secundair logo knw 1

In zijn column Prachtige Veluwe om van te dromen breekt Jos Peters een lans voor infiltreren van ‘onberispelijk voorgezuiverd rivierwater’ in de Veluwe als remedie tegen verdroging van het natuurgebied en oplossing voor de vraag naar extra drinkwater. De centrale, hoge delen zijn ideaal voor wateropslag ondergronds, schrijft hij. Ecoloog Herman van Dam reageert: "Jos Peters gaat geheel voorbij aan de tegenargumenten."


door Herman van Dam


Herman van Dam 180 vk Herman van DamIn zijn column rakelt Jos Peters de al vijftig jaar oude discussie van de Veluwe-infiltratie weer eens op: het aanvullen van de schoonste bel van zacht grondwater die we in Nederland hebben, met voorgezuiverd IJsselwater. Op dit H2O podium had hij in 2020 al propaganda voor gemaakt onder het motto ‘Veluwe als Water Accu’, waarop zich op het netwerk een discussie ontspon, met behalve bijdragen van mijn hand, ook de meningen van het drinkwaterbedrijf Vitens, Natuurmonumenten en Waterschap Vallei en Veluwe.

In zijn recente column gaat Jos Peters geheel voorbij aan de tegenargumenten die door de deelnemers aan de discussie zijn ingebracht. Ik vat ze hier nog even samen. Als het nodig is om het grondwater van de Veluwe te sparen en er drinkwater uit de IJssel gewonnen moet worden, kan dat voorgezuiverde water meteen het net in. De infiltratiecapaciteit in de randgebieden kan worden vergroot door kansrijke combinaties van natuur en (natuurinclusieve) landbouw. Grootschalige infiltratie past daar niet bij. Kleinschalige grondwaterwinning wel. Bedrijven kunnen zelf wateropslagsystemen realiseren en kiezen voor gewassen en/of teeltsystemen die met grotere fluctuaties in beschikbaar water overweg kunnen.

Vegetatieveranderingen
Laagwaardige toepassing van drinkwater kan worden verminderd, door gebruik van kwelwater (o.a. uit Flevoland), regenwater, oppervlaktewater en effluent van rioolwaterzuiveringsinstallaties. Het infiltratiewater heeft een andere (macro-)ionensamenstelling dan het eigen grondwater van de Veluwe, wat tot (ongewenste) vegetatieveranderingen in de randgebieden kan leiden.

Voorzuivering is trouwens een kostbaar proces, waarvoor veel chemicaliën nodig zijn. Dan nog is het schier onmogelijk om de restanten van honderden bestrijdingsmiddelen, geneesmiddelen en overige door de mens gemaakte stoffen (inclusief PFAS) te verwijderen. Infiltratie van oppervlaktewater kan leiden tot temperatuurstijging van het kwelwater in beken en bronnen, wat schadelijk is voor de karakteristieke flora en fauna.

De grootschalige onttrekking van zeer diep en oud grondwater aan de Veluwe door de papierindustrie moet worden vervangen door gebruik van (voorgezuiverd) rivierwater. Het vervangen van een kwart van de soortenarme productiebossen door stuifzand en heide levert evenveel extra infiltratie van regenwater op als het drinkwaterverbruik van een miljoen mensen. Verstuiving brengt mineraalrijk zand naar boven dat vervolgens elders neerdwarrelt, waarvan bijen, vlinders, nachtzwaluw, klapekster, hagedissen en vele andere soorten zullen profiteren. Vóór het kappen van bos in natuurgebieden ontstaat veel protest, maar een aantal jaren na de omvorming slaat dit meestal om in waardering. Voor grootschalige infiltratie zijn ook grootschalige investeringen nodig.

Waterbesparende maatregelen
Dit geld kan beter worden gebruikt voor waterbesparende maatregelen. In het Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing, dat dit jaar is gepubliceerd, worden maatregelen genoemd om het drinkwaterverbruik in 2035 terug te brengen naar 100 liter per persoon per dag (thans 125 l), maar het is mogelijk om door de aanleg van regenwaterputten, zoals in Vlaanderen al is gebeurd, dit verder terug te brengen. Huishoudens gaan daardoor in sterkere mate voor hun eigen watervoorziening zorgen. Deze decentralisatie is ook minder kwetsbaar voor calamiteiten en sabotage, zoals die in de komende onveilige tijd verwacht mag worden.

Transporteren, zuiveren en infiltreren kost geld en resulteert in klimaatimpact: energie- en chemicaliënverbruik en bijbehorende CO2-uitstoot. Als er dan toch geïnfiltreerd moet worden om voldoende drinkwater te produceren én om de natuur te ontzien doe het dan met systeemeigen water.

In Flevoland, voornamelijk aan de Veluwse kant, welt veel Veluws grondwater op. Het grondgebruik daar is vooral natuur en recreatie. Maak een scheiding in het oppervlaktewatersysteem van Flevoland zodat het mooie kwelwater vanuit de Veluwe zich niet mengt met het landbouwwater uit de polder. Pomp het water uit de kwelgebieden apart af, zuiver dat en breng dat rechtstreeks naar de gebruikers.

Aparte grondwaterbel
Als er dan toch geïnfiltreerd moet worden in de diepe ondergrond van de Veluwe, maak dan in die ondergrond een aparte grondwaterbel/grondwatersysteem van infiltreren en onttrekken. Het watersysteem boven die gemaakte bel komt op een hoger niveau te liggen. Er is geen vermenging met de ondiepere systemen die vegetatie en beken voeden. Bij grote voorraad kunnen bestaande problematische winningen worden gesloten. Het kan leiden tot een gehele optimalisatie van de drinkwaterwinning optimalisatie van het Veluwse watersysteem.

De oppervlakte van de Veluwe is groter dan die van alle andere Natura 2000-gebieden van Nederland op land bij elkaar. Het gebied lijdt nu al zwaar onder stikstof, verdroging en verzuring. Ondanks de vele goede plannen voor natuurherstel worden de genoemde gebiedsbrede problemen van de Veluwe onvoldoende aangepakt. Zoals de Ecologische Autoriteit in een recent advies over de Natuurdoelanalyse van de Provincie Gelderland betoogt, is een brede en integrale blik op de problemen op en rond de Veluwe essentieel om verdere achteruitgang van de kwaliteit van ons grootste natuurgebied in het hart van Nederland te voorkomen. Het is zeer de vraag of infiltratieplannen van Jos Peters stand zullen houden bij toetsing aan zo’n integrale visie.

Met dank aan Rob de Groot (hydroloog) en Flip Witte (ecohydroloog) voor het delen van hun kennis en inzichten.


Herman van Dam is ecoloog

 

Typ je reactie...
Je bent niet ingelogd
Of reageer als gast
Loading comment... The comment will be refreshed after 00:00.
  • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
    Almer Bolman · 1 months ago
    Helemaal eens met deze opinie van Herman van Dam. Ik zou de totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit bij grootschalige infiltratie nog willen toevoegen als tegenargument. Vanwege de enorme reponstijd vergroot je het risico op grootschalige grondwateroverlast gigantisch als je in het grootste deelsysteem van de Veluwe gaat infiltreren. De enorme schade die afgelopen jaar is opgetreden (en nog steeds oploopt) rond de Veluwe door excessieve natuurlijke infiltratie (alle neerslagrecords verbroken) mag daarvoor in mijn beeld als empirische waarschuwing worden opgevat.
    • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
      Jos Peters · 15 days ago
      @Almer Bolman Eens Almer, de laatste twee kalenderjaren waren uitzonderlijk, extreem nat. En enkele jaren daarvoor extreem droog. Het lijkt er echter op dat wateroverlast eerder een reden is om in actie te komen dan droogte. De flanken van de Veluwe (en de beken aldaar) reageren zeer snel op natte en droge perioden omdat -zoals je weet - de reservoircoëfficiënt daar gering is. Daarom is mijn plan om juist niet op de flanken - dat heeft geen zin - maar op de hoge delen (daar is de genoemde coëfficiënt groot en de grondwaterstand diep) de grondwateraanvulling te vergroten, ofwel door vermindering van de verdamping ofwel door gecontroleerde (!) infiltratie van perfect voorgezuiverd rivierwater. Het doel is te bereiken dat beken en sprengen weer hóger op het massief ontspringen en langer water voeren. Dat zal een enorme boost geven aan natuur en biodiversiteit. Het kwelwater naar de beken is overigens geen infiltratiewater, het is en blijft geïnfiltreerd regenwater. Als we in hoge delen van de Veluwe water infiltreren, kiest dat een diepe, uitermate lange, langzame weg naar de randen van de Veluwe waar het pas na eeuwen - misschien zelfs millennia - opkwelt.
      Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.
  • Je reactie is nog niet geplaatst. We checken hem eerst.
    Ronald Bijkerk · 1 months ago
    Goed verhaal Herman, vanuit de hydrologie en het belang van de vegetatie

h2ologoprimair    PODIUM

Podium is een platform voor opinies, blogs en door waterprofessionals geschreven artikelen (Uitgelicht). H2O draagt geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van deze bijdragen, maar bepaalt wel of een bijdrage in aanmerking komt voor plaatsing. De artikelen mogen geen commerciële grondslag hebben.

(advertentie)

Laatste reacties op onze artikelen

Geachte mevr. Sien Kok,
alles is onlosmakelijk atomair verbonden binnen relativiteit van tijd/ruimte en eenheid geest stof, telen zonder chemie, inschakelen industrie en prive personen telt allemaal, maar denk ook even aan satellieten met hun negatieve effect op klimaat, 24/7. U geeft oude wetmatigheden een nieuw jasje. Succes, Jan Kalverdijk
Interessant. Hoe staat het met de PFAS-hoeveelheden die bij Chemelot in de Maas worden geloosd, wordt hier wel op gehandhaafd? 
Niet zo vreemd dat van die akker- en weidevogelsoorten de populaties teruglopen . Dat kan je zo hebben als je het vol zet met zonnepanelen en windturbines (birdblenders).
Dit heb ik ook nodig. Wij maken van slootmaaisel, een nieuw product, Wortelbeton, voor waterschap Rijnland. Artificiële Rietzudde, voor KRW- doelen. We hebben nog een toepassing van Wortelbeton en dat is veen maken. Daarmee werken we samen met gem Amsterdam en Waternet/AGV en VIP_NL. 
We willen een techniek ontwikkelen om de bodem omhoog te laten groeien met 1m p/jaar. We hadden al zitten denken aan dit systeem, maar ik zou graag eens willen praten over jullie ervaring of samenwerking .
@Almer BolmanEens Almer, de laatste twee kalenderjaren waren uitzonderlijk, extreem nat. En enkele jaren daarvoor extreem droog. Het lijkt er echter op dat wateroverlast eerder een reden is om in actie te komen dan droogte. De flanken van de Veluwe (en de beken aldaar) reageren zeer snel op natte en droge perioden omdat -zoals je weet - de reservoircoëfficiënt daar gering is. Daarom is mijn plan om juist niet op de flanken - dat heeft geen zin - maar op de hoge delen (daar is de genoemde coëfficiënt groot en de grondwaterstand diep) de grondwateraanvulling te vergroten, ofwel door vermindering van de verdamping ofwel door gecontroleerde (!) infiltratie van perfect voorgezuiverd rivierwater. Het doel is te bereiken dat beken en sprengen weer hóger op het massief ontspringen en langer water voeren. Dat zal een enorme boost geven aan natuur en biodiversiteit. Het kwelwater naar de beken is overigens geen infiltratiewater, het is en blijft geïnfiltreerd regenwater. Als we in hoge delen van de Veluwe water infiltreren, kiest dat een diepe, uitermate lange, langzame weg naar de randen van de Veluwe waar het pas na eeuwen - misschien zelfs millennia - opkwelt.
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.