De strijd van boeren en omwonenden tegen de verhoging van het waterpeil in het Lauwersmeer is in de laatste fase beland. Begin februari oordeelde de rechtbank dat hun bezwaren ongegrond waren. Morgen spreekt de Raad van State zich uit over de situatie. Ook dient er een rechtszaak waarin landbouworganisatie LTO Noord en andere betrokkenen eisen dat de proef in elk geval tijdelijk wordt opgeschort.
Staatsbosbeheer en de provincies Friesland en Groningen willen het waterpeil in het Lauwersmeer in het voorjaar - tijdens een periode van zes weken - met maximaal 41 centimeter verhogen. De maatregel, die deel uitmaakt van het beheerplan Natura 2000, moet zorgen voor meer waterriet en minder verbossing. De proef had eigenlijk op 15 februari van start moeten gaan, maar is hangende de rechtszaken opgeschort. De stuurgroep Lauwersmeer, waarin de verantwoordelijke provincies en gemeenten zich hebben verenigd, komt donderdag weer bij elkaar en beslist dan of de proef kan worden doorgezet.
Weerstand
De zogeheten rietproef stuit al jaren op weerstand van omwonenden, akkerbouwers en recreatieondernemers. Zij vrezen voor wateroverlast, verzilting van land en schade aan gewassen en hebben geen vertrouwen in de schaderegeling. "Die bezwaren gelden nog steeds," zegt Tineke de Vries van LTO Noord.
De rechtszaken die nu nog lopen, zijn gericht tegen het monitoringsplan. Volgens De Vries worden de gevolgen van de waterpeilverhoging in het monitoringsplan niet op perceelniveau gemeten en wordt de verzilting in de bovenste grondlaag niet in kaart gebracht. "Ook ontbreekt een nulmeting. Zonder nulmeting kunnen we toch de effecten van de proef niet vaststellen? Tegen dat monitoringsplan hebben we geprotesteerd bij de bezwaarschriftencommissie van het waterschap en wij vragen de rechtbank nu de peilproef uit te stellen tot de bezwaarcommissie zich over de zaak heeft gebogen. Dat zal circa 4 weken duren."
Effecten zijn te meten
"Als waterschap hebben we veel gegevens over grondwaterstanden en zoutgehaltes, zeker ook over het Lauwersmeergebied," zegt Douwe Hollenga, lid van het Dagelijks Bestuur van waterschap Noorderzijlvest. "De effecten van de proef zijn dus weldegelijk te meten. Onze bezwaarschriftencommissie buigt zich nu over de vraag of de metingen ook op perceelniveau moeten worden gedaan."
"De provincie zal zich vanzelfsprekend houden aan de uitspraak van de rechter," zegt gedeputeerde Henk Staghouwer. Hij ziet die uitspraak ook met vertrouwen tegemoet. "We hebben de afgelopen tijd hard gewerkt. Er is alles aangedaan om risico's uit te sluiten. We hebben oproepen gedaan aan landbouwers om peilbuizen te plaatsen en er zijn veel buizen geplaatst. Het gaat trouwens om een waterpeil dat in het voorjaar al regelmatig wordt bereikt. Het enige verschil is dat het nu gereguleerd in een periode van zes weken gaat gebeuren. Maar we weten echt wat we doen. Het waterschap is daarnaast goed in staat om het waterpeil te reguleren, als dat nodig mocht zijn."
Adempauze
Er staat meer op het spel dan alleen vier weken uitstel. Over vier weken is het eigenlijk te laat in het seizoen om nog met de rietproef te beginnen. Dat zou een jaar uitstel betekenen en daar zou Tineke de Vries heel dankbaar voor zijn. "We hebben echt behoefte aan een adempauze. Ik kan maar niet begrijpen dat het waterschap en de provincie niet samen met de belanghebbenden een monitoringsplan op willen stellen. De peilproef zou twee jaar lopen. Daarna wordt het doorgezet als de resultaten goed zijn voor de natuur. Als ze dat niet zijn, moeten de doelen op een andere manier worden bereikt. Hoe dan ook gaan er nog jaren discussies over de verhoging van de waterstand volgen. Dan is het toch ook in het belang van de overheden als er breed draagvlak in de maatschappij is? Als we een jaar de tijd zouden krijgen om weer om tafel te gaan en samen te werken aan een monitoringsplan en een nulmeting, is dat uiteindelijk beter voor iedereen."
Dat zegt ook Teun de Jong van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond. Zijn bond behoort tot de felste tegenstanders van de peilproef. "Als ik een schuur neer wil zetten en mijn buren hebben daar last van, dan ga ik toch ook samen met mijn buren op zoek naar een oplossing die voor iedereen in orde is? De provincie Groningen en waterschap Noorderzijlvest doen dat niet en wij vinden het heel vervelend dat ze niet willen zoeken naar een compromis."
Zorgvuldigheid voorop
Douwe Hollenga van waterschap Noorderzijlvest, benadrukt dat er veel moeite is gedaan om met alle betrokkenen tot een bevredigende oplossing te komen. "Op het moment dat wij de vergunning voor de proef moesten verlenen, hebben we alle belanghebbenden de gelegenheid geboden in te spreken. In de vergunning zijn ook waarborgen opgenomen, onder andere het monitoringsplan en een schaderegeling. De provincie heeft bovendien toegezegd die schaderegeling ruimhartig toe te passen."
Gedeputeerde Staghouwer herkent zich niet in de kritiek van de landbouworganisaties. Hij wijst erop dat er veel overleg is gevoerd met alle betrokkenen. "Zorgvuldigheid heeft het hele proces voorop gestaan. Alles is onderbouwd en de rechter heeft dat tot nu toe ook bevestigd. Nu wachten we op de uitspraak van de rechter en dan zal de stuurgroep Lauwersmeer donderdag beslissen hoe we nu verder gaan."
De NAV is niet meer betrokken bij de lopende rechtszaken. "Wij ondersteunen de rechtszaken natuurlijk wel en hopen op een gunstige uitslag. Zelf focussen wij ons nu meer op de gevolgen van de proef voor onze leden. Onze achterban hebben we opgeroepen om bij elke vorm van schade meteen aan de bel te trekken en claims in te dienen. Als een compromis niet mogelijk is, dan moet het maar op deze manier."
Meer informatie:
Rietproef Lauwersmeer kan dit voorjaar los
Rietproef Lauwersmeer + filmpje
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.