Inmiddels zijn 325 van de ruim 1.000 Rotterdamse rioolgemalen uitgerust met slimme schakelkastjes, die niet alleen aan de bel trekken bij een storing, maar een toegesnelde monteur ook direct ‘vertellen’ waar het defect precies zit. Dit systeem bespaart de gemeente veel kosten.
Geschreven door Chris van Es, René Kooijman, Leo de Jong (gemeente Rotterdam) | Foto Jan van der Ploeg
Ruim 1.000 rioolgemalen, waarvan 40 grote, pompen het afvalwater van Rotterdamse huishoudens via het hoofdriool richting afvalwaterzuivering. Tussen 1984 en 1987 werden alle grote gemalen omgebouwd tot computergestuurde (PLC) gemalen. Zo konden ze voortaan vanaf de centrale meldkamer op afstand worden beheerd. Maar nog tot 2008 deden servicemonteurs de ronde langs alle kleinere gemalen. Iedere week, van Hoek van Holland tot in Ommoord.
Elk gemaal had een oranje lamp op het dak die bij storing ging branden. Zo’n lampje kon stuk zijn of de monteur was toevallig net langs geweest als er een storing was. Dan kon de inhoud van het riool bij burgers in huis omhoog komen. Vanaf 2008 zijn de kleinere gemalen geautomatiseerd, zodat de status ervan in de meldkamer zichtbaar is. In die tijd kwamen de eerste mobiele modems en touchscreens, ook al stond de techniek nog in de kinderschoenen. In het eerste jaar zijn 200 schakelkasten vervangen, zodat ze automatisch aangestuurd worden. Ook al was die eerste uitvoering nogal simpel, het was toch al een hele verbetering. Sindsdien is het systeem steeds verder uitgebreid en verfijnd.
Samen bouwen
Voor het ontwerp van de slimme schakelkasten is het oor te luisteren gelegd bij verschillende betrokken partijen. Allereerst natuurlijk bij de monteurs in de buitendienst. Daarnaast zijn collega’s van het Ingenieursbureau van Stadsontwikkeling betrokken. Het Ingenieursbureau is opdrachtgever voor de aanleg van riolering en de bouw van rioolgemalen, bijvoorbeeld als er ergens een nieuwe woonwijk komt.
Ratjetoe aan software
Inmiddels is de software gestandaardiseerd. De PLC’s, de gemaalcomputers, worden ingekocht bij Siemens. Zo’n kast kan nog niets. Elke nieuwe kast wordt gevoed met de nodige hard- en software en krijgt een naam. Dit maakt ook het beheer van de software een stuk eenvoudiger. Vroeger werden hard- en software nog integraal geleverd door de verschillende aannemers die in de loop der jaren de rioolgemalen hebben gebouwd. Als gevolg hiervan had de gemeente te maken met een ratjetoe aan software. Dan moest er bij een fout uren worden gezocht naar de locatie van de fout. Nu hoeft dat niet meer. De software is zover doorontwikkeld dat er vrijwel geen fouten meer in zitten. Bijkomend voordeel is dat het systeem makkelijk uit te breiden is. Dat gebeurt dan ook continu. Een nieuw type kast is inmiddels al in de maak.
Ware winst
Nu zijn er verspreid over de hele stad Rotterdam 325 slimme schakelkasten. Elke kast stuurt ‘zijn’ gemaal aan en laat de meldkamer zien wat het bassinniveau is, of de pomp draait en wat de status van de pomp is: ‘gezond’ of niet. Op zich is dit allemaal niet heel geavanceerd, maar de ware winst schuilt in de informatie die het systeem de onderhoudsmonteur geeft als deze ter plekke is. De software analyseert waar in het proces de fout zit en laat de monteur op het touchscreen zien waar deze het probleem moet zoeken. Dat helpt de monteur een betere diagnose te stellen. Dat scheelt veel puzzelwerk en dus tijd en geld.
Daarnaast levert het systeem enorm veel data. Die data worden voor steeds meer doeleinden gebruikt, bijvoorbeeld voor rapportages. Zo zijn eerder patronen te zien. Als een pomp bijvoorbeeld opvallend vaak stuk is, kan veel gerichter gezocht worden naar het achterliggende probleem.
De schakelkasten zijn uitdrukkelijk niet bedoeld om de gemalen op afstand te kunnen besturen. Technisch zou dit wel kunnen. Maar stel dat de meldkamer ziet dat een pomp het niet doet en ze zetten hem op afstand weer aan. Dan kun je niet zien wat er mis is en wordt mogelijk de hele pomp kapot gedraaid. Dan ben je nog verder van huis.
Allernieuwste techniek
Worden alle Rotterdamse rioolgemalen nu uitgerust met zo’n slimme kast? Nee. Per jaar worden er nu gemiddeld zo’n 10 slimme schakelkastjes gebouwd. Er komen in Rotterdam nog steeds nieuwe gemalen bij, want in de stad wordt volop gebouwd. Als er ergens een nieuwe woonwijk komt, zoals een paar jaar geleden in Nesselande en nu in Nieuw Kralingen, moet er ook een rioolsysteem inclusief gemaal komen. Zo’n gemaal wordt natuurlijk van de allernieuwste techniek voorzien, zoals een slim kastje.
Het is bovendien niet de bedoeling dat meteen alle bestaande schakelkasten worden vervangen of geüpdatet. Niet alleen kost dat heel veel geld, maar de meeste kasten zijn daarvoor niet geschikt. Er zijn nu slechts 150 moderne kasten waar een nieuw touchscreen in kan. Dat is op termijn wel het doel. En er zijn 160 heel oude kasten, die na 15 jaar dienst aan het eind van hun levensduur zijn. Die worden wel vervangen door nieuwe.
Kostenbesparing
Omdat de gemeente deze techniek in eigen huis heeft, worden kosten bespaard. Als dergelijke techniek extern moet worden ingekocht, kost dat voor een groot gemaal al snel zo’n 40.000 euro, alleen voor de software.
Doordat een monteur sneller kan zien waar in het gemaal een probleem zit, bespaart de gemeente bovendien ook op onderhoudskosten.
De kostenbesparing is echter niet het belangrijkste. Zorgen voor een goede afvoer van het afvalwater is een publieke taak. Rotterdammers betalen daar ook rioolbelasting voor. De primaire zorg is dus dat de zij droge en schone voeten houden.
De bijdragen aan de rubriek UITGELICHT zijn voor rekening van de auteurs. De artikelen mogen geen commerciële grondslag hebben.
De vraag is of dat dan komt door alleen de waterkwaliteit of dat het komt omdat we, bijvoorbeeld, gewoon gruwelijk dicht bevolkt zijn en ik al heel wat weilanden en dergelijke omgezet heb zien worden in woningen.
Mijn idee is overigens niet om te infiltreren in bestaande vennen - dat zou inderdaad de ecologie van die vennen veranderen – maar in aangelegde plassen (met een oppervlak minder dan 0,1 procent van de Veluwe). Die vallen droog, enkele dagen nadat infiltratie stopt. Infiltratieplassen hebben landschappelijk gezien wellicht wat waarde (als je saai naaldbos daarvoor kapt), aangaande natuur is die inderdaad beperkt.
Zeg 10 jaar geleden al waarschuwde ik dat we in 2027 in Nederland nooit de KRW doelen gaan halen. Ik betreur het ten zeerste dat ik gelijk ga krijgen. Ik voorspel nu dat we in 2030 met de mond vol tanden staan als Brussel ons vraagt wat onze plannen/maatregelen zijn om de Veluwe natuur en biodiversiteit te herstellen. Zonder fors ingrijpen in de waterbalans van het Veluwemassief gaan we verdroging echt niet bestrijden en zullen beken en sprengen niet structureel meer water voeren. Dat geef ik je op een briefje.