Wat maakt een tuin bij hitte koel en wat is er te doen aan droogte? Dat is dit jaar in Vlaanderen onderzocht tijdens het grote burgerwetenschapsproject CurieuzeNeuzen in de Tuin van de Universiteit Antwerpen. De inrichting en het onderhoud van de tuin blijken belangrijke factoren te zijn voor een aangenaam tuinklimaat. Zo beschermt langer gras tegen uitdroging en zorgt voor meer verkoeling.
Het onderzoek waaraan vijfduizend burgerwetenschappers meededen, bood een inkijkje in 53 vierkante kilometer aan tuinen, parken, speelplaatsen, natuurgebieden en landbouwakkers. Centraal stond de impact van droogte, hitte en regenval op de directe leefomgeving. De Universiteit Antwerpen presenteerde in samenwerking met de Vlaamse krant De Standaard vorige week de resultaten van de meetcampagne.
Omvangrijk IoT-netwerk
Tijdens CurieuzeNeuzen in de Tuin zijn van april tot en met oktober op vijfduizend plaatsen metingen verricht. Dat gebeurde met behulp van gazondolken. De slimme sensoren maten zowel onder als boven de grond elke vijftien minuten de temperatuur en vochtigheid. De data zijn vervolgens iedere nacht doorgestuurd naar de databank van de onderzoekers van de Universiteit Antwerpen. Zo vormden de gazondolken samen een van de grootste Internet of Things netwerken ter wereld.
Hiermee is een bijzonder grote dataset verkregen over wat nog een blinde vlek was binnen het internationale onderzoeksproject SoilTemp: de factoren die een rol spelen bij de opwarming en afkoeling van tuinen. De belangrijkste conclusie is dat tuiniers zelf behoorlijk veel in de hand hebben. De inrichting en het onderhoud van een tuin zijn bepalende factoren voor een aangenaam tuinklimaat.
Op basis van hun analyse komen de onderzoekers met vijf concrete tips (zie kader). Zoals: wees een luie tuinier. Het is gunstig om gras te laten groeien, omdat langer gras beschermt tegen uitdroging en zorgt voor meer verkoeling in de zomer. Een andere raad is om bomen in te zetten als ‘natuurlijke parasols’.
Impact van zware regenval
Deze zomer was de natste ooit gemeten in Vlaanderen. De gazondolken met hun bodemvochtsensor zorgden voor een uitgebreid beeld van hoe tuinen reageren op grote hoeveelheden hemelwater. Zij registreerden gemiddeld 440 liter opgevangen water per vierkante meter tussen 1 mei en 30 september.
Half juli viel er op heel wat Vlaamse plekken uitzonderlijk veel regen. Deze ‘waterbom’ maakt volgens de onderzoekers nog eens extra duidelijk dat tuinen als spons onmisbaar zijn bij extreme regenval. De tuinen werken vaak als spons voor hun hele omgeving; in steden kregen zij tot 10 procent meer water te verwerken.
Ook volgend jaar onderzoek
Het project CurieuzeNeuzen in de Tuin zal in iets afgeslankte vorm worden herhaald in 2022. Dan steken drieduizend Vlamingen opnieuw een gazondolk in hun tuin. De bedoeling is om meer duidelijkheid te krijgen over onbeantwoorde onderzoeksvragen. Zo kunnen mogelijk langere droogteperiodes – die dit jaar ontbraken – nieuwe informatie opleveren. Of als de zomer weer nat is, kan de sponswerking van tuinen nog gedetailleerder worden bekeken.
VIJF TIPS VOOR TUINIERS
Op basis van de onderzoeksresultaten hebben de wetenschappers van de Universiteit Antwerpen vijf concrete tips voor een aangenaam klimaat in de tuin geformuleerd:
Vervang zoveel mogelijk grijs door groen!
De tuinen in Vlaanderen bestaan voor ruim een kwart uit verhard oppervlak, zoals stenen terrassen en opritten. Het vervangen daarvan door groen is goed voor verkoeling op hete dagen en in zwoele nachten en voor het opvangen van regenbommen.
Baken je tuin af door een ‘levende’ afsluiting
Het omgeven van de tuin met bijvoorbeeld een haag of struiken zorgt voor een open structuur waar de wind doorheen kan en geeft een verkoelend effect door verdamping van de planten.
Zet bomen in als ‘natuurlijke parasols’
Bomen verdampen water, creëren luchtstromingen en verkoelen direct. Ook helpen zij bij hevige regenval, omdat het bladerdek water langer vasthoudt waardoor de bodem minder water ineens te slikken krijgt.
Lui zijn brengt op!
Laat het gras maar groeien. Langer gras zorgt voor meer verkoeling in de zomer en beschermt tegen uitdroging. Daardoor wordt de kans op een bruin gazon kleiner.
Wees nog luier en laat het afgereden gras liggen
Dit zorgt voor extra koolstof in de bodem; de grond wordt rijker aan organisch materiaal waardoor de waterabsorptiecapaciteit vergroot. Door meer organisch koolstof in tuinen wordt ook extra actief CO2 uit de lucht gehaald.
MEER INFORMATIE
Website CurieuzeNeuzen in de Tuin
