Met ‘provocatieve’ ontwerpen hebben stedenbouwers, landschapsarchitecten en ingenieurs van vijftien bureaus toekomststrategieën ontwikkeld voor vijf regio’s in Nederland. De plannen moeten aansporen tot een gedurfde langetermijnplanning voor de delta, schetsen de initiatiefnemers. “Het is tijd om over zulke drastische ingrepen na te denken.”
Het programma is een initiatief van de Delta Urbanism groep van faculteit Bouwkunde van de TU Delft. In de alliantie ‘Resilient Delta’ hebben zich naast onderzoekers van de TU Delft, deskundigen van onder meer Deltares, Erasmus Universiteit Rotterdam, Wageningen Universiteit, PBL, IHE en ingenieursbureaus verzameld. Vijf teams ontwikkelden visies voor vijf regio’s: Zeeland, Limburg, stad en haven van Rotterdam, polders in Midden-Delfland en het rivierengebied van de Waal.
De teams kregen de opdracht een ontwerp te maken waarin rekening wordt gehouden met 2 tot 3 meter zeespiegelstijging. Er is daarbij nagedacht over wonen, zoetwatervoorraden, energieopwekking, infrastructurele aanpassingen, ecologische en economische gevolgen. Door uiteenlopende deskundigheid en expertise samen te brengen zet de alliantie in op een andere manier van ontwerpen. “De combinatie van ontwerpend onderzoek en een fysieke systeemanalyse biedt kansen”, stelt Ellen Tromp, programmamanager bij Deltares en mede-initiatiefnemer van het programma.
In de vijf visies komen de ontwerpteams tot vergaande plannen. “Een provocatief voorstel brengt mensen buiten hun comfortzone,” aldus Fransje Hooimeijer, universitair hoofddocent Delta Urbanism. “Dat dwingt je anders na te denken over je eigen discipline. Extreme ontwerpen zijn soms nodig om tot realistische oplossingen te komen.”
De ontwerpen zijn te zien tijdens de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam tot 13 november.
De vijf ontwerpen in een notendop:
1. Zeelandia
In de visie is gekeken naar: zoet & zout, ecologie, overstromingen, verzilting, landbouw, energietransitie en transport. Scenario Zeewaart creëert voor de kust van Zeeland een groot valmeer dat het land beschermt en ook energie helpt opwekken. Ook is er een Superdelta scenario ontworpen waarin juist ruimte wordt gegeven aan het water en de zee ons land kan penetreren tot aan de Duitse grens. Team: Studio Hartzema, Feddes-Olthof and Witteveen & Bos
2. Rotterdam als sponsstad
Aandacht voor: zoet & zout, ecologie, verstedelijking, kustverdediging en de haven. Rotterdam wordt een sponsstad met een eigen zoetwatervoorraad doordat de Maas een zoet binnenmeer wordt. Het opgevangen regenwater kan plaatselijk in de stad worden gebufferd. Dat maakt dat de stad kan voorzien in de eigen waterbehoefte. De haven valt buiten de ring en wordt geheel in de bestaande traditie in de toekomst opgehoogd om de economische motor blijvend te laten draaien. Team: Urbanisten, Lola, Royal HaskoningDHV
3. Midden-Delfland als Nationaal Productief National Park
Overstromingen als gevolg van neerslag en debiet en verstedelijking zijn de aandachtspunten met als centrale vraag: hoe kan de verstedelijkingsdoelstelling fungeren als katalysator voor een veerkrachtig watersysteem? Het ontwerpteam ziet Delfland als een Nationaal Productief Park met een vereenvoudigd watersysteem met minder dijken, pompen en sluizen, met kansen voor het vergroten van de biodiversiteit, het leveren van grondstoffen zoals hout en voedsel en biedt een oplossing tegen wateroverlast, bodemdaling en dreigende verzilting. Team: Zus, Flux en Sweco
4. Limburg: in de haarvaten van de Delta
Hoe kan de geulvallei in Limburg beter water vasthouden om overstroming bij extreme neerslag te voorkomen? Trefwoorden: droogte, overstromingen, demografie, verstedelijking. In het ontwerp wordt het hele landschap weer als spons ingericht met traditionele graften en bossen. Ook belicht het ontwerp veranderingen in het landschap die nodig zijn om het productiever te maken, bijvoorbeeld voor het opslaan van CO2. Team: Defacto, Vista and Arcadis
5. Het rivierengebied, de Waal: Breakthrough!
Het ontwerpteam richtte zich op de volgende onderzoeksvraag: hoe kunnen verschillende vormen van transport en de strategische drinkwatervoorziening in rivieren samenvallen met andere functies langs de rivier (landbouw, industrie, recreatie enz.)? De uitkomst is ‘een extreem scenario’; op de lange termijn zal het watersysteem met dijken en Deltawerken niet volstaan, aldus de ontwerpers. Uiteindelijk zal de onvermijdelijke systeemcrash plaatsvinden: het riviersysteem zal terugkeren naar zijn natuurlijke stroom in een open route tussen achterland en zee. "Het enige dat we kunnen doen is het begeleiden van deze 'crash'."
Het ontwerp bevat evacuatiescenario’s, terugtrekstrategieën en manieren voor heropbouw waarin we opnieuw leren leven met de seizoenen en de dynamiek van het natuurlijke systeem, bijvoorbeeld op 'zandige eilanden in seizoenshuizen'. Team: Fabrications, BoschSlabbers, Tauw
In het genoemde Stowa rapport wordt een onderscheid gemaakt naar:
Op basis van de nadere uitwerking kunnen technologen en beleidsmedewerkers van waterschappen een gefundeerde keuze maken voor een natuurlijk systeem, afhankelijk van de specifieke situatie op een RWZI en de gekozen opties:
A. Toepassing van een enkel systeem als ‘stand alone’ techniek als uitbreiding van de RWZI, voor upgrading van het effluent (afloop nabezinktank).
B. Als inpassing in een integraal natuurlijk systeem wat naast effluentbehandeling ook recht doet aan de omgeving en waarbij functies zoals het creëren van natuurlijk, levend water, effluentbuffering, recreatie en natuur gecombineerd worden.
De Waterharmonica's nemen de meeste ruimte in, zeker omdat voor een goede verwijdering van medicijnen laag tot zeer lage belaste Waterharmonica's nodig zijn (zie ook Stowa 2013-07). Dus een hydraulische belasting van zeker niet meer dan 0,05 m/dag. Ofwel een ruimte beslag van 2,5 tot 3,75 m2 per inwoner.
Het totale debiet aan gezuiverd afvalwater in Nederland is ca. 2.000.000 m3 per jaar (CBS, data 2020). Dit zou dan neerkomen op een totaal netto ruimte beslag van 4.000 ha in heel Nederland. Zeg 5.000 tot maximaal 10.000 ha. Dit lijkt veel, maar het is wel met gestapelde belangen en mogelijkheden. Stel 25 cm waterberging: 10.000.000 waterberging, stel dat een kwart van de Waterharmonica's als KRW-waardig wordt beschouwd (is best wel reëel): 500 tot 1.000 ha.... En dan nog recreatie, natuur, CO2-vastlegging, stikstofrechten? Vrienden maken, bufferzones rond de rwzi's. Een voorbeeld van een zoektocht, uitgevoerd door het Wetterskip Fryslân: http://www.waterharmonica.nl/reports/LW289-47_005-rapd02-waterharmonica.pdf. Op weg naar 2027?
Ruud Kampf
Rekel/water
Dus bij hoogheemraadschap Delfland kies je een partij. Vervolgens hebben een paar partijen meer zetels dan andere. Daarna wordt er een Bestuursakkoord getekend door alle partijen, waar ook de minder grote (verliezende) partijen zeggenschap in hebben? Er staat ook: "De gezamenlijk gekozen hoogheemraden vertegenwoordigen in het dagelijks bestuur alle fracties". Wat betekent het dan om een fractie te vertegenwoordigen in de praktijk?
In het geval van hoogheemraadschap Delfland is stemmen op een partij dus niet super zinvol, omdat daarna toch met alle andere partijen wordt samengewerkt om tot een Bestuursakkoord te komen. Grote partijen hebben dan niet meer te bepalen dan kleine partijen?