Voeg de twee thema’s van besparen en aanpassen toe aan de traditionele beleidslijn van vasthouden, bergen en afvoeren in het waterbeheer. Daarvoor pleit ingenieursbureau TAUW in een whitepaper over een nieuw handelingsperspectief voor droogte.
De uitbreiding van de bestaande trits in het waterbeheer naar ‘besparen, vasthouden, bergen, aanpassen en afvoeren’ is vernieuwend. Dat zegt senior adviseur Linda van der Toorn, die samen met Tauw-collega Annemieke Helder-Feijen het whitepaper Droog, droger, droogst schreef. “Het idee komt van Bas Worm, oud-collega bij Waterschap Vechtstromen, maar ik heb het nog niet visueel uitgewerkt gezien. We geven bij elke categorie een korte samenvatting van mogelijke maatregelen. Met daarbij de oproep om te kijken naar kosteneffectiviteit, want dat wordt in andere publicaties niet altijd concreet uitgewerkt.”
Linda van der Toorn
Het ingenieursbureau Tauw is betrokken bij diverse projecten voor droogte-oplossingen in zowel stedelijk als landelijk gebied en wil de opgedane kennis en ervaring meer gaan uitdragen. Van der Toorn kreeg er zelf vooral mee te maken bij Vechtstromen, waar zij tot voor kort werkte. “Ik draaide mee in de calamiteitenorganisatie en heb aan den lijve de impact van droogte op Oost-Nederland ervaren. Er verschijnen veel artikelen over droogte, maar die zijn doorgaans gekleurd vanuit bijvoorbeeld een landbouw- of natuuropinie. Ik had de behoefte om zo objectief mogelijk op te schrijven hoe we in de toekomst beter met droogte om kunnen gaan.”
Andere blik op water
In het nieuwe handelingsperspectief zijn de twee thema’s van besparen en aanpassen toegevoegd. Besparen is als eerste categorie in de trits opgenomen, nog voor vasthouden. De steeds grotere druk op zoet water, vooral in droge perioden, vraagt volgens Van der Toorn om een andere blik op water. “We moeten in de Nederlandse waterketen kijken hoe we zuiniger met water kunnen omgaan, voordat dit in de bodem komt.”
'De druk op zoet water vraagt om een andere blik'
Daarbij gaat het onder meer om sub-irrigatie in de landbouw – het gebruik van drainagebuizen voor beregening – en maatregelen voor verminderen en hergebruiken van afvalwater. Van der Toorn noemt een voorbeeld van een project voor hergebruik. “In Haaksbergen wordt een landbouwperceel in de omgeving van de rioolwaterzuiveringsinstallatie geïrrigeerd met afvalwater.”
Het andere nieuwe thema is aanpassen. Dit hangt samen met klimaatadaptatie, vertelt Van der Toorn. “Wij zullen moeten inspelen op de toenemende droogte in de zomerperiode. Bijvoorbeeld door te selecteren op droogteresistente gewassen die dieper wortelen. Ook is er aandacht nodig voor gebruiksfuncties en hoe deze in het landschap te plaatsen. Het wordt tijd om ‘peil volgt functie’ om te zetten in ‘functie volgt peil’.”
Veel water naar de zee
Nederland voert jaarlijks gemiddeld netto 194 miljard kubieke meter water af naar de zee. In het kennisdocument staat dat met een heel klein deel hiervan het droogtetekort volledig kan worden opgelost, want het verbruik van water is slechts 6 miljard kubieke meter in een droog jaar. Waarom gebeurt dit dan niet?
Het heeft onder andere te maken met de tegengestelde problematiek in zomer en winter, zegt Van der Toorn. “In de winter valt veel neerslag. Het huidige watersysteem kan dat niet allemaal vasthouden. Daarvoor moeten we goede oplossingen bedenken, om de problemen in de zomerperiode te verkleinen.” Mogelijke technische methoden om overtollig oppervlaktewater vast te houden zijn: het minder diep maken van sloten, het anders vormgeven van watergangen met een kleinere bak voor de zomerafvoer en een grotere bak voor de winterafvoer (het zogeheten 2-fasen profiel) en het aanbrengen van klimaatbuffers in hogere ruggen in een gebied.
'Moeten we niet wat meer wateroverlast in de winter accepteren?'
Van der Toorn vindt dat er ook moet worden gekeken naar meer beleidsmatige methoden. Zij wijst erop dat de meeste normen en ontwerpprincipes zijn gebaseerd op het voorkomen van wateroverlast. “Moeten we niet wat meer overlast in de winter accepteren om de nadelige gevolgen van droogte in de zomer te verminderen? Hoe verhoudt de economische schade van beide zich?”
Business cases nodig
Om hierbij gefundeerde keuzes te kunnen maken, moeten kosten en baten van maatregelen goed in beeld zijn. Daar schort het aan, zegt Van der Toorn. “Voorkomen is beter dan genezen, maar wat zijn dan gezien de huidige situatie kosteneffectieve maatregelen? Het is belangrijk om business cases van maatregelen voor droogte en wateroverlast te maken. Het helpt om hierbij in scenario’s te denken en het vraagstuk te benaderen vanuit het volledige handelingsperspectief. Daarmee krijgen we inzicht in wat wel en niet goed werkt. Dat is een basis voor samenwerking aan een toekomstbestendig Nederland.”
MEER INFORMATIE
Whitepaper Droog, droger, droogst
H2O-redactioneel: droogte doet watersysteem kraken
H2O-bericht: 100 miljoen extra voor aanpak droogte
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.