Het jaar 2017 hoort bij de 5 procent droogste jaren ooit gemeten. Het gevolg is een extreem laag grondwaterpeil en versnelde bodemdaling, stelt ingenieursbureau Wareco vast. Daardoor nemen problemen met onder meer funderingen en rioleringen toe.
Uit de Droogtemonitor die Rijkswaterstaat afgelopen donderdag naar buiten bracht, blijkt dat 2017 zich totnogtoe ontwikkelt als een zeer droog jaar. De neerslag is laag en de verdamping hoog. “In de Droogtemonitor wordt 2017 tot de 5 procent droogste jaren ooit gerekend. De neerslagcijfers van het KNMI geven een bijna nog dramatischer beeld: gerekend vanaf vorig najaar, viel alleen in 1995 minder neerslag dan dit jaar”, zegt Maarten Kuiper, grondwaterspecialist bij ingenieursbureau Wareco.
De bovengrondse gevolgen van die droogte springen in het oog en krijgen daarom de meeste aandacht van het grote publiek: droge tuinen en natuurgebieden, maar ook dijkinspecties. “De dijkdoorbraak in Wilnis in 2003, veroorzaakt door uitdroging van de dijk, raakte direct aan onze veiligheid. Daarom zijn waterschappen nu heel alert op de stevigheid van de dijken”, aldus Kuiper.
Wat er ondergronds gebeurt bij langdurige droogte krijgt volgens Wareco echter te weinig aandacht. “Door de droogte klinken veenbodems extra in. Ook zakt het grondwaterpeil omdat het niet wordt aangevuld met regenwater en omdat bomen en planten tegelijkertijd wel water aan de grond onttrekken. Dat zorgt voor extra daling van het grondwater, nog meer droogte en dus ook extra bodemdaling.”
De gevolgen zijn divers. Terwijl in het oosten en zuiden van het land natuurgebieden uitdrogen en er beperkingen voor het beregenen van landbouwgronden zijn ingesteld, komen in het westen en noorden van het land, op klei- en veengronden, de funderingen van huizen en ondergrondse infrastructuur zoals rioleringen in gevaar. Hier zijn relatief veel funderingen van woningen gemaakt van houten palen die water nodig hebben om in stand te blijven. Een langdurig laag grondwaterpeil brengt de kwaliteit van die fundering en riolering in gevaar. Kuiper: “Dat zie je gebeuren in onze lager gelegen provincies en in mindere mate ook in het rivierengebied.”
De oplossing zit in het op peil houden van het grondwater door het in tijden van droogte aan te vullen. Daarin hebben met name gemeenten een rol, zegt Kuiper. “Een goede oplossing is een extra geperforeerde leiding naast de riolering in de grond leggen die in de winter werkt als drainage en die in de zomer oppervlaktewater kan aanvoeren naar het grondwater. Zo’n drainage-infiltratiebuis is een relatief dure ingreep, maar als het tegelijk met het vervangen van de riolering gebeurt, is het vrij eenvoudig en zeer effectief.”
Ook particulieren met een woning gefundeerd op houten palen, kunnen bijdragen aan het reguleren van het grondwaterpeil, zegt Kuiper. “Door infiltratieleidingen rond de woningen aan te leggen. Die moeten wel gevuld kunnen worden in droge tijden en daarvoor zijn watergangen in de buurt nodig. Gemeenten zouden het mogelijk kunnen maken dat particulieren niet alleen hun overtollige water afvoeren via een drainage-infiltratiesysteem onder de weg, maar via datzelfde systeem ook extra water kunnen aanvoeren in droge tijden. De mogelijkheden voor particulieren zijn dus beperkt. Maar samen met gemeenten is veel mogelijk. Een kans op grotere schaal is opslag van overtollig regenwater in de diepe zandbodem, dat later opgepompt kan worden. Met een consortium doen wij onderzoek naar zo’n Urban Water Buffer. Zeker in stedelijke gebieden is het jammer om overtollig regenwater af te voeren, terwijl je het later goed kunt gebruiken.”
Er zijn dus diverse oplossingen denkbaar, zegt Kuiper, waarvan de kosten beperkt zijn bij afstemming met rioolvervanging. De kosten van een te laag grondwaterpeil liegen er niet om: geschat wordt dat de schade van een tekort aan grondwater in gebouwd gebied tot 2050 tientallen miljarden euro’s bedraagt. “Gemeenten kunnen droogteschade beperken door middel van actief grondwaterpeilbeheer. Hoe dan ook zou het goed zijn als we naast de aandacht voor piekbuien en een te hoog grondwaterpeil meer oog krijgen voor de gevolgen van te laag grondwater en bodemdaling.”
