Bij de eerste grootschalige PFAS-controle heeft Wetterskip Fryslan op 3 van de 27 rioolwaterzuiveringen verhoogde of afwijkende PFAS-concentraties aangetroffen. De schadelijke stoffen zaten in zowel het instromende als het geloosde water van de rwzi’s in Heerenveen, Sneek en Vlieland. Het onderzoek naar de bronnen loopt nog.
De controles werden uitgevoerd van mei tot en met september vorig jaar. Sinds 2024 kan Wetterskip Fryslân in het eigen laboratorium ook PFAS meten, een groep van per- en polyfluoroalkylstoffen die niet of nauwelijks afbreekbaar zijn en schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu.
De verhoogde concentraties zaten niet alleen in het instromende rioolwater (influent), maar ook in het geloosde water (effluent) van de drie Friese rwzi’s. Het gezuiverde water wordt in Heerenveen op het Nieuwe Heerenveense Kanaal geloosd, in Sneek op de Geau en op Vlieland in de Waddenzee.
Maar omdat dit water sterk verdund wordt in het oppervlaktewater, zijn er volgens GGD Fryslân geen risico’s voor de volksgezondheid geweest. Wel adviseert de gezondheidsdienst om niet in de buurt van een lozingspijp te zwemmen, maar alleen op officiële zwemlocaties.
Vervolgonderzoek
Ook de drinkwatervoorziening loopt geen gevaar: Vitens gebruikt op het Friese vasteland en op Vlieland alleen grondwater voor de productie van drinkwater.
Het waterschap heeft de resultaten van de metingen gedeeld met de drie betrokken gemeenten en de Friese omgevingsdienst (FUMO). De afgelopen maanden zijn aanvullende bemonsteringen gedaan en analyses gemaakt en is overlegd over de aanpak.
In opdracht van de gemeenten is de FUMO nu in samenwerking met het Wetterskip bezig met vervolgonderzoek naar de bronnen van de PFAS-verontreiniging.
Niet bijzonder
Dat er voor het eerst op een eiland PFAS is aangetroffen, vindt adviseur waterkwaliteit Harry Boonstra van Wetterskip Fryslân niet bijzonder. "PFAS vind je overal, ook op Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. Maar daar bleef het binnen de marges."
Vorig jaar maart werd in de Jelsumer Feart bij de militaire vliegbasis in Leeuwarden een zeer sterk verhoogde concentratie PFOS/PFAS ontdekt, die bleek te herleiden naar blusschuim dat de brandweer hier vroeger gebruikte.
Op Vlieland, waar Defensie het natuurgebied De Vliehors gebruikt als oefenterrein, gaat het volgens Boonstra om een veel lagere concentratie. Wel is hier sprake van een afwijkend patroon, dat zou duiden op meerdere bronnen.
"Het kan om historisch gebruik gaan, het kan ook actueel gebruik zijn. Daar hopen we de komende maanden achter te komen."
