Hoe kan de relatie tussen het milieubeleid voor de zee en de volksgezondheid worden verbeterd? Deze vraag staat centraal in het nieuwe Europese onderzoeksproject SOPHIE. Van Nederlandse kant doen het onderzoekinstituut Deltares en het RIVM mee. Zij kijken naar innovatieve oplossingen en toekomstscenario’s.
Het project is deze maand van start gegaan en duurt tweeëneenhalf jaar. SOPHIE is de afkorting van ‘seas, oceans and public health in Europe’. De Europese Unie financiert dit onderzoek met 2 miljoen euro vanuit het onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020. Het project brengt verschillende werelden bij elkaar, vertelt Anouk Blauw, projectleider bij Deltares. “Het gaat om het verbeteren van de relatie tussen mariene ecologie, milieu en volksgezondheid. Deze terreinen worden in samenhang bekeken.”
De kaders voor het milieubeleid voor de zee en het volksgezondheidsbeleid zijn volgens Blauw nu niet goed op elkaar afgestemd. Ook zijn de effecten van mariene ecologie en waterkwaliteit op de volksgezondheid en het welbevinden van mensen nog onvoldoende bekend. Blauw geeft een voorbeeld van slechte afstemming bij zwemwaterkwaliteit. “De kennis over de werking van watersystemen wordt nauwelijks benut voor de bescherming van de volksgezondheid. Monitoringresultaten van ziekteverwekkende bacteriën op zwemlocaties zijn vaak pas beschikbaar, wanneer de verontreiniging al voorbij is. Op basis van de bestaande kennis over watersystemen kun je voorspellen wanneer er een groot risico op verontreiniging bestaat en zwemmers alvast waarschuwen. Deze aanpak wordt in Engeland al gehanteerd.”
Aan het project SOPHIE doen onderzoeksinstellingen en andere partijen uit West- en Zuid-Europa mee. Zij nemen een breed scala aan onderwerpen onder de loep, zoals het verband tussen zwemwaterkwaliteit en volksgezondheid, de verspreiding van geneesmiddelenresten in het milieu en de gevolgen daarvan voor antibioticaresistentie en de invloed van kust- en zeetoerisme op welzijn. Deltares en het RIVM werken binnen het project samen om te demonstreren hoe meerwaarde voor gezonde ecosystemen en volksgezondheid kan worden gecreëerd door beide werelden beter te verbinden.
Blauw licht toe: “Wij brengen bijvoorbeeld binnen Nederland in kaart hoe de recreanten en aquacultuur in de Oosterschelde worden blootgesteld aan stoffen uit rioolwater, zoals bacteriën, geneesmiddelenresten en microplastics. Ook maken we een Europese inventarisatie van innovatieve oplossingen om de link tussen zeemilieu en volksgezondheid te versterken. Vervolgens worden per zeegebied workshops georganiseerd, onder meer voor de Noordzee en Middellandse Zee. We evalueren samen met lokale deskundigen en belanghebbenden de trends. Met welke innovatieve oplossingen kunnen de effecten van deze trends op de volksgezondheid worden geoptimaliseerd?”
Het huidige project is vooral bedoeld als verkenning, vertelt Blauw. “De zee beïnvloedt de volksgezondheid op veel verschillende manieren. We gaan de prioriteiten voor nader onderzoek bepalen in samenspraak met kennisinstituten, overheden en lokale belanghebbenden. Waar zijn de grootste zorgen, kansen en kennisleemten? Het resultaat is een strategische Europese onderzoeksagenda voor de toekomst.”
Lees meer over het project op de site van Deltares
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.