In Grenspark Groot Saeftinghe, in de uiterste oosthoek van Zeeuws-Vlaanderen, beginnen Waterschap Scheldestromen en de provincie Zeeland een proef met zogenaamde zoete stuwen. Die moeten ervoor zorgen dat zoet water beter vastgehouden wordt in het watersysteem.
In de polders langs de Westerschelde is het grond- en oppervlaktewater vaak brak. Voor zoet water zijn landeigenaren en boeren afhankelijk van regen, maar door klimaatverandering worden de perioden zonder neerslag steeds langer, aldus Scheldestromen. Het waterschap onderzoekt daarom, samen met de provincie, welke maatregelen de beschikbaarheid van zoet water kunnen vergroten.
Een van de opties is een ‘slimme’ zoete stuw. Deze techniek is in modelstudies en met testopstellingen bewezen, maar nog niet eerder op grote schaal uitgeprobeerd.
In Grenspark Groot Saeftinghe zijn de omstandigheden voor zo’n praktijkproef volgens de initiatiefnemers ‘perfect’. Op vier zorgvuldig gekozen locaties, die representatief zijn voor de rest van Zeeland, wordt eind dit jaar of uiterlijk in april 2026 een zoete stuw geplaatst. Drie jaar lang wordt vervolgens gemeten of die zorgt voor meer zoet water in de sloot.
Verschillende lagen water
Een zoete stuw is eigenlijk een dubbele stuw, waarmee het zoete van het zoute water gescheiden wordt. Het water in de sloten bestaat uit verschillende lagen: een zoetere bovenlaag en een (zwaardere) zoutere laag daaronder. Bij een klassieke stuw loopt de bovenlaag over de stuw om afgevoerd te worden.
Bij een zoete stuw wordt hiervoor nog een tweede stuw geplaatst, die het zoete water vasthoudt en ervoor zorgt dat het zoute water eerst wordt afgevoerd. Zo blijft er dus meer zoet water in het gebied.
Voor de metingen is een speciale ‘multiflexmeter’ ontwikkeld, met digitale sensortechnieken die een nauwkeurige analyse mogelijk maken. Ook het effect op het landbouwgebied achter de stuwen wordt in de gaten gehouden; een randvoorwaarde was dat verdere verzilting van het benedenstroomse gebied moet worden voorkomen.
Evaluatierapport
De bevindingen zullen beschreven worden in een evaluatierapport. Volgens het waterschap is de opgedane kennis niet alleen waardevol voor Zeeland, maar ook voor andere kustprovincies in Nederland.
Als uit de proef blijkt dat de stuwen inderdaad zorgen voor meer zoet water in de sloot, willen het waterschap en de provincie er in Zeeland misschien wel meer gaan plaatsen, zegt een woordvoerder.
Precieze locaties zijn daarvoor nog niet in beeld. In Grenspark Groot Saeftinghe was er veel draagvlak vanuit de zogenaamde 'streekholders', de agrariërs in de regio die tijdens een bijeenkomst in juni 2023 al zijn geïnformeerd over mogelijke maatregelen. Het Grenspark, een combinatie van haven, landbouw en natuur, is ook een soort openluchtlaboratorium voor het testen van bijvoorbeeld maatregelen om de landbouw te verduurzamen.
Koplopersmaatregel
De provincie Zeeland betaalt 75 procent van de totale kosten van de proef vanuit de bijdrage van het Rijk voor zogenaamde koplopersmaatregelen. Die zijn bedoeld om de doelen voor landbouw, natuur, stikstof, water en klimaat te halen. Waterschap Scheldestromen legt de resterende 25 procent bij.
De vraag is of dat dan komt door alleen de waterkwaliteit of dat het komt omdat we, bijvoorbeeld, gewoon gruwelijk dicht bevolkt zijn en ik al heel wat weilanden en dergelijke omgezet heb zien worden in woningen.
Mijn idee is overigens niet om te infiltreren in bestaande vennen - dat zou inderdaad de ecologie van die vennen veranderen – maar in aangelegde plassen (met een oppervlak minder dan 0,1 procent van de Veluwe). Die vallen droog, enkele dagen nadat infiltratie stopt. Infiltratieplassen hebben landschappelijk gezien wellicht wat waarde (als je saai naaldbos daarvoor kapt), aangaande natuur is die inderdaad beperkt.
Zeg 10 jaar geleden al waarschuwde ik dat we in 2027 in Nederland nooit de KRW doelen gaan halen. Ik betreur het ten zeerste dat ik gelijk ga krijgen. Ik voorspel nu dat we in 2030 met de mond vol tanden staan als Brussel ons vraagt wat onze plannen/maatregelen zijn om de Veluwe natuur en biodiversiteit te herstellen. Zonder fors ingrijpen in de waterbalans van het Veluwemassief gaan we verdroging echt niet bestrijden en zullen beken en sprengen niet structureel meer water voeren. Dat geef ik je op een briefje.