De meeste klimaatwinst is te behalen bij de eindverwerking van zuiveringsslib en niet door meer slib te vergisten. Op basis van dat uitgangspunt wil Wetterskip Fryslân ook na 2026 een externe partij inschakelen, nadat het huidige contract met SNB is afgelopen. Als alternatief wordt het zelf drogen van slib onderzocht, om daarmee marktwaarde te creëren.
Dit voorstel ligt momenteel bij het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân dat daarover op 20 december een besluit neemt. De bedoeling is om de eindverwerking van het slib uiterlijk in 2024 opnieuw in de markt te zetten. Dit is tot en met eind 2026 nog uitbesteed aan het bedrijf SNB in Moerdijk. De eindverwerking kost het waterschap jaarlijks 8 miljoen euro.
Het is een heel andere aanpak dan het Wetterskip nog in 2018 voor ogen stond. Toen was het idee om op de rioolwaterzuivering Heerenveen een nieuwe slibvergistingsinstallatie te bouwen, waarbij de innovatieve methode van nageschakelde thermische drukhydrolyse zou worden toegepast. Dat plan is echter vanwege de hoge kosten vrij snel gesneuveld, vertelt Atse Numan, opgavemanager waterketen bij Wetterskip Fryslân.
Atse Numan
“Wij kwamen eind 2019 erachter dat de investeringen in deze techniek totaal niet binnen het beschikbare budget zouden blijven. Ik was indertijd manager van de afdeling voor de investeringsprojecten. We hebben toen met het algemeen bestuur afspraken gemaakt over het vervolg.”
In volle breedte naar verwerkingsproces gekeken
Het leidde ertoe dat het project in tweeën is opgeknipt. “Het bestuur heeft besloten dat de bouw van een nieuwe slibontwateringsinstallatie in Heerenveen en de renovatie van de energie- en sliblijn in Leeuwarden in ieder geval door moesten gaan, want dat zijn no-regret maatregelen. Verder hebben we het hele slibverhaal opnieuw tegen het licht gehouden.”
Numan vertelt dat bij de herijking van de slibstrategie in de volle breedte is gekeken naar het verwerkingsproces van slib, met veel aandacht voor de duurzaamheidsaspecten. “Wij hebben een model gemaakt waarin we voor elke processtap beschrijven waar energie en CO2 vrijkomen en waar energie erin wordt gestopt, inclusief het financieel plaatje.”
Energie pas bij eindverwerking uit slib gehaald
Wetterskip Fryslân vergist momenteel 30 procent van het slib van alle 27 rioolwaterzuiveringsinstallaties, zo’n 460.000 kubieke meter. Er staat druk op waterschappen om zoveel mogelijk te vergisten, zegt Numan. “Dan kan het hierbij vrijkomende biogas worden omgezet in aardgaskwaliteit en worden gevoed aan het net.”
'Het is gunstiger om de energie tot aan de eindverwerking van het ontwaterde slib erin te laten zitten en dan pas eruit te halen'
Dat is echter niet de oplossing waarvoor het Friese waterschap kiest. “De conclusie van onze studie is dat de meeste duurzaamheidswinst niet wordt bereikt door meer te gaan vergisten. Over de hele keten bekeken is het gunstiger om de energie tot aan de eindverwerking van het ontwaterde slib erin te laten zitten en dan pas eruit te halen.”
Daardoor wordt weliswaar geen aardgas geproduceerd maar wel bespaard. Numan licht toe: “We willen de warmte afzetten bij bijvoorbeeld industriële bedrijven, die nu nog aardgas voor verwarming gebruiken. Het mooie is ook dat we bij de eindverwerking van het slib CO2 veel gecontroleerder kunnen afvangen en verwerken dan eerder in het proces en grondstoffen als fosfaat en ijzer kunnen terugwinnen.”
Afgelopen jaar marktverkenning uitgevoerd
Op basis van de nieuwe slibstrategie heeft Wetterskip Fryslân het afgelopen jaar een marktverkenning uitgevoerd, vertelt Numan. “Een mogelijkheid is dat wij aandeelhouder worden van SNB of ons aansluiten bij HVC of de Friese afvalverwerker Omrin. Het alternatief is om op de vrije markt in zee te gaan met een bedrijf dat een nieuwe techniek aanbiedt.” Numan plaats hierbij een kanttekening. “We hebben al gekeken naar een aantal technieken, maar die zijn voor ons nog niet robuust genoeg.”
Het advies aan het algemeen bestuur is om een openbare aanbesteding te houden en af te zien van een aandeelhouderschap. “Dat is het meest flexibel. Ook is de kans het grootst dat onze duurzaamheidsdoelstellingen dan al vanaf 2027 geheel of gedeeltelijk worden gehaald. Bij partijen waar we aandeelhouder kunnen worden, ligt het tempo lager.”
Wetterskip wil eind 2023 of begin 2024 starten met het aanbestedingsproces om alles voor eind 2026 rond te krijgen. Het gaat om een contract van minimaal tien maar mogelijk vijftien jaar of nog langer, zegt Numan. “Wij verwachten dat door de investeringen in duurzaamheid het tarief van een nieuwe marktpartij hoger zal zijn dan wat we nu betalen.”
Mogelijk nog onderzoek naar zelf drogen van slib
Er wordt ook nog een andere mogelijkheid opengehouden. Aan het algemeen bestuur is tevens voorgesteld om in de eerste helft van 2023 onderzoek te doen naar het zelf drogen van slib door het waterschap, eventueel in samenwerking met een andere partij. Dat kan met warmtepompen of restwarmte uit de buurt.
'Dat we integraal kijken naar het hele verwerkingsproces is redelijk uniek in Nederland'
Numan legt uit waarom: “Het drogere product heeft mogelijk zelf marktwaarde, mede door de hoge energieprijzen. Daardoor zouden wij het slib kunnen verkopen in plaats van dat we betalen voor het afzetten ervan. Daar staat tegenover dat er energie nodig is voor het drogen. Dus het is nog maar de vraag of dit een positieve businesscase oplevert en ook of we hiermee onze doelen voor circulariteit kunnen halen.”
Nieuwe installatie voor slibontwatering in Heerenveen
Bij de rioolwaterzuivering Heerenveen wordt het slib van alle rwzi’s van Wetterskip ontwaterd. De bouw van de nieuwe slibontwateringsinstallatie is onlangs van start gegaan. “Er staat nu nog een oude installatie met kamerfilterpersen die echt op zijn laatste benen loopt. Hiernaast wordt de nieuwe installatie met vier centrifuges gebouwd waarmee straks een continu proces mogelijk is. Als die klaar is, slopen we de oude.” Naar verwachting is de nieuwe slibontwateringsinstallatie in februari 2024 gereed voor gebruik. De totale investering bedraagt 38 miljoen euro.
Verder is het afgelopen jaar de energie- en sliblijn van de rioolwaterzuivering in Leeuwarden gerenoveerd. De werkzaamheden worden begin 2023 afgerond. Het waterschap gaat de komende jaren ook investeren in de rioolwaterzuiveringsinstallaties in Akkrum, Bolsward, Franeker en Warns.
Tot slot, wat is volgens Numan het bijzondere van de aanpak van Wetterskip Fryslân? “Dat we integraal kijken naar het hele proces vanaf het moment dat slib vrijkomt bij de zuiveringen tot en met de eindverwerking, en dan met name naar de energie- en CO2-balans. Deze benadering is redelijk uniek in Nederland. Andere waterschappen keken een jaar geleden nog wel eens raar aan tegen onze keuze om niet in te zetten op meer vergisten, maar de belangstelling groeit voor onze manier om de meeste klimaatwinst te bereiken.”
Op de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Heerenveen worden behalve een nieuw ontwateringsgebouw voor de slibontwateringsinstallatie (op de achtergrond) ook drie nieuwe opslagtanks (op de voorgrond), twee nieuwe slibsilo’s en een nieuwe geurbehandelingsinstallatie gebouwd. In de opslagtanks wordt het vanuit de andere rwzi’s aangevoerde slib opgeslagen en in de slibsilo’s het ontwaterd slib. Ook komt er een nieuw bedieningsgebouw met een werkplaats (links) I Beeld: Wetterskip Fryslân
LEES OOK
H2O Actueel: bouw nieuwe slibontwateringsinstallatie in Heerenveen