‘De Waarheid’ was in mijn jeugd een communistisch dagblad waarvan bijna iedereen begreep dat het nieuws wat rood gekleurd was. Ook tegenwoordig is de waarheid een rekbaar begrip. Feiten liegen niet, maar mét feiten kan je vaak meerdere kanten op. Iets wat veel gebeurt in de waterwereld. Ook ik maak me er wel eens schuldig aan.
door Harrie Timmer
Harrie TimmerMooi voorbeeld is het risico van pesticiden voor het watersysteem. De landbouw stelt terecht dat het totaal aantal gebruikte kilo’s en de emissies naar het oppervlaktewater gestaag afnemen. Dat is de waarheid en gevoelsmatig heel goed. Het Planbureau voor de Leefomgeving stelt daartegenover dat er per hectare meer pesticiden worden gebruikt en dat per saldo de toxiciteit voor het waterleven toeneemt. Dat is óók waar en weer niet zo goed.
In de bestrijdingsmiddelenatlas zien we de laatste 15 jaar een afname van bestrijdingsmiddelen bij innamepunten voor drinkwater. Waarheid en mooi. De drinkwaterbedrijven zien echter dat deze afname stagneert, dat de afgesproken reductiedoelen niet worden gehaald en dat er steeds meer grondwaterwinningen met bestrijdingsmiddelen te kampen hebben. Ook dit is waarheid en weer zorgelijk.
Tweede voorbeeld is de droogte en de waterbalans. Het is al jarenlang te droog op de hoge zandgronden. Wat zeggen de feiten en wat is dus wijsheid? Feit is dat de winning van grondwater voor drinkwater op jaarbasis de grootste (geregistreerde) onttrekking is. Dit water wordt ook nog gedeeltelijk gebruikt voor het doorspoelen van de wc. Dat is beide waar en gevoelsmatig helemaal fout.
‘Door wat te spelen met de definitie, de tijdschaal en wat selectief te winkelen, geven feiten een waarheid voor ieder verhaal’
Anderzijds is deze onttrekking slechts 1 procent van al het water dat er valt en binnenstroomt en, als we breder kijken, milieuverantwoord hoogwaardig gebruik. Ook weer waar. Wijs is dus: kijken naar de enorme balanspost van de winterse neerslag. Beter om die langer vast te houden in het voorjaar. Voelt verstandig, maar dit is ook niet zaligmakend. 20 centimeter meer vasthouden levert bij langdurige droogte slechts 2 tot 3 weken respijt. Het is uiteindelijk vooral het gebrek aan regen dat het droog maakt.
De boeren dan. Die onttrekken per jaar een onbekende hoeveelheid grondwater. Volgens schattingen minder dan de drinkwaterbedrijven. Waar, maar wel weer nét als het al droog is (ook waar). Waarheid is ook dat dit water grotendeels via de gewassen verdampt. Dit in tegenstelling tot het onttrokken drinkwater dat vooral netjes via de afvalwaterzuivering terugvloeit naar beekjes (meestal waar). En als we het toch over verdamping hebben; laten we de natuurgewassen niet vergeten. Grassen en naaldbossen zijn ook grote verdampers. Waar. Weg dus met de natuur!
Door wat te spelen met de definitie, de tijdschaal en wat selectief te winkelen, geven feiten een waarheid voor ieder verhaal. Mijn keuze, en natuurlijk echt waar en wijs: er zijn te veel pesticiden in ons water, droogte komt vooral door het klimaat, natuur moet blijven, landbouw ook, hiervoor water vasthouden loont en alle onttrekkingen moeten geregistreerd.
Harrie Timmer is geohydroloog en schrijft een column in het vakblad
MEER COLUMNS VAN HARRIE TIMMER
Hoe dan wel?
Voorbij het stofje van het jaar
Bestuurders en Ingenieurs
Leve Europa
Don’t look down
De disfunctionele kringloop van rijksbeleid en regionale regie
We zijn ze, en ze doen het best goed
Een geborgde zetel voor de regenboogforel
Doen is het nieuwe denken
Het parallelle universum van de waterwereld
Nader onderzoek wordt niet aanbevolen
Een wet op de milieudoelen
U drinkt uw eigen gezeik
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.