In de zoektocht naar alternatieven voor grondwater kijkt Vitens ook naar de IJssel als bron voor drinkwaterproductie. Deze maand begint het drinkwaterbedrijf samen met NX Filtration een proef om het rivierwater te zuiveren met de door dit bedrijf ontwikkelde directe nanofiltratie-membraantechnologie.
De pilot vindt plaats op de locatie van de voormalige IJsselcentrale in Zwolle, een elektriciteitscentrale aan de IJssel, en duurt in principe twee jaar. "Een langere periode is nodig om de kwaliteit te kunnen borgen", zegt woordvoerder Jessica Winkelhorst van Vitens. "We moeten zeker weten dat verontreinigingen eruit gehaald worden."
Het grootste drinkwaterbedrijf van Nederland, dat voornamelijk grondwaterbronnen gebruikt, heeft veel moeite om aan de toenemende vraag naar drink- en industriewater te kunnen voldoen. In heel Nederland is voor 2030 meer productiecapaciteit nodig, zoals de sector onlangs liet weten, maar voor Vitens, Dunea en Waterbedrijf Groningen is de situatie nu al urgent.
Vitens wil daarom allereerst de grondwaterwinning op de locatie Hammerflier verdrievoudigen. Dat blijft hard nodig, verzekert Winkelhorst, maar daarnaast wordt gekeken naar alternatieven als de IJssel en wellicht ook het IJsselmeer. "Waar het water vandaan komt maakt niet uit, het gaat om de kwaliteit."
Kleinschalige tests
Die kwaliteit denkt het Enschedese bedrijf NX Filtration te kunnen leveren met zijn directe nanofiltratietechnologie. Daarmee worden in één stap microverontreinigingen (waaronder geneesmiddelen, medicijnen, PFAS en insecticiden), kleur- en selectieve zouten, bacteriën, virussen en nanoplastics uit het water verwijderd.
NX Filtration gebruikt de techniek al in grote projecten in landen als Indonesië, Zweden en Canada en is in Nederland momenteel bij verschillende pilots op het gebied van drinkwaterproductie en afvalwaterhergebruik betrokken. Ook Vitens heeft al enkele kleinschalige tests gedaan met de directe nanofiltratiemembranen; deze worden nu verder uitgebouwd.
Het betreft een relatief dure techniek, weet woordvoerder Winkelhorst. "Maar daar staat tegenover dat er veel minder energie en chemicaliën nodig zijn in vergelijking met alternatieve technologieën."
Proceswater
Of het IJsselwater straks vooral als drinkwater wordt benut of eerder als proceswater voor de industrie, kan ze niet zeggen. "Daarin wordt nu geen verschil gemaakt, dat is het probleem. Water is water, het moet aan dezelfde hoge standaard voldoen."
De pilot loopt naar verwachting tot het najaar van 2024. In die periode moet ook duidelijk worden of de IJssel - ook in tijden van droogte - voldoende water bevat om als drinkwaterbron te kunnen dienen. Daarover staat Vitens in nauw contact met de provincie.
LEES OOK
H2O-bericht: Maatwerk nodig voor gevolgen extra grondwaterwinning Hammerflier
H2O-bericht: Vewin: drinkwatervoorziening komt in de knel
In het genoemde Stowa rapport wordt een onderscheid gemaakt naar:
Op basis van de nadere uitwerking kunnen technologen en beleidsmedewerkers van waterschappen een gefundeerde keuze maken voor een natuurlijk systeem, afhankelijk van de specifieke situatie op een RWZI en de gekozen opties:
A. Toepassing van een enkel systeem als ‘stand alone’ techniek als uitbreiding van de RWZI, voor upgrading van het effluent (afloop nabezinktank).
B. Als inpassing in een integraal natuurlijk systeem wat naast effluentbehandeling ook recht doet aan de omgeving en waarbij functies zoals het creëren van natuurlijk, levend water, effluentbuffering, recreatie en natuur gecombineerd worden.
De Waterharmonica's nemen de meeste ruimte in, zeker omdat voor een goede verwijdering van medicijnen laag tot zeer lage belaste Waterharmonica's nodig zijn (zie ook Stowa 2013-07). Dus een hydraulische belasting van zeker niet meer dan 0,05 m/dag. Ofwel een ruimte beslag van 2,5 tot 3,75 m2 per inwoner.
Het totale debiet aan gezuiverd afvalwater in Nederland is ca. 2.000.000 m3 per jaar (CBS, data 2020). Dit zou dan neerkomen op een totaal netto ruimte beslag van 4.000 ha in heel Nederland. Zeg 5.000 tot maximaal 10.000 ha. Dit lijkt veel, maar het is wel met gestapelde belangen en mogelijkheden. Stel 25 cm waterberging: 10.000.000 waterberging, stel dat een kwart van de Waterharmonica's als KRW-waardig wordt beschouwd (is best wel reëel): 500 tot 1.000 ha.... En dan nog recreatie, natuur, CO2-vastlegging, stikstofrechten? Vrienden maken, bufferzones rond de rwzi's. Een voorbeeld van een zoektocht, uitgevoerd door het Wetterskip Fryslân: http://www.waterharmonica.nl/reports/LW289-47_005-rapd02-waterharmonica.pdf. Op weg naar 2027?
Ruud Kampf
Rekel/water