De Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam staan een jaar lang volop in de schijnwerpers in Ode aan de Hollandse Waterlinies. In een reeks van activiteiten worden onder meer het verleden, het heden en de toekomst van water belicht.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam stammen uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Ze vormen samen een ongeveer tweehonderd kilometer lange verdedigingslijn met veel forten en waterwerken. De linies zijn nog tot de Tweede Wereldoorlog in gebruik geweest, maar waren eigenlijk al meteen na de bouw militair achterhaald.
Zij worden nu in het zonnetje gezet tijdens Ode aan de Hollandse Waterlinies. Dit initiatief is afgelopen weekend van start gegaan en duurt tot juni 2022. Er zijn allerlei activiteiten, zoals fortsafari’s, fiets- en wandeltochten en kunstroutes. Water als bondgenoot vormt hierbij een rode draad, zowel vanwege de militaire betekenis als in verband met klimaatverandering.
Extra aandacht door nationaal themajaar
Ode aan de Hollandse Waterlinies is een van de onderdelen van het nationale themajaar Ode aan het Landschap, dat wordt georganiseerd door het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen. “Door dit themajaar krijgen de linies extra aandacht”, zegt Kirke Mulders, projectleider communicatie Nieuwe Hollandse Waterlinie. “We organiseren met een flink aantal partijen diverse mooie evenementen.”
Mulders noemt als voorbeeld de fortensafari’s die natuurbeherende organisaties houden. “De forten zijn jarenlang eigenlijk afgesloten eilandjes geweest. Dat heeft geleid tot een bijzondere flora en fauna. Samen met de boswachter gaan mensen in kleine groepen op zoek naar wat er aan speciaals te vinden is. We hopen dat binnenkort de coronamaatregelen wat zijn versoepeld, zodat we met de safari’s kunnen beginnen.”
Waterwerken op verschillende manieren belicht
Ook Rijkswaterstaat en vijf waterschappen (Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Hoogheemraadschap van Rijnland, Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en Waterschap Rivierenland) zijn van de partij. Zij zijn onder meer betrokken bij het evenement We sluiten de Linies dat in de eerste twee weekenden van september plaatsvindt. Mulders: “Op vijftien plekken in de Hollandse Waterlinies lichten verhalenvertellers de werking en betekenis van veel waterwerken toe. Deze worden zichtbaar gemaakt met lichtprojecties.”
Bezoekers van de reizende tentoonstelling De Hollandse Waterlinies door een andere bril kunnen met een 3D-bril foto’s van 28 waterwerken in beide linies bekijken. “Veel van deze waterweken zijn speciaal voor het inunderen ontworpen en aangelegd. Sommige hebben nu nog steeds een functie in het waterbeheer.”
Binnen enkele weken wordt de podcast Geheim water gelanceerd. Hierin wordt in tien delen het verhaal van water in verleden, heden en toekomst in met name het gebied van de twee linies verteld. De podcast is volgens Mulders bedoeld voor kinderen vanaf ongeveer elf jaar en volwassenen. “Het verhaal van de waterschappen komt hierin duidelijk aan bod. Als je je ogen sluit, loop je rond op allerlei plaatsen die iets met water en klimaat te maken hebben. Acteurs spelen fictieve en historische figuren. In de laatste aflevering geeft Helga van Leur haar visie op wat de toekomst brengt.”
Hollandse Waterlinies mogelijk één werelderfgoed
Het jaar kan een extra feestelijk tintje krijgen, als de nominatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie voor de werelderfgoedlijst van UNESCO wordt gehonoreerd. Eind juli valt daarover de beslissing. De bedoeling is dat de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam – die al sinds 1996 op de lijst staat – samen één werelderfgoed gaan vormen.
Het is nog niet bekend of dit lukt, vertelt Mulders. “Wij krijgen in juni te horen wat ICOMOS, het adviesorgaan van UNESCO, ervan vindt. Is het advies positief, dan kan de vlag uit. Maar ICOMOS kan ook nog een aantal verbeterpunten aangeven, waarmee we eerst iets zullen moeten doen. Spannend dus.”
Update 26 juli 2021
Het Werelderfgoedcomité van Unesco heeft op 26 juli de Hollandse Waterlinies op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Daarmee krijgt behalve de Stelling van Amsterdam nu ook de Nieuwe Hollandse Waterlinie deze status. Beide verdedigingslinies gaan samen verder als Werelderfgoed Hollandse Waterlinies. Eerder was adviesorgaan ICOMOS nog met enkele kritiekpunten gekomen, maar het Werelderfgoedcomité besloot na de Nederlandse reactie om direct tot toekenning over te gaan.
MEER INFORMATIE
Activiteiten Ode aan de Hollandse Waterlinies
Toelichting themajaar Ode aan het Landschap
H2O Actueel: nominatie werelderfgoed
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.