In de afgelopen 35 jaar is de productiviteit in de drinkwatersector bijna verdubbeld. Tegelijk is de waterkwaliteit verbeterd en zijn de klanten meer tevreden.
"Het is wel een beetje een succesverhaal’’, constateert Alex van Heezik van het Instituut voor Publieke Sector Efficientie (IPSE) Studies. Samen met Jos Blank onderzocht hij het effect van de belangrijkste beleidshervormingen op de productiviteit in de netwerksectoren drinkwater, energie en spoorwegen.
Tussen 1980 en 2015 bedroeg de gemiddelde productiviteitsgroei in deze drie ‘nutssectoren’ gemiddeld 1,5 tot 2 procent per jaar. Het gaat dan om het aantal geleverde diensten per euro. Voor de drinkwatersector is dat vanaf 2000 maar liefst 3,5 procent per jaar. ‘’Die kan daarmee wedijveren met vele sectoren in de marktsector’’, aldus het rapport.
De stijging is voor de energiesector het laagst, maar met bijna 60 procent over de gehele periode toch ook aanzienlijk, stellen de onderzoekers.
Technologische ontwikkeling
De belangrijkste ‘aanjager’ van de groei is volgens hen de technologische ontwikkeling. ‘’Zeker de drinkwatersector heeft daar enorm van kunnen profiteren’’, aldus Van Heezik.
Of de hervormingen een rol hebben gespeeld, is moeilijk te bewijzen. Ze vonden geleidelijk plaats en bovendien is vanwege het publieke belang nergens sprake van volledige liberalisering of privatisering.
Wel is duidelijk dat de - eerst vrijwillige en later wettelijk verplichte - bedrijfsvergelijking vanaf 1997 in de drinkwatersector een positieve invloed heeft gehad. ‘’Dat is voor het bedrijf zelf toch ook een prikkel: hoe komt het dat wij veel slechter presteren?’’
Fusieslag
Kanttekening hierbij is dat er eigenlijk te weinig drinkwaterbedrijven overgebleven zijn om zo’n vergelijking te kunnen maken. Zeker tot 2005 was er sprake van een groot aantal fusies en nam het aantal drinkwaterbedrijven af van 102 in 1980 tot 10 nu. ‘’De fusieslag heeft mogelijk ook dit instrument uitgehold’’, schrijven de onderzoekers.
Dat de drinkwaterbedrijven in 35 jaar tijd maar liefst veertien keer zo groot werden, heeft volgens hen evenmin bijgedragen aan de productiviteitsgroei. ‘’De invloed hiervan is maar heel beperkt.’’
Hoge kosten
Zelfs vragen zij zich af of de prestaties zonder de ingrijpende veranderingen niet misschien nog beter waren geweest. ‘’De transities hebben ook tot hoge extra kosten geleid.’’
Lees hier deel 4 van de IPSE Studies naar de productiviteit van overheidsbeleid
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.