Opinie

Het Hoogheemraadschap van Rijnland gaat dwingende regels opleggen voor de klimaatbestendige inrichting van nieuwe grote gebiedsprojecten. Stefan Kuks vindt dit een voorbeeld dat navolging verdient. Vanuit zijn verschillende rollen – voorzitter van de stuurgroep van het Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie (DPRA), hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Twente en watergraaf van waterschap Vechtstromen – constateert hij: "Al twintig jaar gaan we overal en met iedereen het gesprek aan over klimaatmaatregelen. Maar met alleen vrijwilligheid blijken we het niet te redden."

Het RIVM luidde deze week de noodklok: door aanhoudende droogte en een groeiende vraag naar drinkwater dreigt al in 2030 een drinkwatertekort. Een belangrijk bericht, dat ons met de neus op de niet zo rooskleurige feiten drukt. Maar de adviezen die het RIVM vervolgens geeft maken het probleem alleen maar groter. Terwijl de echte oplossing gewoon onder onze neus ligt.

Het onderwerp klimt op de politieke agenda: de noodzaak van circulair watergebruik. We spraken hierover met Peter van der Linde, branchemanager bij ENVAQUA. Deze branchevereniging werkt sinds januari zeer nauw samen met Water Alliance en treedt sindsdien ook onder die naam naar buiten. Zo ontstond een zeer breed netwerk van onderzoekers en bedrijven in de watertechnologie. Van der Linde is hierin medeoprichter van de Expertgroep Circulair Water.

Na de verkiezingen worden bij de waterschappen coalities gevormd en coalitieakkoorden opgesteld. Maar het kan ook anders, stelt Constant van Kretschmar onder verwijzing naar het door alle fracties gedragen bestuursakkoord bij het Hoogheemraadschap van Delfland. Dat akkoord leidde in de achterliggende bestuursperiode tot 'een krachtig collegiaal bestuur'. "De grote uitdagingen waar de waterschappen voor gesteld staan is gebaat bij een brede bestuurlijke samenwerking."

De brief van minister Harbers van 25 november jl. aan de 2e Kamer met de titel ‘Water en Bodem sturend’ beoogt met structurerende keuzes houvast te geven aan partijen die plannen of beleid maken voor de korte termijn. Hiermee is een begin gemaakt op het gebied van water, bodem en ruimte. Nu nog een visie voor de lange termijn!

Waterschappers kennen de uitdagingen van de toekomst: klimaatverandering, mondiger burgers, uitstroom door vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt. En we weten: de waterwereld heeft volop innovaties nodig om deze uitdagingen aan te pakken, ook in de toekomst. Maar eerlijk is eerlijk: we weten ook dat de praktijk weerbarstig is. Hoe komt dat? En hoe kunnen we het beter doen? Renz Davits deed voor het Arbeidsmarkt & Ontwikkelingsfonds Waterschappen (A&O fonds Waterschappen) verkennend onderzoek naar de impact van de digitale transformatie voor werk, medewerkers en HR-beleid in de watersector. “Innoveren gaat niet vanzelf,” zegt hij, “Neem vernieuwen serieus en geef mensen de ruimte.”

In H₂O van februari 2023 staat een beschouwing over de besturen van waterschappen. Die worden na de verkiezingen op 15 maart minder rechts door het wegvallen van de geborgde zetels voor bedrijven en beperking van de boerenzetels, aldus de analyse. Johan Raap, 'bedrijfsgeborgde bestuurder', is kritisch over de wending en voelt zich geschoffeerd als zeer betrokken waterschapsbestuurder. 

In H₂O nummer 1 van februari 2023 staat op pagina 37 een goede beschouwing van Katrien Smet (VMM) en Patrick Willems (KU Leuven) over de Belgische, meer specifiek de Vlaamse, situatie over hemelwaterberging, ook bij particuliere bebouwing. Daarmee wordt het drinkwater gebruik aanmerkelijk verminderd met ruim 35 liter (per dag per inwoner!). 

In H₂O nummer 10 van november 2022 staat op blz 40 onder ‘wateronderzoek‘ een aardige bijdrage over het effect van riooloverstorten op de waterkwaliteit. In de titel wordt helaas al meteen gezegd dat het effect daarvan beperkt is. Ik wil daar graag een paar kanttekeningen bij plaatsen.

Voor de Groningers lijkt het vrijwel onmogelijk om hun aardbevingsschade vergoed te krijgen. De verantwoordelijke partijen zijn moeilijk te overtuigen welke schade het gevolg is van de aardbevingen. Eén van de oorzaken is volgens Peter van der Gaag dat er onvoldoende kennis over de Groningse bodemprocessen is. Dat geldt voor bouwers maar ook voor waterschappen. Van der Gaag is geohydroloog en heeft veel onderzoek gedaan in het Groningse aardbevingsgebied en in het buitenland.

In H₂O nummer 10 van november 2022 staat op blz 25 onder ‘hoogstandje‘ een aardige bijdrage over gebruik van effluent, meer specifiek in akkerbouw voor de teelt van gewassen als aardappel en uien, maar ook in de fruitteelt voor groei van peren.

Een enorme woningbouwopgave en een eindige capaciteit bij de drinkwatervoorziening, hoe breng je dat bij elkaar? Drinkwaterbedrijf Vitens en waterschap Vallei en Veluwe roepen de Tweede Kamer op om met spoed voorschriften op te nemen in het Bouwbesluit die dwingen tot het ‘maximaal waterinclusief’ bouwen van woningen. Is dat een zinnig voorstel of niet? We legden deze vraag voor aan Martijn Verwoerd, beleidsadviseur publiekrecht en senior belangenbehartiger bij Bouwend Nederland.

Ons landschap met landbouw, natuur, infrastructuur, mest en water - het is een leefomgeving met veel samenhang in termen van leefbaarheid en kwaliteit. Zoals de samenhang tussen onze waterhuishouding en stikstof in mest, bodem en water.

De AWP noemt het geamendeerde wetsvoorstel voor twee geborgde zetels voor de boeren (LTO) en twee voor natuurterreinen (Bosschap) ‘een aanvaardbaar compromis, overeenkomstig de tweede optie in het advies van de commissie Boelhouwer van twee jaar geleden’.

De oorlog leidt in Oekraïne tot veel vernietiging, onder andere van de waterinfrastructuur. Sommige waterorganisaties in de EU verlenen directe steun. De Nederlandse waterschappen en drinkwaterbedrijven zijn (nog) terughoudend. Ook neemt een deel nog gas af van Gazprom. Hoe komt dat? Wat kunnen de Nederlandse waterschappen op dit moment doen, en hoe kunnen ze straks de wederopbouw ondersteunen? Luzette Kroon, bestuurslid van de Unie van Waterschappen met de portefeuille Europa en internationaal, en Sybe Schaap, oud-landbouwer en oud-dijkgraaf met veel landbouwcontacten in Oekraïne, geven hun visie.

Hoe zien Nederlandse steden er over honderd jaar uit? Een team van onderzoekers en landschapsarchitecten van Wageningen University & Research (WUR) kwam onlangs met een verkenning van de mogelijkheden in ‘De Stad van 2120: natuurlijk!’ De stad Arnhem dient als voorbeeld. WUR-wetenschappers Wim Timmermans, kartrekker van het project en onderzoeker klimaatadaptatie, en Sanda Lenzholzer, hoogleraar landschapsarchitectuur, geven samen een toelichting op de schets. En: roepen de waterschappen op meer sturing te geven aan de ruimtelijke opgaven.

In de printeditie van H₂O (11 maart) spreekt Egbert Leiting, voorzitter van de expertgroep Legionella van ENVAQUA, zijn zorgen uit over de uitkomsten van de evaluatie van de wetgeving legionellapreventie in het KWR/Berenschot-rapport van 2021. Rogier van den Brink, ceo van Holland Water, stelt in dezelfde uitgave dat ‘waterinstallaties gewoon legionellavrij moeten zijn. Punt.’ Frank Oesterholt en Paul van der Wielen, mede- en hoofdauteur van het KWR/Berenschot-rapport, willen na lezing van de artikelen graag ‘een aantal opvallende en onjuiste opmerkingen over het KWR/Berenschot-rapport rechtzetten'.

In de uitgave van het kennismagazine Water Matters van afgelopen december staat het artikel ‘CO2-reductie en grondstofwinning door samenwerking slachterij en rwzi Epe’ (blz 20-23). Het stuk roept vragen op, betoogt Johan Raap. Hij stelt ze in deze bijdrage aan de orde.

We hebben in Nederland een drinkwatervoorziening waar we trots op kunnen zijn, stellen Jos Peters en Alexander Crena de longh. Maar wil dat zo blijven, dan is meer onderhoud nodig, voegen ze eraan toe. En dat vergt veel investeringen, waarvoor de 10 drinkwaterbedrijven onvoldoende of geen middelen hebben. Als ook de nieuwe minister generiek de vermogenskosten van de bedrijven blijft inperken, is de openbare watervoorziening in gevaar, betogen Peters en Crena de longh.

In december riep Deltacommissaris Peter Glas op bij de bouwopgave rekening te houden met de klimaatverandering en verstedelijking anders te verdelen over Nederland, van laag naar hoog. Ties Rijcken zag in Glas' oproep een risico op een mogelijke 'bankrun op de schaal van Nederland'. In de waterwereld wordt er veel over gesproken, stelt Rijcken vast. Om dat debat te voeden stelt hij een aantal spannende vragen. 

De bestuurlijke incidenten bij Waterschap Limburg stapelen zich op. Maar een bestuurscultuur van 'ons-kent-ons' en 'zo gaat het hier altijd', past niet bij een modern waterschap. De Unie van Waterschappen moet een gele kaart uitdelen aan de Limburgse dijkgraaf, stellen Hans Middendorp en Ron van Megen.