De Houtribdijk is na een ingrijpende versterkingsoperatie opgewassen tegen een uitzonderlijk zware storm. De dijk tussen Lelystad en Enkhuizen heeft een nieuwe steenlaag en brede zandoevers gekregen. Rijkswaterstaat spreekt van een wereldprimeur met zand. Ook is het natte natuurgebied Trintelzand aangelegd.
De Houtribdijk is de 26 kilometer lange dam tussen het IJsselmeer en Markermeer, waarover auto’s tussen Enkhuizen en Lelystad rijden. De waterkering is de afgelopen drie jaar versterkt. Het is een van de eerste grote projecten van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) dat is afgerond.
De dijk kan nu stormen aan die gemiddeld eens in de tienduizend jaar voorkomen en voldoet zo aan de nieuwe veiligheidsnorm in de Waterwet. Hiermee zijn de omwonenden van het IJsselmeergebied beschermd tegen hoogwater.
Meer dan alleen bescherming
Minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat verrichtte gisteren de officiële opleveringshandeling. Op een stukje strand bij Trintelhaven onthulde zij een bord met een toelichting op het project. De Houtribdijk kan er volgens haar na de opknapbeurt weer decennia tegenaan. “De dijk biedt niet alleen bescherming tegen de weersextremen waar we meer mee te maken krijgen. Ook is er natuur bijgekomen ter grootte van ruim negenhonderd voetbalvelden en is er meer plek voor recreatie, zoals een nieuw watersportstrand bij Lelystad.”
Volgens Erik Wagener, directeur van het Hoogwaterbeschermingsprogramma, is er veel tijd en energie gestoken in de planuitwerking met belanghebbenden. Dat heeft een duidelijke meerwaarde gehad. “Door de handen ineen te slaan zijn we gekomen tot een veilige dijk met ruimte voor natuur, recreatie en beleving van het water. We hebben deze aanpak dan ook meegenomen en toegepast bij andere HWBP-projecten, zoals Meanderende Maas en Grebbedijk.”
Op twee manieren versterkt
De Houtribdijk is op twee verschillende manieren aangepakt. Langs het tien kilometer lange stuk tussen Enkhuizen en Trintelhaven waar het water relatief ondiep is, zijn zandige oevers aangelegd. Dat was bij de rest van de dijk niet mogelijk; hier is gebruikgemaakt van breuksteen en gietasfalt.
De werkzaamheden zijn uitgevoerd door de Combinatie Houtribdijk, een samenwerkingsverband van de aannemers Boskalis en Van Oord. Rijkswaterstaat meldt dat ondanks de coronatijd het project op tijd en binnen budget is afgerond.
Wereldprimeur met zand
In verband met de zandige oplossing aan de kant van Enkhuizen spreekt Rijkswaterstaat over een wereldprimeur. Voor het eerst zijn brede zandoevers toegepast in een zoetwatergebied zonder eb en vloed. Hiervoor is 10 miljoen kubieke meter zand gebruikt. Deze hoeveelheid wordt normaal gesproken in een jaar toegevoegd langs de hele Nederlandse kust. Het zand is in enkele maanden tijd opgespoten uit het Markermeer en daarna als enorme zandpakketten tegen de dijk gelegd.
Volgens Rijkswaterstaat biedt deze vorm van bouwen met de natuur verschillende voordelen. Het aanleggen van zandoevers is milieuvriendelijker en goedkoper dan traditionele oplossingen. Ook zorgt dit voor een betere waterkwaliteit en meer biodiversiteit.
De methode is eerst vier jaar lang getest in een proefvak bij Trintelhaven. De zandige oever bleef tijdens de pilotperiode goed liggen ondanks soms zware stormomstandigheden met hoge golven. Dat gaf het vertrouwen om ermee door te gaan. Bij de aanleg van de oevers waren er wel een aantal keer zandverstuivingen waardoor de dijk moest worden afgesloten voor het verkeer. Om dit probleem te verhelpen, is er tussen juni en september 2019 een dekkende grondlaag plus een nieuw grasmengsel aangebracht.
Tijdens het Waterinnovatiefestival van de Unie van Waterschappen in december kreeg de zandmethode bij de Houtribdijk de publieksprijs. Rijkswaterstaat en TU Delft onderzoeken de komende jaren hoe de oevers zich ontwikkelen. De opgedane kennis kan dan nationaal en internationaal breder worden toegepast. Bij een aantal andere projecten is de kennis al gebruikt, zoals de dimensionering van de zandige buitenranden van de Marker Wadden en de versterking van de Markermeerdijken tussen Hoorn en Edam.
Nieuwe steenlaag
Voor de Houtribdijk aan de kant van Lelystad is een veelbeproefde techniek toegepast. Hier heeft de dijk een nieuwe, zeer sterke steenlaag gekregen. Deze bestaat uit 1,2 miljoen ton breuksteen en 100 duizend ton gietasfalt.
De kering is hier nu zo sterk dat golven bij een superstorm zonder probleem over de dijk kunnen slaan, aldus Rijkswaterstaat. Er is duurzaam en circulair gewerkt. De oude stenen die al op de dijk lagen, zijn zorgvuldig gekeurd en waar mogelijk hergebruikt.
Nat natuurgebied
Het overtollige slib dat vrijkwam bij de zandwinning voor de oevers, is gebruikt om bij Enkhuizen het natte natuurgebied Trintelzand te maken. Dit is vijfhonderd hectare groot en vormt een onderdeel van Nationaal Park Nieuw Land. Het gebied bestaat uit lange, gekromde dammen met daartussen zandplaten, ondieptes en moerasgebieden.
Hierdoor ontstaat onder water een nieuw leef- en paaigebied voor vissen en andere waterdieren. Boven water is Trintelzand een nieuwe, voedselrijke foerageerplek voor vogels in het IJsselmeergebied. Zo is er al een flamingo gesignaleerd.
Aanvulling 23-6 om 15.00 uur: link naar spreektekst van minister toegevoegd.
MEER INFORMATIE
Rijkswaterstaat over afronding van project
Projectsite versterking Houtribdijk
Spreektekst van minister voor oplevering
H2O-bericht: Zandoevers langs helft dijk
H2O-interview: Erik Wagener over HWBP-projecten in coronatijd
H2O-bericht: publieksprijs voor zandoplossing Houtribdijk