De waterbeheerder als initiatiefnemer, aanmoediger en facilitator. Waterschapsbestuurder Bea de Buisonjé reageert op de column van Ties Rijcken over water en woningnood. Ze zegt: "Ik sta voor een rol van de waterbeheerder die met kennis van het verleden en zicht op de toekomst het gesprek aangaat over de integratie van alle ruimtelijke opgaven."
door Bea de Buisonjé
Bea de BuisonjéIn zijn column (H2O - april 2021) schetst Ties Rijcken dat waterbeheerders hun verschillende rollen moeten heroverwegen, om zo bij te dragen aan het oplossen van de woningnood. Vanzelfsprekend onderken ik de verantwoordelijkheid van de waterbeheerder bij bredere maatschappelijke vraagstukken, maar ik voeg graag een perspectief toe.
Met de waterbeheerder als initiatiefnemer van ruimtelijke ontwikkelingen werd een lang lintdorp van villa’s met heuvelzicht geschetst. Of dit een relevante bijdrage levert aan de woningbouwopgave laat ik aan anderen. Het grondbezit van waterbeheerders is over het algemeen klein en marginaal: geen substantiële oppervlakten of geschikte locaties voor verdichtende ontwikkelingen.
Overigens heeft het waterbeheer al een enorme bijdrage geleverd aan de woningopgave van Nederland: droge voeten, overal en altijd! Via peilbeheer en waterkeringen is het hele spectrum van ruimtelijke functies maximaal gefaciliteerd.
Het nu inzetten van de beperkte beschikbare ruimte voor het sectorale vraagstuk van woningbouw brengt ook de vraag met zich mee hoeveel ruimte we nodig denken te hebben voor opgaven op het vlak van klimaatadaptatie. De watersystemen staan onder druk, het ontwikkelen van waterbergingen en de benodigde flexibiliteit in waterbeheer vraagt inschikken van andere functies.
Enorme driver
In de rol van aanmoediger zie ik een passende positie voor de waterbeheerder die op regionale schaal belangen met elkaar verbindt. De hint naar buitendijkse ontwikkelingen laat ik vandaag onbesproken.
Klimaatadaptatie is een enorme driver bij de ambities rond modern waterbeheer, maar ook andere transities (energie, landbouw, circulaire economie) haken aan alle onderdelen van de watercyclus. Al deze opgaven vragen extra investeringen en een complexe en continue belangenafweging, specifiek in het ruimtelijke domein. De heldere boodschap 'Niet alles kan' uit het stikstofdossier is toepasbaar op veel maatschappelijke en ruimtelijke vraagstukken.
'Het opnieuw leggen van de ruimtelijke puzzel van Nederland is een enorme uitdaging waarbij een actievere rol van de waterbeheerder essentieel is'
Het opnieuw leggen van de ruimtelijke puzzel van Nederland is een enorme uitdaging waarbij een actievere rol van de waterbeheerder essentieel is. Waterbeheervraagstukken dienen scherper op de ruimtelijke kaart te staan. Het ontwikkelen van watersysteemperspectieven, in samenwerking met maatschappelijke partners, vraagt de waterbeheerder uit de dienende beheergerichte rol te komen.
Met de rol van facilitator (terugtrekken en zo makkelijk mogelijk maken) heb ik grote moeite. Het uitstellen van passende klimaatadaptieve keuzes in ruimtelijke ontwikkeling verschuift de kosten op langere termijn naar het publieke domein. Dan krijgen de volgende generaties de rekening gepresenteerd. Een traditionele faciliterende sectorale benadering gaat ons niet helpen in de transitieopgaven voor Nederland. De roep om een ruimtelijk regisseur, in de gedaante van een minister van ruimte of breed gedragen Regionale Investeringsagenda’s klinkt steeds luider.
Zorgvuldige hoogtestrategie
De kritiek van Rijcken op de kosten meerlaagsveiligheid (sectoraal benadering van de 2e laag) verdampt wanneer alle voordelen van een hoogwaardige publieke en private omgeving worden meegenomen. De sleutel is hier een zorgvuldige hoogtestrategie op micro- en macroniveau te ontwikkelen (waar is eigenlijk onze hoogteregisseur?). Aandacht voor de plooiing van ons platte land is gewenst.
Drijvend wonen (feitelijk een 2e laags maatregel) kan ons helpen in klimaatadaptieve ruimtelijke ontwikkeling. De extra infrastructurele kosten zijn echter fors en de behaalde dichtheden zo laag dat hiermee geen substantiële slag in de woningbouwopgave mogelijk lijkt (wat voor de villa’s met heuvelzicht waar Rijcken over schreef natuurlijk ook gold).
Waar de horizon voor de woningbouwopgave twee decennia verder ligt (bevolkingskrimp is aanstaande), beginnen de gevolgen van klimaatverandering dan steeds sterker door te werken. Dit plaatst de rol van water in een ander perspectief dan alleen een faciliterende functie voor de huidige woningopgaven.
Ik sta voor een rol van de waterbeheerder die met kennis van het verleden en zicht op de toekomst het gesprek aangaat over de integratie van alle ruimtelijke opgaven. Iedereen betrokken in deze dialoog vraag ik hun traditionele mitsen, maren en belangen te heroverwegen. Essentieel om in samenwerking te bouwen aan een toekomst die robuust is ten aanzien van klimaatverandering, circulair in het gebruik van grondstoffen en een duurzaam energiegebruik kent. De woningopgaven nemen we dan en passant mee.
Bea de Buisonjé is lid van het dagelijks bestuur Waterschap Amstel, Gooi en Vecht
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.