Schrijf je over water en milieu, maak je je boos over de teloorgang van natuur, dan maak je ook vijanden. Ik zou een hekel aan boeren hebben. Kletskoek. Voor biologische boeren heb ik diepe bewondering en veel respect. Ik groeide op in de Betuwe met ‘weinig afstand tot het boerenleven’. Als kleine jongen plukte ik bessen op lage veilingkistjes en kersen op hoge ladders, hoger dan mijn moeder wist.
door Jos Peters
Jos PetersEen halve eeuw later probeer ik te snappen wat er gaande is. Aardgas zien we niet meer als bodemschat. De winning geeft aardbevingsschade, deze moet stoppen. En de gangbare landbouw? Minder dan een procent van de Nederlanders is boer. Boeren bezitten ruim zestig procent van álle grond. Daarop produceren ze melk, vlees, akker- en tuinbouwproducten. Het leeuwendeel gaat de grens over, de problemen blijven hier: verziekt water, verpeste lucht, vervuilde drinkwaterbronnen, verschrikkelijke dierziekten, verpieterde natuur, verminkt landschap. Als we alles in ogenschouw nemen: we boeren keihard achteruit. De gangbare, intensieve land- en tuinbouw is in Nederland niet duurzaam. Het maatschappelijke nut weegt niet op tegen de schade en de kosten.
Boeren zitten klem in een systeem waaruit het moeilijk ontsnappen is, gegijzeld door banken, supermarkten, agro-industrie en leveranciers van veevoer en landbouwgif die samen het systeem hoe dan ook in stand houden want voor deze partijen is het uiterst lucratief. Ook de rechter vindt nu dat de overheid wegkijkt, vooral het landbouwministerie dat natuur lastig vindt, liefst afschaft, desnoods afschiet. Tuurlijk, het is voor boeren geen kattenpis om te veranderen naar biologische teelten, om rekening te houden met natuur, milieu, dierenwelzijn. Daar is hulp bij nodig, daar wás geld voor en een plan. Helaas gooide deze regeringscoalitie alles in de prullenbak, als uiterste vorm van probleemontkenning.
Nu wil ook een claimorganisatie aan boeren gaan verdienen. De Stichting Droogteschade Waterwinning (SDW) biedt aan om hen ‘no cure, no pay’ bij te staan. De claimstichting maakt boeren wijs dat waterbedrijven hen afschepen met een schijntje, dat de droogteschade die waterbedrijven ‘willens (sic) en wetens toebrengen’ veel groter is dan wat ze vergoeden.
Vooral omdat boeren dat willen, voeren waterschappen gemiddeld 20 keer meer af dan wat waterbedrijven uit de bodem pompen
Even wat achtergrond. Ooit waren stuwwallen, duinen en terpen de bevolkte delen van ons land. De rest was onbegaanbaar moeras. We legden delen droog of polderden ze in. Na de Tweede Wereldoorlog verlaagden we overal het waterpeil. Vooral omdat boeren dat willen, voeren waterschappen gemiddeld 20 keer meer af dan wat waterbedrijven uit de bodem pompen. In een nat jaar ruim 30 keer meer.
SDW sleept nu acht waterbedrijven voor de rechter. Inderdaad, boeren hebben al ruim 70 jaar recht op vergoeding van droogteschade als gevolg van waterwinningen. Maar is inmiddels niet wat nuancering nodig? Al die tijd zakte door landbouwontwatering - en door beregening door boeren zelf - het grondwaterpeil ruim een halve meter, ten gunste van boeren.
Nu lijkt het erop dat zij het alleenrecht claimen op het straffeloos verlagen van het waterpeil. Want SDW eist van waterbedrijven wier winningen de grondwaterstand lokaal meer dan een paar centimeter verlagen een paar 100 miljoen euro: de vermeende schade in een periode van minstens 20 jaar, met daarbovenop de wettelijke rente. De stichting is ‘zonder winstoogmerk’ maar bij toekenning van de eis krijgt de financier van de stichting een absurde succes fee: een kwart van de vergoeding.
Dat boeren waterbedrijven verantwoordelijk houden voor verdroging, is een gotspe. Waarom leggen waterbedrijven - omgekeerd - niet een minstens even grote claim neer bij het landbouwbedrijfsleven? Om dure, éxtra drinkwaterzuiveringen te kunnen bouwen. Die zijn nodig. Want de reguliere landbouw vervuilt aantoonbaar - al decennialang - onze bronnen voor drinkwater.
Jos Peters is civiel ingenieur, waterexpert en -activist
LEES OOK
