Vruchtbaar (samen)werken in grotere organisaties en verbanden is altijd een worsteling. Hoe doe je het goede, en hoe doe je dat goed? Van oudsher een goede markt voor adviseurs. Iedereen die wat langer werkt, heeft ze langs zien komen: de goeroes van Projectmanagement (SMART), Key Performance Indicatoren (KPI’s), Lean Six Sigma en kwaliteitsmanagement (ISO 9001).
door Harrie Timmer
Problematisch is dat goeroes vaak fanatieke volgelingen hebben die na een duurbetaalde managementcursus de hele organisatie en alle processen in de net geleerde systeem-mal willen drukken. Dat leidt tot brokken.
SMART doelstellingen en KPI’s leiden vaak tot onbedoelde bijeffecten. Uit de praktijk: harde doelen om 10.000 meter leiding per jaar te vervangen prikkelt om bij wijkrenovaties prima leidingen al na 15 jaar te vervangen. Met KPI’s voor energiebesparing bij zuiveringen krijg je een verminderde effluentkwaliteit, sturen op waterkwaliteits-indexen leidt tot weerstand om meer en beter te meten, en sturen op klachten leidt tot vragen als: “Is dit een klacht of een suggestie?” Je krijgt wat je meet, en dat is niet altijd wat je wilt.
Bij Lean Six-Sigma en Assetmanagement adepten zie je iets soortgelijks: een contraproductief verlangen naar houvast via een beheersorganisatie die van elk schroefje het onderhoudsregime vastlegt in een complex automatiseringssysteem. De beoogde kostenbesparing gaat daarmee hopeloos verloren in controleurs en bureaucratie. Voor kwaliteitsmanagement (ISO 9001) geldt dat deze zonder tegenkracht alle processen, acties en documenten in een organisatie wil uitschrijven en voorzien van handtekeningen traceerbaar wil hebben, met als jaarlijks navelstaarhoogtepunt de interne audit met verbeterpunten. De vraag is dan niet of je iets goed hebt gedaan maar of je het netjes hebt geadministreerd.
'Als de protocolfetisjisten de macht grijpen is het einde zoek'
De rode draad is dat een uitstekende gedachte voor probleem X ook wordt toegepast op probleem Y, waar het niet voor bedoeld was. Lean Six Sigma is voor Toyota’s, niet voor mensen. Wanneer een methode wél, en wanneer iets niet waardevol is, vraagt verstandige mensen. “Je kan een kabouter niet het plafond laten schilderen”, zegt mijn moeder vaak. Bij goede organisaties zit een verstandige directeur die de systeemkabouters in de klauw houdt. Als de protocolfetisjisten de macht grijpen is het einde zoek.
Mijn goeroe is Wouter Hart. In zijn boek ‘Verdraaide organisaties, terug naar de bedoeling’, pleit hij voor het vertrouwen in vakmanschap en altijd vanuit de bedoeling te blijven denken. Waartoe zijn wij op aard? Denken vanuit de bedoeling voorkomt gekkigheid dat waterkwaliteitsbeheerders wel geld uitgeven aan het terugwinnen van cellulose en biogas maar aanvullend zuiveren te duur vinden, dat lozingen van zorgwekkende stoffen niet met voorrang worden aangepakt omdat ze niet formeel op KRW-lijstjes staan, en dat drinkwaterbedrijven de slechtst denkbare bronnen, zoals afvalwater, moeten gebruiken voor hoogst denkbare toepassingen. Denken vanuit de bedoeling is pas echt SMART.
Harrie Timmer is geohydroloog en schrijft een column in het vakblad
MEER COLUMNS VAN HARRIE TIMMER
PFAS en gele briefjes: 3M als boosdoener in de KRW-problematiek
DELLE en de kunst van het uitstellen
De geest is gewillig, maar het vlees is zwak
HUP OSOA!
'Aan het bevoegde gezaag'
Nee, ik wil geen transitie
De feiten en de waarheid
Hoe dan wel?
Voorbij het stofje van het jaar
Bestuurders en Ingenieurs
Leve Europa
Don’t look down
De disfunctionele kringloop van rijksbeleid en regionale regie
We zijn ze, en ze doen het best goed
Een geborgde zetel voor de regenboogforel
Doen is het nieuwe denken
Het parallelle universum van de waterwereld
Nader onderzoek wordt niet aanbevolen
Een wet op de milieudoelen
U drinkt uw eigen gezeik
Eerlijker voor de boeren en de maatschappij.
Het pleidooi voor meer overleg in het kader van grensoverschrijdend waterbeheer met Duitsland en België, maar ook met Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland, is wel steekhoudend. Het stroomgebied van de Rijn beslaat naast Nederland immers Zwitserland, Duitsland en Frankrijk. Stroomgebied van de Maas beslaat naast Nederland ook Frankrijk, Luxemburg, België en Duitsland. Voor zover ik weet zijn er in waterschapverband slechts een aantal pilots hier momenteel concreet mee bezig o.a. via het ontwerpen en operationaliseren van grensoverschrijdend waterbeheer rondom de Overijsselse Vecht en ook voor delen van het Roer stroomgebied dat aansluit op de Maas. Ruimte voor de rivieren in Nederland gaat maar beperkte impact hebben als niet eenzelfde inhaalslag gaat plaatsvinden in de bovenstrooms genoemde landen.
Acht kennisinstituten uit Nederland, België, Duitsland en Luxemburg gaan daarom onder coördinatie van Deltares onderzoek doen naar beter beheer van grensoverschrijdende regionale stroomgebieden. De watersnood in juli 2021 heeft geleerd dat autoriteiten hier geen goed overzicht over hebben en dat kennis over de overstromings- en droogterisico’s langs de kleinere grensoverschrijdende zijrivieren van de Maas en Rijn nog heel versnipperd is.
Het artikel stelt terecht dat voor grensoverschrijdend waterbeheer nog te weinig urgentie is.