterd worden, en worden de toepassingen binnen Nederland ook veel groter.

Grondonderzoek
Dit unieke instrument is nu doorontwikkeld door Miramap BV en werd, in het kader van een door IJkdijk geïnitieerd project omtrent een droogte onderzoek van veenkaden, ingezet voor het bepalen van bodemvocht variatie [1]. Binnen dit onderzoek werd er gekeken in hoeverre bodemvochtvariaties in de kadedijk konden worden gedetermineerd met de radiometer, en of deze gegevens gebruikt konden worden om zo de effecten van droogte te kunnen volgen. De gebruikte Miramap radiometer mat elke seconde met een ruimtelijke resolutie van 1 meter. De metingen waren gekoppeld aan GPS waarnemingen om zo ook de plaats van de observaties te bepalen.

Een microgolven radiometer meet de natuurlijke uitstraling van het grondoppervlak in het microgolvenbereik en drukt deze uitstraling uit in zogenaamde “helderheidtemperaturen”. Deze helderheidstemperaturen zijn een functie van de temperatuur, vocht en materiaal van de ondiepe ondergrond tot maximaal 1 meter diepte. Omdat water direct invloed uitoefent op het electro-magnetische veld, heeft de hoeveelheid water in de bodem een hele sterke relatie met de gemeten helderheidstemperaturen. Met behulp van speciale fysische modellen kan dan het bodemvocht signaal goed uit de gemeten helderheidstemperaturen gehaald worden.

Links: 1 oktober 2011 / Rechts:23 augustus 2011

Afb. 1 Ruimtelijk bodemvocht van de Kadedijk op twee verschillende tijdstippen. De blauwe lijnen geven de sloten weer. De linker sloot ligt bij de kruin van de kade en wordt aangegeven als  het buitenwater en de rechter sloot ligt aan de teen van de kade en wordt aangegeven als de teensloot. De zwarte lijn geeft het meetveld aan.  Verder zijn de microgolven waarnemingen geconverteerd naar bodemvocht. Ze laten duidelijk een sterke vochtdynamiek zien. De helling is het gevoeligste voor verdroging, en bij de teen (links bovenin) zijn een aantal natte zones zichtbaar, die ook het gehele jaar nat zijn.

Voor dit onderzoek werden er in 2011 en 2012 verschillende metingen verricht op de kadedijk van de Veenderij ten zuidwesten van Amsterdam. Met een fysisch model werden de microgolven metingen omgezet naar bodemvocht kaarten van ongeveer 30 bij 20 m.

De waarnemingen van bodemvocht uit de microgolven observaties werden gevalideerd met in situ waarnemingen van bodemvocht van de eerste 5 centimeter van de bodem. De metingen met behulp van de radiometer hadden een goede correlatie met deze grond-waarnemingen en een nauwkeurigheid van ongeveer 4 Vol.%. De verschillende gecreëerde bodemvochtkaarten laten een sterke ruimtelijke dynamiek zien, waarbij met name opvalt dat bepaalde locaties op de helling de grootste variatie in bodemvocht laten zien en een aantal locaties aan de teen van de dijk continu nat zijn. Dit is ook duidelijk de kwelzone van deze dijk. De gebieden op de helling met de sterkste variatie van bodemvocht in de tijd  zijn het meest kwetsbaar voor droogte, omdat zij de sterkste uitdroging vertonen. Verder is in dit onderzoek ook aangetoond dat de bodemvochtwaarnemingen een goede correlatie hebben met de grondwaterstanden tot ongeveer 1 meter diepte. Hierdoor kunnen observaties met een microgolven radiometer worden gebruikt om freatische lijnen van de veenkaden te bepalen. Dit is met name belangrijk bij onderzoek naar de stabiliteit van dijken, omdat de freatische lijn een belangrijke parameter is in stabiliteitsberekeningen. Deze potentiele nieuwe toepassing moet echter  in een vervolg studie nog verder onderzocht worden, omdat nog niet goed bekend onder welke (hydrologische) omstandigheden de radiometer ingezet kan worden om een nauwkeurige schatting te kunnen maken van de freatische lijnen.

Stand van Zaken

Dit onderzoek op de kadedijk heeft aangetoond dat:

• microgolven radiometrie op een non-destructieve en efficiënte manier nauwkeurig bodemvocht kan karteren met een ruimtelijke resolutie van 1 m.
• Nauwkeurige bodemvocht kaarten informatie verschaffen over de water huishouding van de dijk.
• Nauwkeurige bodemvocht informatie in de tijd gebruikt kan worden om de kwetsbaarheid van de kadedijk in kaart te brengen.

Een ander groot voordeel is dat de radiometer licht en mobiel is waardoor het mogelijk is om hem op verschillende platforms te plaatsen. Deze flexibiliteit draagt eraan bij dat er meerdere hydrologische toepassingen zijn.  Zo is de sensor al op een quad geïnstalleerd voor een project van Rijkswaterstaat in Zeeland [2], waarbij het mogelijk werd om in korte tijd grote afstanden in kaart te brengen (zie Afbeelding 3). Bij dit project werden plotselinge veranderingen in de dijkbekleding in kaart gebracht [2]. Daarnaast werd het bij dit onderzoek ook duidelijk dat deze sensor prima functioneert in een zout milieu. Tenslotte kan de sensor ook onder een vliegtuig geplaatst worden of onder een onbemande helikopter waardoor er zelfs nog grotere gebieden adequaat in kaart gebracht kunnen worden.

Afb. 2: Links; Het  microgolven scanner systeem is hier gemonteerd op een utility quad waardoor je op een snelle manier een dijk kunt inmeten (meting bij Kattendijke, Zeeland.) Rechts; De microgolven scanner is hier gemonteerd op een buggy waardoor je op een zeer gedetailleerde manier een dijk kan inmeten (Meting van de dijkbekleding bij de Zeelandbrug). De buggy configuratie is ook het meeste geschikt voor complexe gebieden (denk bijvoorbeeld aan een veenkade met veel hekken). Voor meer informatie zie http://www.zeeweringenwiki.nl/mediawiki/index.php/Miramap

In de nabije toekomst verwachten we dat deze technologie in combinatie met hydrologische modellen en andere meettechnieken onze hydrologische kennis en met name onze kennis over de vochtdynamiek in de onverzadigde zone sterk zal vergroten. Er zijn verschillende toepassingen denkbaar. Zo kan de radiometer vrij gemakkelijk kwel zones in kaart brengen, maar hij kan ook ingezet worden om effecten van droogte te bepalen. Met behulp van deze technologie kan de bodemvochtverdeling van een landbouwveld worden bepaald, waardoor er op een efficiëntere manier geïrrigeerd kan worden, maar er kunnen ook lekkende leidingen mee getraceerd worden. Daarnaast is het een heel krachtig instrument voor het inplannen van meetinstrumenten zoals peilbuizen of vochtspanning -ensoren voor het monitoren van kadedijken op een langere termijn.

De radiometer zou ingezet kunnen worden voordat een meetcampagne begint. Met de metingen is het dan mogelijk om snel een goed beeld van de ruimtelijke verdeling van bodemvocht te krijgen. Deze informatie kan direct gebruikt worden bij een verdere meetstrategie, waardoor de meetinstrumenten juist op de representatieve of kwetsbare plekken  van het ingemeten gebied gezet kunnen worden. Daarnaast geeft zo een snelle scan direct informatie over de ruimtelijke variabiliteit van het gebied waardoor eventuele boringen ook gerichter ingezet kunnen worden. Kortom een legio aan mogelijkheden. Passieve microgolven radiometrie heeft binnen de wetenschap al een heel belangrijke bijdrage geleverd maar daarbuiten is deze technologie helaas nog steeds onbekend. Hiermee kan daar nu verandering in komen.

Referenties

[1] Monitoring droogteonderzoek veenkaden, Eindrapportage, ing. G. de Vries, kenmerk 1203255-006, december 2012.
[2] De Jeu R.A.M., R. Haarbrink en Y. Provoost (2011) Rijkswaterstaat houdt dijken in de gaten met radiometer, Land & Water, 8, 24-25

Dankwoord

Dit werk was gedeeltelijk gefinancierd door het droogte onderzoek van veenkades van stichting IJkdijk. Daarnaast willen we Waternet bedanken voor het beschikbaar stellen van de kadedijk van de Veenderij ten zuidwesten van Amsterdam.

1. Klimaatadaptatie
In de klimaatscenario’s wordt geschetst dat de kans op waterschaarste verzilting steeds verder zal toenemen. Dit dwingt Nederland om over te gaan tot actie om de drinkwatervoorziening in de delta veilig te stellen. Ontziltingsinstallaties zouden hierbij een rol kunnen spelen. Ontzilting van brak grondwater heeft als belangrijke voordelen dat het de zoetwatervoorraad vergroot en niet leidt tot verdroging. Het bouwen van ontziltingsinstallaties komt echter als oplossing niet voor in het advies van de Commissie Veerman.

Deze commissie beveelt aan om het water voor West-Nederland aan te voeren vanuit het IJsselmeer en in het westen op te slaan in diepe polders. De haalbaarheid van deze oplossing hangt echter nauw samen met de haalbaarheid van de controversiële peilstijging van het IJsselmeer met anderhalve meter.

Het Deltaprogramma Deelprogramma Zoet Water bereidt de in 2014 te nemen Deltabeslissing over een duurzame zoetwatervoorziening voor. Dit deelprogramma heeft als uitgangspunten gekozen voor grotere regionale zelfvoorzienendheid en optimalisatie van de verdeling van zoet water. Voor de korte termijn betreft het maatregelen gericht op vasthouden van zoet water, gebruik maken van extra zoet wateraanvoerroutes en beperken van watergebruik. Voor de lange termijn wordt gezocht naar een fundamentele oplossing om het aanbod van zoet water te vergroten en de vraag te beperken. Ontziltingsinstallaties bouwen wordt niet expliciet genoemd als mogelijke oplossing, maar past wel bij de uitgangspunten omdat het het aanbod van zoet water vergroot en bijdraagt aan regionale zelfvoorzienendheid.

In de Europese Waterschaarste- en droogtestrategie, het belangrijkste Europese beleidskader voor zoetwatervoorziening in tijden van klimaatverandering, komt ontzilting wel voor. Deze strategie is niet uitgewerkt in een richtlijn met bindende regels. Maar de Commissie kan de lidstaten wel aansporen dit beleidsdocument toe te passen  bij de implementatie van de Kaderrichtlijn Water. De Waterschaarste- en droogtestrategie voorziet in zes beleidsopties om waterschaarste en droogte-problemen het hoofd te bieden:

- watergebruik adequaat beprijzen;
- efficiëntere allocatie van water en watergerelateerde subsidies;
- droogterisicomanagement verbeteren;
- aanvullende waterinfrastructuur overwegen;
- een waterbesparingscultuur bevorderen;
- kennis vergroten en data verzamelen.

Gelet op het enorme potentieel voor waterbesparing in Europa, beveelt de strategie aan om een waterhiërarchie te hanteren. Dat betekent eerst maatregelen treffen die de watervraag beperken en dan pas aanvullende waterinfrastructuur (zoals een ontziltingsinstallatie) overwegen. Ontzilting kan dan een manier zijn om de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water te bereiken: te zorgen voor voldoende oppervlaktewater voor de ecologische functies en om onttrekking en aanvulling van grondwater met elkaar in balans te brengen (zie art. 4 KRW). Overigens lijkt de waterhiërarchie aanpak niet te worden voortgezet.

De Europese Commissie focust in het in 2012 uitgebrachte beleidsdocument ’The Blueprint to safeguard Europe’s water resources’   voor de zoetwatervoorziening op water efficiency. Dit beleidsdocument werkt een aantal maatregelen uit waaraan de EU een steentje kan bijdragen. Dit zijn onder andere het handhaven op naleving van de beprijzingsbepaling uit de KRW, waterbesparende producteisen invoeren en versterken van irrigatie-efficiëntie via het gemeenschappelijk landbouwbeleid.

Deze opties worden niet gepresenteerd als onderdeel van een waterhiërarchie. En de Blueprint zegt niets over ontziltingsinstallaties als manier om het aanbod van zoet water te vergroten. Volgens de Europese waterschaarste en droogtestrategie hangt waterschaarste vaak samen met ineffectieve beprijzing van watergebruik, waarbij de kosten over het algemeen niet de lokale beschikbaarheid van water weerspiegelen. Deze redenering gaat niet direct op ten aanzien van het Nederlandse drinkwatergebruik. Het regionale drinkwaterbedrijf beprijst drinkwater immers op basis van doorberekening van de gemaakte kosten. Doordat de kosten, en daarmee de prijzen, laag zijn  vormen deze geen prikkel tot waterbesparing. Ook ontzilting van brak water zal niet zo duur uitpakken. Experimenteren met ontziltingsinstallaties lijken dus een redelijke optie om verzilting het hoofd te bieden en de drinkwatervoorziening veilig te stellen

2.Europese eisen aan brijnlozing
Het Europese juridische kader voor waterkwaliteit wordt vooral gevormd door de KRW, de Richtlijn Prioritaire Stoffen (RPS) en de Grondwaterrichtlijn (GWR). Deze richtlijnen hebben tot doel de chemische en ecologische waterkwaliteit te verbeteren. Ze bieden algemene kaders voor de vaststelling van waterkwaliteitseisen, stroomgebiedbeheerplannen en maatregelenprogramma’s. In de bijlagen bij deze richtlijnen worden in brijn voorkomende stoffen genoemd, zoals chloride, metalloïden en metalen.

Nationale regulering van brijnlozing is noodzakelijk om de KRW-doelstellingen te bereiken. Om dit te kunnen bereiken moeten deze doelstellingen worden vertaald naar Europese en nationale normen die aangeven waaraan de (chemische en ecologische) waterkwaliteit en (grond)waterkwantiteit moeten voldoen. Als niet aan deze eisen wordt voldaan, moet de lidstaat maatregelen treffen of een KRW uitzonderingsgrond –  fasering, doelverlaging, tijdelijke achteruitgang, nieuwe duurzame ontwikkelingen of veranderingen – inroepen.

Lozingsvergunning
Op grond van zowel de RPS als de GWR geldt voor brijnlozing dat deze – afhankelijk van de stoffen die aanwezig zijn in de lozing – voorkomen dan wel beperkt moet worden. Dit maakt lozing van brijn problematisch, maar niet per definitie ontoelaatbaar. De KRW biedt de mogelijkheid via een individuele toestemming (ontheffing of vergunning) voor de lozing van verontreinigende stoffen af te wijken van het verbod op de directe lozing van verontreinigende stoffen in het grondwater. Ook op grond van de GWR is het mogelijk een vergunning voor directe lozingen in grondwater te verlenen, mits de lozing de chemische toestand van het grondwater niet verslechtert en geen significante en aanhoudende stijgende trend in het grondwater veroorzaakt. Daarnaast moet er rekening worden gehouden met de beste milieupraktijken en de best beschikbare technieken uit de toepasselijke Europese wetgeving. Bovendien moet het grondwaterlichaam goed worden gemonitord.

3 Nederlandse eisen aan brijnlozing
In Nederland zijn er al vele  ontziltingsinstallaties in werking die brijn lozen in de ondergrond, op het riool of op zee. Op basis van de nationale (water)wetgeving kan de overheid lozing van brijn door een ontziltingsinstallatie reguleren. De provincie Zuid Holland stelde ten aanzien van ontziltingsinstallaties en brijnlozingen restrictief beleid voor, omdat inmiddels honderden tuinders ontzilting toepassen. De grondwaterkwaliteit in Zuid-Holland wordt hiermee behoorlijk bedreigd.

Zuid-Holland wilde  brijnlozingen na 2013  in principe niet meer  toestaan als die niet voldoen aan het Lozingenbesluit bodembescherming. Dit is in de Tweede Kamer besproken en vervolgens is een gedoogregeling van tien jaar bepleit en goedgekeurd voor de 400 bestaande lozingen in Zuid-Holland.

Ridderkerk
Het drinkwaterbedrijf Oasen is in Ridderkerk een proefproject gestart om op innovatieve en energiezuinige wijze (0,6 kWh per m³ water) brak grondwater op diepte te ontzilten voor de levering van drinkwater. De installatie in de winput  werkt op basis van omgekeerde osmose en maakt gebruik van de aanwezige hydrostatische waterdruk. Het drinkwater wordt naar het maaiveld gepompt terwijl het brijn in de bodem achterblijft en  wordt geloosd in  dieper gelegen, eveneens zout,  grondwater.

De installatie kent twee filtertrajecten. Het eerste filtertraject onttrekt het brakke water, waarna het door het omgekeerde osmose membraan wordt gefilterd. Het tweede filtertraject infiltreert het brijn naar een dieper gelegen laag van soortgelijke waterkwaliteit. Op deze locatie en diepte gaat het dan om natuurlijk, gebiedseigen grondwater met twee keer verhoogde concentraties van deze gebiedseigen stoffen. Omdat er tussen onttrekkingsfilter en infiltratiefilter kleilagen aanwezig zijn, worden kortsluitstroming en nestvervuiling (het lozen van brijn in de laag met grondwater dat wordt opgepompt om ontzilt te worden) voorkomen.

Het project in Ridderkerk dient als  voorbeeld van  de regulering die  in Nederland van toepassing is op een  ontziltingsinstallatie voor de winning van drinkwater met brijnlozing in de diepe ondergrond.

Waterwet en andere wetgeving
Zowel voor de winning van grondwater als voor de lozing van brijn in de ondergrond is een watervergunning vereist op grond van de Waterwet. Daarnaast is - als het brijn op een diepte van meer dan 100 meter beneden de oppervlakte wordt geloosd – een omgevingsvergunning nodig voor de oprichting van de installatie op basis van de Mijnbouwwet en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo).

De lozing van brijn is problematisch omdat het brijn stoffen bevat die voorkomen op Lijst I of II, zoals chloride, metalloïden en metalen. Voor deze stoffen gelden kwaliteitseisen om de goede chemische toestand van grondwaterlichamen te kunnen bereiken. De drempelwaarden zijn per grondwaterlichaam verschillend, vooral ten aanzien van chloride. Zo is bijvoorbeeld voor het grondwaterlichaam ‘Zand Rijn-Oost’ (Oost-Nederland) voor chloride de minimale drempelwaarde van 140 mg/l vastgesteld, terwijl voor het grondwaterlichaam ‘Zout Rijn-West’ (West-Nederland) een drempelwaarde als ‘niet relevant’ wordt beschouwd. Reden hiervoor is dat voor grondwaterlichamen met (natuurlijke) zoutwatersystemen geen drempelwaarden voor chloride zijn afgeleid.

De drempelwaarden voor de in het brijn voorkomende metalloïden en metalen, zoals arseen (15,0 μg/l) en nikkel (30,0 μg/l) zijn voor Zand Rijn-Oost en Zout Rijn-West gelijk.

Op grond van de Waterwet is het mogelijk om op basis van maatschappelijke afwegingen van de kwaliteitseisen af te wijken in waterplannen of beleid. Dit neemt niet weg dat bij elk individueel besluit rekening moet worden gehouden met de KRW-doelstellingen voor het bedoelde waterlichaam.

Al was het maar omdat een bestuursorgaan op grond van de Algemene wet bestuursrecht bij het nemen van besluiten rekening dient te houden met zijn eigen beleid, waaronder dus ook de waterplannen.

Lozingenbesluit bodembescherming
Het bestaande beleid voor brijnlozingen is gebaseerd op het Lozingenbesluit bodembescherming. Voor een lozing in de bodem buiten een inrichting mag onder voorwaarden ontheffing worden verleend voor hoogstens vier jaar. Hierbij is relevant hoe schadelijk de stof is en of deze voorkomt op Lijst I of Lijst II

bij het Lozingenbesluit bodembescherming. Dit besluit dient ook ter implementatie van de KRW en de GWR. Het hangt dus in de eerste plaats van de samenstelling van het brijn af of een ontheffing voor een lozing al dan niet kan worden verleend.

Op basis van informatie over de samenstelling van het diepere, brakke grondwater ter plekke (afkomstig van een waarnemingsput binnen het wingebied), kan de meest waarschijnlijke samenstelling van het brijn worden bepaald. Het brakke grondwater uit de winput in Ridderkerk bevat stoffen die zowel in Lijst I als II staan, zoals chloride, metalloïden en metalen (waaronder arseen, barium en nikkel.). De chlorideconcentratie in het brakke grondwater ligt tussen de 150-1000 mg/l. Het membraan heeft een beoogde  “recovery” van 50%. De concentraties van deze stoffen in het brijn worden daarmee verdubbeld. Uit berekeningen volgt dan dat een aantal van deze metalloïden en metalen, waaronder arseen, barium en nikkel de streefwaarden zullen overschrijden.

De interventiewaarden worden echter niet overschreden, wat betekent dat er geen sprake is van ernstige verontreiniging.

Activiteitenbesluit
Per 1 januari 2013 vervalt het Lozingenbesluit bodembescherming. In plaats daarvan gelden het Besluit algemene regels voor inrichtingen voor milieubeheer (Activiteitenbesluit) en het Besluit lozen buiten inrichtingen. Omdat de drinkwaterinstallatie onder het begrip inrichting valt, zou de lozing van brijn afkomstig van ontzilting van brak grondwater voor de drinkwaterbereiding ook kunnen worden gereguleerd op basis van het Activiteitenbesluit.

Advies Technische Commissie Bodem
De Technische Commissie Bodem heeft advies gegeven over de regulering van  brijnlozingen door de agrarische sector. De commissie concludeert dat het lozen van brijn, ontstaan bij het geschikt maken van brak grondwater als gietwater ten behoeve van de tuinbouw, niet past binnen de randvoorwaarden van duurzaam gebruik en als laatste optie moet worden gezien. Daarbij moet aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

• de chlorideconcentratie van het brijn is ongeveer gelijk aan, dan wel lager dan de chlorideconcentratie van het water waarbinnen het brijn wordt geloosd;
• de concentraties van andere stoffen in het brijn voldoen aan de voor deze stoffen in het ontvangende water gestelde normen;
• tussen de laag waaruit het grondwater wordt opgepompt en de laag waarin het brijn wordt geloosd, dient een waterscheidende laag aanwezig te zijn;

voor het oppompen van grondwater en lozen van brijn is een collectief systeem het uitgangspunt. Een collectief systeem heeft als voordeel dat er weer mogelijkheden ontstaan om het brijn in dieper gelegen grondwaterlagen te infiltreren of naar zoute wateren af te voeren, omdat het dan betaalbaar zal worden. Daarbij mogen de in het brijn aanwezige stoffen, anders dan chloride, de geldende normen niet overschrijden. Bovendien dient controle op het proces plaats te vinden;

de kwaliteit van het grondwater in het eerste en tweede watervoerend pakket dient gemonitord te worden. Dit geldt ook voor het te lozen brijn. Op deze wijze kan worden geverifieerd of wordt voldaan aan het stand-still-beginsel.

De voorwaarden die de Technische Commissie Bodem heeft ontwikkeld ten aanzien van de lozing van brijn, kunnen ook worden gebruikt ter regulering van brijnlozing door een drinkwaterbedrijf. Alleen voorwaarde 4, waarin een collectief systeem wordt voorgesteld, is niet relevant voor drinkwaterbedrijven. Vanwege de schaal van de winning en de mogelijkheid om kosten door te berekenen aan klanten, is het  voor drinkwaterbedrijven ook individueel mogelijk om op zeer zorgvuldige wijze brijn te lozen en de waterkwaliteit te monitoren. De Technische Commissie Bodem heeft geen aandacht besteed aan energiezuinigheid en de maximaal te onttrekken hoeveelheid brak grondwater ter voorkoming van uitputting van de voorraad brak water en van bodemdaling. Het zou verstandig zijn als het Ministerie van I en M ook over deze aspecten advies in zou winnen, net als over de voorwaarden waaraan lozing van brijn in verziltende rivieren moet voldoen.

4Conclusie
Klimaatverandering heeft grote consequenties voor het waterbeheer. Zo versterkt klimaatverandering het autonome proces van verzilting in West-Nederland. Waterschaarste vormt een nieuwe bedreiging waar Nederlanders aan zullen moeten wennen. Er zal gezocht moeten worden naar alternatieve bronnen. Een alternatieve bron voor de bereiding van drinkwater is de toepassing van ontzilting van brak water door omgekeerde osmose. Dat is relatief nieuw in Nederland maar geen nieuw verschijnsel in Europa.. De Europese Waterschaarste- en droogtestrategie beveelt aan om dergelijke extra infrastructuur pas te overwegen als andere opties om met waterschaarste om te gaan, zoals zuiniger omgaan met water, zijn uitgeput.

Vanwege het autonome proces van verzilting en de bestaande beprijzing van drinkwater in lijn met het 'gebruiker betaalt'-beginsel van de KRW, lijkt experimenteren met ontziltingsinstallaties een geschikte adaptatiemaatregel om de zoetwatervoorziening in West-Nederland te beschermen. Er zijn uiteraard ook andere oplossingen denkbaar. Zo beveelt de Commissie Veerman aan om het water voor West-Nederland aan te voeren vanuit het IJsselmeer en in het westen op te slaan in diepe polders. De haalbaarheid van deze oplossing hangt echter nauw samen met de haalbaarheid van de controversiële peilstijging van het IJsselmeer met anderhalve meter.

Het gebruik van ontziltingsinstallaties en daarmee samenhangend de schade die lozing van brijn kan veroorzaken maakt regulering noodzakelijk. Lozing op grondwater, oppervlaktewater en kustwater kan leiden tot verontreiniging daarvan en tot schade aan ecosystemen. Gelet op de doelstellingen van de KRW, moeten de lidstaten brijnlozingen dusdanig reguleren dat deze het (water) milieu zo min mogelijk belasten. Door het gebrek aan sturing vanuit de EU ontstaat het risico dat lozingen van ontziltingsinstallaties ongereguleerd blijven. In Nederland is voor de landbouwsector uitgedacht aan welke voorwaarden brijnlozingen moeten voldoen om toelaatbaar te zijn. Deze eisen zijn nog niet vertaald in bindende regelgeving. Uit onze analyse blijkt dat het denkbaar is om binnen de huidige wettelijke kaders een geschikt juridisch kader te ontwikkelen, dat gebruik van ontziltingsinstallaties om de zoetwatervoorziening in west Nederland veilig te stellen. mogelijk maakt.

De volgende voorwaarden zijn relevant bij de ontwikkeling van een juridisch kader voor de regulering van de lozing van brijn in grondwater: (1) De chlorideconcentratie van het brijn is ongeveer gelijk aan, dan wel lager dan de chlorideconcentratie van het water waarop het brijn wordt geloosd. De concentratie van andere stoffen in het brijn voldoet aan de voor deze stoffen in het ontvangende water gestelde normen. (2) De in het brijn aanwezige stoffen, anders dan chloride, mogen de geldende normen niet overschrijden. (3) Er dient een waterscheidende laag aanwezig te zijn tussen de laag waaruit het grondwater wordt opgepompt en de laag waarin het brijn wordt geloosd. (4) Er dient controle op het proces plaats te vinden. De kwaliteit van het te lozen brijn en het ontvangende water dient gemonitord te worden. Op deze wijze kan worden geverifieerd of wordt voldaan aan het stand-still-beginsel. Daarnaast dient aandacht te worden besteed aan (5) energiezuinigheid en (6) de maximaal te onttrekken hoeveelheid brak grondwater ter voorkoming van uitputting van de voorraad brak water en van bodemdaling.

Machinerichtlijn is geen richtlijn maar wet
De Europese Machinerichtlijn uit 1995 is conform de werkwijze van de EU door de lidstaten opgenomen in hun nationale wetgeving. In Nederland is de Machinerichtlijn opgenomen in de Warenwet. Daarmee is de MRL dus geen richtlijn in de zin van een aanbeveling, waar je wel of niet gevolg aan kunt geven. De Machinerichtlijn heeft gewoon kracht van wet. En overheidsorganisaties moeten voldoen aan de wet- en regelgeving.

Ontwatering met centrifuges, biologische fosfaatverwijdering en vergisting van slib vergen een hoger polymeerverbruik, maar veranderingen in het gebruik van deze technieken verklaren deze toename niet volledig. De toename van biologische fosfaatverwijdering heeft de grootste invloed, maar ook bij slib van chemische fosfaatverwijdering is er een toename van het polymeerverbruik. Organisatorische veranderingen zorgen voor minder betrokkenheid van de bedrijfsvoerders bij de slibontwatering en kunnen mede bijdragen aan een toename van het verbruik.

Het Grensmaasproject, ontwikkeld na de hoogwaters van 93/95 in de Maas, heeft tot doel het verhogen van de veiligheid en de ontwikkeling van nieuwe natuur en vindt plaats in combinatie met ontgrinding. Sinds 2008 wordt het vrijgekomen grind verwerkt in een haven van het Julianakanaal nabij Itteren. Het toutvenant wordt in de verwerkingshaven gewassen en het retourwater gaat via bezinkbassins en de verwerkingshaven terug naar het Julianakanaal. Hierdoor stroomt er met enige regelmaat troebel water het Julianakanaal in. Tot op heden is het niet bekend wat de gevolgen van een dergelijke vertroebeling zijn op de flora en fauna in het kanaal en in de Maas. In de nabije toekomst zullen er in het Julianakanaal meerdere werkzaamheden gaan plaatsvinden welke wellicht bijdragen aan extra vertroebeling. Voor o.a. de Kaderrichtlijn Water (KRW) is het van belang om te weten of er mogelijk cumulatieve vertroebeling ontstaat en wat de effecten hiervan zijn op flora en fauna.