De laatste tien jaar is er veel gedaan om de kwaliteit van het oppervlaktewater in het Westlandse kassengebied te verbeteren. Het plukken van laaghangend fruit heeft al veel opgeleverd, zeggen Delflands hoogheemraad Marcel Belt en Jacco Vooijs, voorzitter van Glastuinbouw Nederland regio Westland. Maar om het gebied aan de KRW-eisen te laten voldoen moet het nog flink beter, terwijl de vooruitgang nu stagneert. Wat moet er gebeuren voor verdere verbetering?
door Mirjam Jochemsen
MARCEL BELT
‘Wij gaan meer risicogestuurd handhaven’
“De emissies van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen vanuit de glastuinbouw zijn een hardnekkig probleem in ons gebied. Tien jaar geleden was de waterkwaliteit hier echt heel slecht. Van de aansluiting van kassen op de riolering in 2013 werd het water schoner, maar niet schoon genoeg.”
Wat was daarna de aanpak?
“We willen schoon, gezond en levend water in het hele gebied. Om dat te bereiken moeten de emissies naar het water vanuit de glastuinbouw naar nul. In 2014 zijn we daarom een samenwerking aangegaan met verschillende partijen: Glastuinbouw Nederland, de twee betrokken waterschappen, en de gemeenten in het gebied als opdrachtgevers van de Omgevingsdienst Haaglanden.
Ons gezamenlijke Afsprakenkader omvat een gebiedsgerichte aanpak. In bijeenkomsten en individuele gesprekken zijn we polder voor polder samen met de tuinders gaan kijken: wat zien wij in het water, hoe kan het beter en wat zijn de valkuilen? De monitoring werd daarbij geïntensiveerd. Wij als waterschap controleren op lekstromen in de sloten, de Omgevingsdienst en Glastuinbouw Nederland kijken binnen in het bedrijf. We hebben nu bijna alle 1500 ondernemers bezocht. De waterkwaliteit is verbeterd, maar het laatste jaar stagneert dat, terwijl we er zeker nog niet zijn.”
Eerlijk zeggen: gaat u de KRW-doelen halen?
“Als het aan ons ligt wel. Voor het beschermen van de waterkwaliteit en het stimuleren van de ecologie hebben we een ambitieus maatregelenpakket vastgesteld. Maar als in de land- en tuinbouw de gewenste verbetering niet optreedt, halen we de KRW-doelen niet. Het is belangrijk dat wij ons daar allemaal voor inspannen; wij, maar ook de gemeenten, glastuinbouwers, melkveehouders enzovoort.’
Daarvoor zijn dus extra maatregelen nodig. Die zitten op twee sporen. Eén is het stimuleren van ‘waterbewust ondernemen’. Watercoaches van Glastuinbouw Nederland gaan in de kassen samen met de ondernemer de bedrijfsvoering bekijken.
Het tweede spoor is dat van de handhaving. Wij gaan meer risicogestuurd handhaven, meer letten op bijvoorbeeld oudere kassen en op risicovolle teelten. Met nieuwe technieken als e-DNA kunnen we geconstateerde verontreinigingen beter traceren. Op juridisch vlak kijken wij naar hogere boetes en of we handhavingskosten kunnen verhalen op de ondernemer.
Verder zoeken we ook innovatieve kennis in de markt. Zo hebben we onlangs een challenge uitgeschreven waarmee wij slimme ideeën hopen op te halen voor het terugdringen van lekkages uit de kassen.”
Daarmee moet het lukken?
“Om in 2027 overal op nul lozingen te zitten, moet er echt nog veel gebeuren. Daarvoor is het nodig dat elke ondernemer ervoor zorgt het milieu niet te belasten. Wij blijven dit stimuleren en scherpen daarnaast toezicht en handhaving verder aan. Als we blijven samenwerken met alle betrokken partijen én als iedereen vanuit zijn taken en verantwoordelijkheid doet wat nodig is, dan moet dat lukken, ja.”
JACCO VOOIJS
‘De pijpjes vanaf het erf hebben we nu echt wel allemaal gevonden’
"De gebiedsgerichte aanpak uit het Afsprakenkader dat we in 2014 met verschillende partijen hebben vastgesteld, heeft de poldersloten echt veel schoner gemaakt. Ik duik liever in het Westland in een sloot, dan in Den Haag of Delft. Dat neemt niet weg dat we het schoner willen, richting bijna nul lozingen. Met de bekende 80-20 regel in gedachten kunnen we stellen dat we nu bij de laatste 20 procent zijn beland. Om ook die laatste beetjes te voorkomen, moet er nog een flink tandje bij."
Hoe ziet dat ‘tandje erbij’ eruit?
Ten eerste: preciezer onderzoek. Waar komen de restverontreinigingen vandaan? De pijpjes vanaf het erf hebben we nu echt wel allemaal gevonden, net als de grote lekstromen, bijvoorbeeld in het najaar met het wisselen van teeltmatten. Het gaat nu om ‘klein spul’, zoals lekkende goten.
"Ten tweede: meer risicogestuurde handhaving. Daarmee ‘dek’ je met je controles minder hectares, maar het effect is groter. De specifieke kennis bij de Omgevingsdienst is een aandachtspunt, je moet je pappenheimers kennen. Waar zitten die risico’s? Intensief controleren bij de grotere professionele bedrijven is minder zinvol. Zo’n bedrijf heeft een merk en een naam te beschermen, die neemt zijn verantwoordelijkheid wel. Waar stap je wel naar binnen? En wat zijn binnen dan de signalen dat er dingen misschien fout lopen?
Risicogestuurd handhaven vergroot de pakkans. En als een tuinder er bewust voor kiest om onbekwaam te blijven dan vind ik dat we mogen zeggen: voel het dan maar in je portemonnee."
Het kan je toch als onderemer niet ontgaan zijn wat er allemaal speelt op dit gebied, hoe dat werkt?
"Niet alle bedrijven zijn even professioneel. Er zijn er bij zonder tuinbouwachtergrond. Die lezen de vakbladen niet. Die zitten heel anders in de wedstrijd. Om ondernemers te helpen gaan we nu watercoaches inzetten. Een watercoach denkt echt vanuit het bedrijf, en kijkt verder dan wettelijke verplichtingen en normen: hoe kan het beter, slimmer in je bedrijf? Het helpt bijvoorbeeld om een goede manier van werken vast te leggen in protocollen. Wat moet een medewerker in de kas doen als hij iets signaleert wat niet klopt? Bij wie moet hij dat melden?
Hoe snel moet het gerepareerd worden, en door wie? Je moet voor de verzekeringen toch al elk jaar je kas nalopen. Kijk dan meteen: is je kas nog wel 'gesloten'? Van zo’n aanpak heb je als tuinder zelf de voordelen."
Ik hoor vertrouwen dat het goed gaat komen voor 2027?
"We kunnen dat redden, maar er is echt extra inzet nodig, en we moeten elkaar vast blijven houden en blijven samenwerken. Onze aanpak wordt elders in het land overgenomen, het werkt echt!"
Dit artikel is ook verschenen in het vakblad H2O van 4 februari 2022. We hebben daar de verkeerde versie afgedrukt, waardoor de tekst op onderdelen afweek. Onze excuses.
MEER INFORMATIE
Challenge emissieloze kas: winnovatie.nl
Rapport commissie Van Aartsen voor minister van I&W
Afsprakenkader 2014: glastuinbouwwaterproof.nl