Het ontharden van drinkwater met behulp van pelletontharding is een veel voorkomende zuiveringsstap stap in de Nederlandse drinkwaterproductie. Het comfort voor consumenten neemt toe en daarnaast levert het een financiële besparing en milieuvoordelen op. Het onthardingsproces wordt door de drinkwaterbedrijven steeds verder verduurzaamd. Dit artikel gaat over verduurzaming van het zogeheten ent-materiaal.
door Stephan van de Wetering en Ronny Theune
Het drinkwater van Brabant Water is na een intensief onthardingsbeleid sinds 2018, nergens meer harder dan 2 mmol/l. Zo’n 70 procent ervan is zelfs zacht water (< 1,4 mmol/l). Om dit te bereiken, zijn de afgelopen 12 jaar op verschillende waterproductielocaties onthardingsinstallaties gebouwd. Bij het ontharden van drinkwater wordt op een gecontroleerde manier kalk verwijderd. Dit gebeurt door de kalk te laten neerslaan op 
Kalkpelletsent-materiaal in de onthardingsreactor. Zogenaamde kalkpellets worden geproduceerd. Als ent-materiaal werd voorheen zand (0,15–0,32 mm) gebruikt. Het gebruiken van deze primaire grondstof droeg, om verschillende redenen, niet bij aan een duurzame drinkwaterproductie.
Het idee
Brabant Water heeft samen met andere Nederlandse drinkwaterbedrijven en AquaMinerals gezocht naar mogelijkheden om een duurzamer alternatief te vinden voor het gebruik van zand als ent-materiaal. Hierbij is de keuze gevallen op calciet (kalk) en wat is er dan mooier dan hiervoor de kalkpellets te gebruiken die bij het onthardingsproces worden geproduceerd. Het gebruik van zand had daarbij nog belangrijk nadeel in hergebruiktoepassingen. 3-5 procent van de gebroken kalkpellets bestaat namelijk uit zand. Dit was voor vele afnemers onwenselijk; zij wilden een zo zuiver mogelijke kalk zonder 'verontreiniging' met zand.
In 2016 is bij Brabant Water de transitie ingezet van het enten op zand naar het enten op calciet. In eerste instantie werd gebruik gemaakt van calciet dat werd gewonnen in een kalkgroeve in Duitsland. Dit leidde ertoe dat de kalkkorrels van Brabant Water voor 100 procent uit kalk bestonden. Hierdoor konden alle geproduceerde kalkpellets worden ingezet bij de productie van Cradle to Cradle tapijt tegels van DESSO/Tarkett in Waalwijk. Een eerste stap in verduurzaming met minder transport km’s; Brabantse pellets afgezet in Brabantse industrie.
Hoewel bij er bij de overgang van entzand naar groeve calciet enkele beheersbare negatieve operationele effecten optraden rondom het onthardingsproces, wogen de voordelen in eerste instantie op tegen de nadelen.
Op het moment dat de pelletkalk ent-materiaal van de The Calcite Factory eind 2019 een Kiwa Watermark kreeg, was er een interessant alternatief voor de groeve calciet. Brabant Water is vervolgens direct met onderzoek gestart. De eerste helft van 2020 is op twee waterproductiebedrijven succesvol onderzoek uitgevoerd met pelletkalk ent-materiaal. Circa 15 procent minder uitspoelverlies bij het wassen van de calciet, significant minder onderhoud rondom het onthardingsproces en een fikse besparing van het aantal transport km’s waren de belangrijkste resultaten.
The Calcite Factory
Verschillend entmateriaalThe Calcite Factory is een initiatief van de Nederlandse drinkwatersector en AquaMinerals. In The Calcite Factory wordt onder andere pelletkalk ent-materiaal geproduceerd van kalkkorrels uit de drinkwaterproductie. In dit proces worden kalkpellets gebroken, gehygiëniseerd en op maat gezeefd. Het entmateriaal voldoet met een Kiwa Watermark aan alle wettelijke eisen voor inzet in de drinkwaterproductie.
Vanaf september 2020 is Brabant Water gestart met op alle negen onthardingslocaties successievelijk van groeve calciet over te gaan naar 'eigen geproduceerd' pelletkalk ent-materiaal. Een mooie stap van Brabant Water om tot een verdere circulaire en duurzamere ontharding van het drinkwater te komen.
Stephan van de Wetering is senior adviseur waterproductie (Brabant Water)
Ronny Theune is commercieel operationeel manager (Aquaminerals)