In het aprilnummer van uw vakblad las ik een advies naar mijn hart: ‘Ik zou grondwater niet zomaar te grabbel gooien’. Het is opgetekend uit de mond van Emmanuel van Houtte van waterbedrijf Aquaduin in West-Vlaanderen. Emmanuel weet waar hij het over heeft. Ik val hem bij: Als je echt integraal kijkt, ga je voor zoet grondwater als bron voor drinkwater.
door Jos Peters
Jos PetersWaterbedrijven worden vaak als eerste genoemd - of erger, als enige - als veroorzakers van verdroging. Schade aan huizen, natuur en landbouwgewas, komt dat door hun grondwaterwinningen? Op een warme, zonnige dag verdampt in heel Nederland 60 keer meer dan waterbedrijven samen uit de bodem putten. Boeren dwingen het af en burgers willen geen water in hun kruipruimte, dus is er een veel kwalijker oorzaak van verdroging: In een gemiddeld jaar voeren we 15 keer meer af dan wat waterbedrijven samen oppompen. In een kletsnat jaar - vorig jaar bijvoorbeeld - zelfs 30 keer meer.
Vooropgesteld, van water uit rivieren, kanalen of IJsselmeer valt prima drinkwater te maken. Zes van de tien waterbedrijven doen dat al decennia. Ook van zout zeewater kun je drinkwater maken of van brak grondwater. Van gezuiverd rioolwater zelfs, zoals Aquaduin al 22 jaar doet. Tóch - Emmanuel is het met me eens - als je een écht integrale afweging maakt, kies je zoet grondwater… als dat in voldoende mate voorhanden is.
Grondwater is regenwater dat ooit viel, tot wel duizenden jaren geleden. Het is te winnen in een gebied dat ook voor natuur, als stadspark, voor recreatie van onschatbare waarde is. Helaas blijft bronbescherming achter, we treffen ook in de bodem steeds meer vervuiling aan. Niettemin verandert het diepe grondwater in kwaliteit uitermate langzaam.
Als je een écht integrale afweging maakt, kies je zoet grondwater
Winningen van grondwater zijn minder kwetsbaar dan die van rivierwater, ook omdat ze kleiner zijn. Grondwater is doorgaans schoner, bevat geen algen, geen wieren, is microbiologisch veilig, heeft een constante temperatuur. Zuivering tot drinkwater is uiterst simpel. Daar komt weinig chemie bij kijken en nauwelijks technologie, grond- en hulpstoffen, chemicaliën, membranen die ons van verre landen afhankelijk maken. Grondwaterbedrijven gebruiken per kuub tot wel de helft minder energie dan oppervlaktewaterbedrijven. Ook produceren ze minder vervelende reststoffen. En dan hebben we het over stikstof nog niet eens gehad.
Ruim 200 grondwaterwinningen liggen mooi gespreid daar waar van oudsher heren van stand en gemeenten een waterbedrijf startten. Slepen met water door lange leidingen is niet nodig. Drinkwater uit grondwater is een streekproduct uit de regio waar gemeente en provincie aandeelhouders zijn. De bron dichtbij maakt burgers waterbewust, past bij de publieke eigendom van een waterbedrijf, zorgt voor noodzaak om de leefomgeving te beschermen. Het is immers heel dom om je eigen nest te vervuilen. Ook de natuur vaart wel bij milieubescherming. Waterwinning en natuur: twee handen op één buik.
Ja, grondwaterwinning verlaagt lokaal de grondwaterstand. Dat kan niet anders. Ongewenste verdroging is evenwel prima tegen te gaan door minder te ontwateren: sloten dempen, peilen opzetten. Of door het grondwater aan te vullen. Hoe mooi zou het zijn als we meer de waarde gaan zien van de bron in eigen bodem waarvan heel eenvoudig betrouwbaar drinkwater te maken is?
Laten we niet vatbaar zijn voor foute frames die helaas velen napraten. Tuurlijk, winningen kunnen niet ongebreideld groeien, maar grondwater raakt niet zomaar op en water is niet schaars, althans niet op jaarbasis. Drinkwater wel. Wegbewegen van regionaal zoet grondwater maakt onze watervoorziening niet duurzamer. Wél duurder. Bovendien raken we dan veel voordelen kwijt. Zijn we dan goed rentmeester van wat voorgangers ons nalieten en aan wie we schatplichtig zijn?
Jos Peters is waterexpert en -activist
LEES OOK DE COLUMN VAN JOS PETERS
Als het kalf verdronken is
De vraag is of dat dan komt door alleen de waterkwaliteit of dat het komt omdat we, bijvoorbeeld, gewoon gruwelijk dicht bevolkt zijn en ik al heel wat weilanden en dergelijke omgezet heb zien worden in woningen.
Mijn idee is overigens niet om te infiltreren in bestaande vennen - dat zou inderdaad de ecologie van die vennen veranderen – maar in aangelegde plassen (met een oppervlak minder dan 0,1 procent van de Veluwe). Die vallen droog, enkele dagen nadat infiltratie stopt. Infiltratieplassen hebben landschappelijk gezien wellicht wat waarde (als je saai naaldbos daarvoor kapt), aangaande natuur is die inderdaad beperkt.
Zeg 10 jaar geleden al waarschuwde ik dat we in 2027 in Nederland nooit de KRW doelen gaan halen. Ik betreur het ten zeerste dat ik gelijk ga krijgen. Ik voorspel nu dat we in 2030 met de mond vol tanden staan als Brussel ons vraagt wat onze plannen/maatregelen zijn om de Veluwe natuur en biodiversiteit te herstellen. Zonder fors ingrijpen in de waterbalans van het Veluwemassief gaan we verdroging echt niet bestrijden en zullen beken en sprengen niet structureel meer water voeren. Dat geef ik je op een briefje.