H2O Podium

Als we onze delta leefbaar willen houden is verbeteren niet voldoende, we moeten echt vernieuwen. Dat is de korte versie van de conclusie van de gezamenlijke strategische toekomstverkenning, die Hoogheemraadschap van Rijnland en drinkwaterbedrijf Dunea een jaar geleden presenteerden, op een symposium over de groeiende waarde van water. Er is beweging, maar er mag wel een stapje bovenop, vindt Willemijn Bouland-Oosterwijk, corporate strateeg bij Dunea.

Wie gebukt gaat onder Corona, reorganisaties en/of andere onzekerheid: zet u schrap, het is nog niet voorbij. 2020-2021 wordt een bewogen jaar. 

De droogte mobiliseert de criticasters van de waterhuishouding in Nederland. Ze nemen het podium en leggen in scherpe bewoordingen de vinger op de zere plek: het watersysteem is te veel gericht op de snelle afvoer van water. De natuur is de dupe. Met name rond de natte natuurgebieden ‘loopt het enorm uit de klauwen’, leest u in H₂O september.

Nu door de klimaatverandering het algemeen waterbeleid steeds belangrijker wordt en de geborgde partijen de kosten van het waterbeheer steeds meer afschuiven op huurders en woningeigenaren, adviseert de commissie Boelhouwer terecht om de geborgde zetels in zijn geheel af te schaffen, zegt Bernd de Nijs. Daarom steunt hij de initiatiefwet tot volledig democratiseren van de waterschapsbesturen. Democratischer maken van de waterschappen is essentieel voor de legitimiteit en het voortbestaan ervan, stelt hij in een bijdrage namens de waterschapspartij Betaalbaar Water.

De commissie Snel onderzoekt de aanpassing van het belastingstelsel. De twee grootste pijnpunten vallen echter buiten de opdracht en worden doorgeschoven naar de toekomst, betogen Hans Middendorp en Ron van Megen. Ten onrechte, stellen ze. 'De Unie van Waterschappen moet de opdracht verbreden'.

De Nationale Analyse Waterkwaliteit geeft redenen tot zorg, maar er is ook hoop, stelt Sas Terpstra. Goede waterkwaliteit vraagt om opgeschaalde en geïntensiveerde aanpak. Durven provincies, waterschappen en boeren het aan om hun middelen en mensen te bundelen en een jarenlang commitment op de uitvoering aan te gaan?

Het is 1952: mijn moeder zwaait met vlaggetjes om de komst van de drinkwaterleiding te vieren. Vooruitgang! Een grote stap voor de volksgezondheid. Gestart als lokale initiatieven van gezondheidscommissies in de 19e eeuw, vierden we een eeuw later dat vrijwel heel Nederland voorzien was van schoon drinkwater. Een succes dat niet in het minst te danken was aan overheidsbeleid. Nooit meer cholera. 

‘Tegels eruit, groen erin’ is een veelgehoorde aanpak om klimaatverandering op te vangen. Maar is vergroening in de stad echt effectief? En leidt het niet juist tot nieuwe problemen? Lieselotte Tolk en Maarten Kuiper houden een pleidooi om groen van alle kanten te bekijken: positief en negatief, bovengronds en ondergronds.

Aanvankelijk was aquathermie, warmtewinning uit water, onbekend en onbemind. De techniek haalde maar nét het Klimaatakkoord. Nu zijn TEO, TEA en TED aan een inhaalrace begonnen. En dat is maar goed ook. 

'Met normen jagen we achter individuele bestrijdingsmiddelen aan. Maar boeren en tuinders gebruiken steeds andere middelen. De totale toxische druk, de lange-termijn effecten van de cocktail aan giftige stoffen in het water, blijft zo buiten beeld.' Dat stelt Hans Middendorp, die onder verwijzing naar het geruchtmakende boek 'Silent Spring', erop wijst dat het in het oppervlaktewater meestal niet om slechts één enkele milieuschadelijke stof gaat, maar om een mengsel van schadelijke stoffen.

Tijdens een ongrijpbare crisis moet juist de waterwereld het hoofd koel houden. Nederland blijft staan op een stevig fundament als niet de krant, de beurs of de conjunctuur de koers van het waterbeleid bepalen, maar een langetermijnvisie op structurele waardecreatie. Er is nog een wereld te winnen met het uitwerken van risicogestuurde systeembenaderingen, bouwen met de natuur, e-participatie en waarachtig integraal werken.

Niet alleen leidt het infiltreren van al of niet voorbehandeld rivierwater in de hogere zandbodem tot ongewenste nivellering van de waterkwaliteit en veel energieverspilling, het schaadt ook de biodiversiteit. Dat stelt Herman van Dam in een nieuwe bijdrage aan het debat over het gebruik van het Veluwemassief als grondwaterbron voor drinkwater.

“Het grondwater in het Veluwemassief is bij uitstek geschikt om te voorzien in de stijgende vraag naar drinkwater. De wateraccu moet nog wel worden opgeladen,” stelt Jos Peters (Leading Professional Water Supply bij Royal HaskoningDHV). Hij vindt dat het gesprek hierover intensiever moet. Zijn voorzet: “Naaldbos eruit en loofbomen erin zou voldoende zijn, of infiltratie van voorgezuiverd rivierwater.” Drie partijen reageren.

Draagt de Impulsregeling Klimaatadaptatie bij aan een echte transitie? Sas Terpstra is er niet gerust op. Naast maatregelen zijn richtinggevende keuzes nodig. 

Nu we bekomen van schrik en ontsteltenis, de curves afvlakken en de lockdown voorzichtig wordt versoepeld, belanden we in de fase van het vooruitkijken: hoe verder na de coronacrisis? Er wordt gepleit voor fundamentele veranderingen. Dit is hét moment.

In H₂O april leest u dat het coronavirus SARS CoV-2 is aangetroffen in het rioolwater. In twee aparte onderzoeken kwamen KWR Water Research Institute en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) tot deze conclusie. KWR kwam op dinsdag 24 maart met de resultaten naar buiten, RIVM een dag later. 

Het werk in de water- en maritieme sector is van maatschappelijk belang. Toch is het lastig om nieuwe mensen aan te trekken. De watersector is onbekend en moet daarom als één sector landelijke campagne voeren, is de stelling van H₂O. De maatschappelijke relevantie mag veel meer worden benadrukt, reageert Else Boutkan, maar de arbeidsmarkt is krap, en techniek en technologie zijn belangrijke knelpunten. ‘De grootste uitdaging zit in de verandering van de inhoud van functies, onder andere door digitalisering. Daar moeten we ook op focussen.’

Het ondergrondse Veluwemassief is bij uitstek geschikt om als grondwaterbron te voorzien in de stijgende vraag naar drinkwater, stelt Jos Peters. Adviseur Herman van Dam plaatst in een opiniebijdrage op H2O kanttekeningen en stelt: "Bezoedel de ondergrondse waterschat van Veluwe niet met van elders aangevoerd systeemvreemd water." Jos Peters reageert.

Het ondergrondse Veluwemassief is bij uitstek geschikt om als grondwaterbron te voorzien in de stijgende vraag naar drinkwater, stelt Jos Peters in een opiniebijdrage. Is het een reële optie om de Veluwe als wateraccu te gebruiken? Herman van Dam plaatst kanttekeningen. “Er is alle reden om de ondergrondse waterschat van Veluwe niet te bezoedelen met van elders aangevoerd systeemvreemd water.”

Nu Nederland duurzame energiealternatieven moet realiseren, blijken water en waterwerken een interessante bron voor energie, vooral op lokaal niveau, ziet Erik van Lith. De kansen voor water als energiebron nemen toe door ze te koppelen aan andere opgaven. “Zodoende kunnen de grote investeringen in duurzame energie de komende decennia effectiever en efficiënter worden gedaan.”

Al sinds 2014 wordt, naar aanleiding van het OESO-rapport Water Governance in the Netherlands: Fit for the future?, nagedacht over aanpassing van het belastingstelsel van de waterschappen. Met name de verdeling van de kosten voor het watersysteem (watersysteemheffing) over burgers, bedrijven, agrariërs en natuur blijft de gemoederen bezighouden. Voorstellen voor een nieuwe regeling kregen onvoldoende draagvlak.