Als watersector staan we voor interessante, en prangende opgaven; met grote thema’s als klimaatverandering, energie transitie en de vergrijzing van ons personeelsbestand moeten we op termijn een andere koers gaan varen dan we nu doen. In WinnovatieLabs, meerdaagse Hackatons georganiseerd door het Waterschapshuis, gaan waterschappers uit heel Nederland samen opzoek naar waardevolle innovaties om deze uitdagingen het hoofd te bieden. In dit artikel lichten we de 8 elementen van succesvol innoveren toe die we bij de WinnovatieLabs terugzien.
door Clara Kuindersma (het Waterschapshuis)
Er zijn inmiddels 3 WinnovatieLabs geweest, met de volgende thema’s:
- 'Slimmer handhaven en toezicht houden'
- 'Dashboarding in de waterkamer'
- 'Zuivering van de Toekomst'
De resultaten van het denkwerk van de deelnemers hebben zich succesvol bewezen. Zo heeft het eerste Lab “Slimmer handhaven en toezicht houden” (met alle 21 waterschappen, RWS, STOWA en The Netherlands Space Office) geleid tot een innovatiecompetitie (SBIR) met een budget van een half miljoen euro. Het product dat hier ontwikkeld is, de NL-Veranderdetectie, gaat later dit jaar Europees aanbesteed worden.
Uit het Lab “Dashboarding in de waterkamer” zijn toekomstbeelden met “werknemer ROB” (Regisseur Onderhoud Beheer) naar voren gekomen en als onderdeel daarvan is www.droogtekaart.nl ontwikkeld. Op droogtekaart.nl presenteren we alle beschikbare informatie m.b.t. droogte en vertalen we die naar interessante kaarten. Deze informatie is erg behulpzaam voor medewerkers in de waterkamer, en steeds waardevoller nu we lange perioden van droogte kennen.
Ook met het meest recente Lab “Zuivering van de toekomst” werken we toe naar concrete resultaten. Hiervoor zijn we de samenwerking aangegaan met de Vereniging van Zuiveringsbeheerders en de resultaten worden binnenkort aan hen voorgelegd.
Naast concrete resultaten en vervolgstappen leveren de WinnovatieLabs waardevolle – en leerzame- ervaringen voor de deelnemers in (nieuwe) werkvormen zoals Design Thinking en is het een kans om te leren, verbinden en samenwerken met collega’s van andere waterschappen.
Afsluiting van het WinnovatieLab "Zuivering van de Toekomst"
DE 8 ELEMENTEN VAN SUCCESVOL INNOVEREN:
1. Daadwerkelijk innoveren, voor de praktijk
De WinnovatieLabs richten zich op uitdagingen waar de watersector mee te maken heeft, nu en in de toekomst. Zo denken deelnemers na over belangrijke vraagstukken en doen zij kennis op die zij direct in hun dagelijkse werkpraktijk kunnen inzetten. Door deze link met de praktijk leveren de Labs resultaten die verder reiken dan een presentatie aan het einde van een Lab; echte resultaten in plaats van slechts een mooi concept of idee. De bedachte innovaties zijn daadwerkelijk toe te passen en kunnen hun weg naar buiten vinden.
Bij het meest recente WinnovatieLab, “Zuivering van de Toekomst” vervulde Peter Verlaan de rol van opdrachtgever directeur waterschap Aa en Maas en Vereniging van Zuiveringsbeheerders. Hij vroeg teams na te denken over hoe de waterzuivering van de toekomst er uit ziet; welke rol speelt data en digitalisering daarbij? De aanleiding voor dit vraagstuk was het heersende gevoel dat er erg ingezet wordt op thema's als energieneutraal en circulair, maar dat er nog te weinig aandacht is voor digitalisering en digitale transformatie.
2. Cross-Industrie Innovation
Deelnemers worden vervolgens uitgedaagd om niet alleen in de watersector naar oplossingen te zoeken, maar hun blik te verbreden naar andere branches: Cross -Industrie Innovation noemen we dit. Want soms hebben andere sectoren al een oplossing voor een vergelijkbaar vraagstuk gevonden. En waarom zou je elk wiel zelf moeten uitvinden? Een voorbeeld van een dergelijke innovatie is een drijvende afdekking voor een watertank, zodat gevaarlijke dampen in de tank blijven en geen veiligheidsrisico vormen. Deze innovatie is uit een heel andere sector gekomen, namelijk uit de olie-industrie, en hebben we snel een eenvoudig naar de watersector vertaald.
3. Gemixte teams met waterschappers uit heel Nederland
Wat een WinnovatieLab uniek maakt is de mix aan deelnemers qua achtergrond, rol, ervaring en waterschap. Aan het meest recente WinnovatieLab deden 25 deelnemers, uit 15 verschillende organisaties mee. Sommige deelnemers zitten al 30 jaar in het vak, anderen hebben een paar jaar werkervaring. Teams bestaan zo uit een diverse groep deelnemers, waarin ieder zijn eigen manier van kijken, én werken meebrengt. De kruisbestuiving die ontstaat is waardevol; teams werken intensief samen en deelnemers wordt uitgedaagd om echt met elkaar het gesprek aan te gaan. En los te breken van hun eigen patronen.
4. Verschillende schakels van de keten komen samen
Het unieke aan een WinnovatieLab is ook dat verschillende schakels uit de waterketen samenkomen, en samen over de uitdaging nadenken. Bij het WinnovatieLab “Slimmer handhaven en toezicht houden” bestond de groep bijvoorbeeld uit een gemengd gezelschap van handhavers (met de behoefte hun werk slimmer te kunnen aanpakken) en aan de andere kant specialisten die kennis hebben om die oplossingen te gaan realiseren. Bij het Lab “Zuivering van de toekomst” komen hydrologen, zuiveringstechnologen, data-scientisten en assetmanagers bij elkaar. Door het projectmatig samenwerken kijken deelnemers verder dan hun eigen expertise en ontstaat een volledig beeld van de omvang van de challenge.
Bij de afsluiting van het Lab "Zuivering van de Toekomst” maakte "Visuele Verbinders" visuele notulen.
5. Niet alleen overleggen, maar echt samen aan de slag
De WinnovatieLabs hebben ook als doel om waterschappers echt de materie in te laten duiken, niet te “blijven hangen” in overleggen op beleidsniveau. Door de opzet van de Labs, of het nou om een 3daagse snelkookpansessie of een design-thinking traject van 3 maanden gaat, zitten deelnemers samen “in een cocon” en is er ruimte voor diepgang. Zo kunnen we echt de diepte in gaan en wordt er die extra stap gezet, het blijft niet bij alleen “geeltjes plakken op een A0 vel”.
Martijn van Berkel, Innovatie Makelaar het Waterschapshuis, over het Lab “Slimmer handhaven en toezicht houden”: “we hebben deze sessie gehouden, omdat we veel met elkaar praten over data-science maar uiteindelijk niet de tijd hebben om er echt een keer de handen voor op elkaar te leggen en hands-on aan de slag te gaan. En dat hebben we nu 3 dagen eens wel gedaan, en daar zijn hele mooie producten uitgekomen”.
Deelnemers aan de Lab "Slimmer handhaven en toezicht houden” werken samen aan de challenge.
6. Creatieve werkvormen & goede begeleiding
De WinnovatieLabs zijn gestoeld op creatieve werkvormen zoals Design Thinking. Design Thinking is een manier van denken waarbij “de klant centraal staat”. Daarmee worden oplossingen gezocht vanuit de doelgroep, in plaats van vanuit de organisatie zelf. Bekijk hier een korte video-uitleg over Design Thinking. De kennis die de deelnemers over deze werkvormen opdoen brengen zij mee terug hun eigen waterschap in. Zo komt deelname aan het Lab ook de innovatieve slagkracht van de waterschappen ten goede.
De deelnemers aan de Labs zijn vakinhoudelijk specialist en kunnen zich tijdens het Lab ook volledig op de inhoud richten. Het proces wordt begeleid door Freshheads, een digital service agency. Zij faciliteren de groepsbijeenkomsten, maken onderlinge afspraken met alle deelnemers en houden oog op de planning & oplevering.
7. Vakjury beoordeelt het resultaat
Bij de Labs “Slimmer handhaven en toezicht houden” en “Dashboarding in de waterkamer” werden de eindopbrengsten beoordeeld door een vakjury, bestaande uit directieleden en managers vanuit de watersector. De aanwezigheid van een jury zorgt voor extra energie en motivatie bij de deelnemers om tot het beste idee te komen. De jury beoordeelde de resultaten op impact, haalbaarheid en mate van vernieuwing. De aanwezigheid van de jury heeft ook invloed gehad op het proces; de teams vonden hierin sturing bij het toewerken naar de resultaten. En door de feedback kwamen zwakke punten bloot te liggen en winnen de resultaten aan toepasbaarheid in de sector. Bovendien kunnen juryleden, vanwege hun plek in de organisatie, ook zorgen voor commitment voor een vervolg van de plannen.
Deelname aan een WinnovatieLab betekent ook veel gezelligheid en vakgenoten ontmoeten.
8. Fun Factor
En Last but not Least: deelname aan een Lab is ook gewoon heel leuk. Tijdens de fysieke Labs gingen deelnemers samen dineren, werd er tot laat aan de bar bier gedronken en was er een quiz-avond met goocheltrucks. En dit komt het samenwerken ten goede. Maar ook tijdens het huidige Lab, wat grotendeels online plaatsvindt, letten we hierop. De gezamenlijke online sessies met Freshheads beginnen met een Energizer en deelnemers kregen een box met Brownies toegestuurd.
Ook komend jaar wil het Waterschapshuis weer een WinnovatieLab organiseren. Heb jij een vraagstuk waar je graag met innovatieve & creatieve waterschappers over na wil denken? Of een uitdaging waar jouw waterschap wel wat ondersteuning bij kan gebruiken? Neem dan contact op met Marijn van Berkel (
De bijdragen aan de rubriek UITGELICHT zijn voor rekening van de auteurs. H2O heeft geen bemoeienis met de inhoud, behoudens de beoordeling of de bijdrage in aanmerking komt voor plaatsing in deze rubriek. De artikelen mogen geen commerciële grondslag hebben.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.