De sanering van de met PFOS verontreinigde grond op de vliegbasis Leeuwarden begint volgend jaar februari of maart. Tegelijkertijd vindt dan een pilot plaats die duidelijk moet maken hoe het grondwater optimaal gezuiverd kan worden. Het Jouster bedrijf BrightSpark doet mee met een veelbelovende techniek.
In maart van dit jaar bleek de Jelsumer Feart ten noorden van Leeuwarden ernstig vervuild te zijn met PFOS, een zogenaamde ‘zeer zorgwekkende stof’ uit de PFAS-familie die schadelijk is voor mens en milieu. Brononderzoek van Wetterskip Fryslân wees de nabijgelegen militaire vliegbasis aan als enige mogelijke bron. Daar is in het verleden PFOS-houdend blusschuim gebruikt.
Aanvankelijk was het de bedoeling om de vervuilde grond na de zomer te saneren, maar dat is niet gelukt. Wel werden in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport de drainagebuizen afgesloten om verdere verontreiniging te voorkomen, maar dat hielp niet.
Intussen werkte Defensie aan een plan van aanpak, dat onlangs is goedgekeurd door de inspectie. Daarop zijn de voorbereidende werkzaamheden voor de bronsanering gestart, zo meldt Defensie in een update op de website van Wetterskip Fryslân.
Grondwater
In de eerste fase wordt een deel van de verontreinigde grond van het voormalige brandweeroefenterrein verwijderd. Dat kan volgens Defensie relatief snel en eenvoudig omdat het grootste deel van de verontreiniging zich boven de grondwaterstand bevindt.
In diezelfde periode vindt dan een pilot plaats die richting moet geven aan de volgende fase. Het gaat daarbij onder andere om de mogelijkheden om het met PFOS vervuilde grondwater te zuiveren.
Een van de opties is het gebruik van plasma, een techniek die door een promovendus van het Leeuwarder kennisinstituut Wetsus is ontwikkeld en door het bedrijf BrightSpark uit Joure in de markt wordt gezet.
In stukjes knippen
PFAS is bijna niet kapot te krijgen, maar met deze techniek lukt dat toch door de verbinding in stukjes te knippen, legt eigenaar Maurice Tax van BrightSpark uit. De stof wordt energetisch geladen en valt uiteen in water, CO2 en fluor. "Heel kort gezegd is het bliksem boven water."
Het unieke aan deze methode is volgens Tax dat er geen restproduct overblijft, zoals bij andere methodes die PFAS verwijderen. "Wij vernietigen het ter plaatse."
Op dit moment worden er met verschillende technieken, waaronder die van BrightSpark, proeven gedaan ter voorbereiding op de eerste fase. Daaruit is al gebleken dat ‘zijn’ methode in staat is hoge concentraties af te breken, zegt Tax.
In België heeft hij al twee opdrachten binnen weten te slepen: de vuilstort in Kortrijk en de haven van Antwerpen, waar de grond vervuild is door chemiefabriek 3M. "Het gaat daar allemaal wat sneller dan hier", verzucht hij.
Visonderzoeken
Op grond van twee visonderzoeken in de Jelsumer Feart en de Dokkumer Ie van Wetterskip Fryslân en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur in de afgelopen maanden houdt de GGD vast aan het advies ‘eet geen vis uit de Jelsumer en Lytse Feart’. In de gevangen blankvoorn werd de norm nog flink overschreden.
