Afvalwaterzuivering staat wereldwijd in de top vijf van bronnen van methaanemissies. En hoewel dit in Nederland waarschijnlijk wat minder is, kan ook hier veel klimaatwinst worden behaald met maatregelen bij rioolwaterzuiveringen. Waterschappen hebben er sinds kort meer oog voor en streven naar een reductie met 80 procent van de uitstoot van methaan in de sliblijn.
Met deze boodschap kwamen de drie sprekers bij de kennissessie Methaanemissie onder de loep op de laatste dag (23 maart) van de vakbeurs Aqua Nederland in Gorinchem. De sessie werd georganiseerd door de Unie van Waterschappen en Eliquo Water & Energy. Bert Geraats, manager technologie bij Eliquo, wees op de ervaringen bij twee demonstratie-installaties op locaties van de waterschappen Vechtstromen en Zuiderzeeland. “Volgens onze inzichten kan de uitstoot van methaan met zo’n 10 tot 15 procent CO2-equivalenten worden beperkt.”
Halve graad opwarming minder
De eerste spreker is meteoroloog Reinier van den Berg die vooral bekend is als weerman van de tv-zender RTL 4. Hij vertelt het overkoepelende verhaal van de klimaatverandering – tegen het eind van de eeuw dreigt het in ons land 20 graden met Kerst te zijn – en de bijdrage van methaan daaraan.
Van den Berg haalt de meest recente rapporten van het VN-klimaatpanel IPCC aan. “Het is inmiddels voor 100 procent zeker dat de wereld opwarmt door onze uitstoot van broeikasgassen. Dat heeft impact op de waterkwaliteit en -waterkwantiteit.” Zo stijgt de temperatuur van water en dat heeft verschillende negatieve gevolgen. “Dit gebeurt niet alleen in de oceanen maar ook in de grote rivieren.”
Het gaat in de klimaatdiscussie bijna altijd over CO2 .Maar direct daarna komt CH4 ofwel methaan, zegt Van den Berg. “Beperking van de uitstoot van dit broeikasgas kan een halve graad opwarming van de aarde schelen. Het kan ons dus echt een heel eind helpen.”
Methaan is volgens Van den Berg tot zo’n dertig keer sterker, al blijft het wel korter in de atmosfeer in vergelijking met CO2. “Maar je kunt nog decennialang als het ware genieten van de methaan die we vandaag uitstoten.” Ook gaat het aandeel van methaan wereldwijd sneller omhoog als gevolg van onder andere de veeteelt, de olie- en gaswinning en het ontdooien van permafrost. Het is daarom van groot belang om te investeren in het tegengaan van methaanemissies, vindt Van den Berg. Daarvoor zijn geschikte technieken. “De watersector kan hierbij een heel belangrijke rol spelen.”
Ambitie van 80 procent vermindering
Ina Elema, beleidsadviseur energie bij de Unie van Waterschappen, haakt daarop in. Waar de 21 waterschappen zich eerst concentreerden op het terugdringen van CO2-emissies – met succes, aldus Elema – is het accent recent verlegd. “Hiermee is eigenlijk het volgende stadium bereikt. We focussen ons nu niet meer alleen op energie en daarmee op CO2-uitstoot, maar ook op het verminderen van de emissies van de sterke broeikasgassen methaan en lachgas.” De waterschappen verwachten hiervan een aanzienlijke bijdrage aan het doel om in 2035 klimaatneutraal te zijn.
Methaan komt vooral vrij bij waar slib wordt opgeslagen, vertelt Elema. Dat gebeurt in de opslag na de gisting van slib en in de slibsilo voor de opslag van ontwaterd uitgegist slib. De waterschappen hebben de ambitie om deze uitstoot met 80 procent te beperken. Daarvoor maakt elk waterschap een plan in het kader van een versnellingsprogramma.
Elema licht toe: “In het plan wordt per waterzuivering aangegeven met welke maatregelen de emissie van methaan na de gisting en de hoeveelheid gefakkeld en gespuid biogas worden gereduceerd. De volgende fase is het uitvoeren van maatregelen. Dat gaan we ook monitoren.”
Zij noemt twee ontwikkelingen waardoor het tegengaan van methaanemissies wordt gestimuleerd: de herziening van de stedelijke richtlijn afvalwater van de Europese Unie en het vorige week verschenen eindrapport van het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Klimaat. Tot slot wijst Elema op methaan uit oppervlaktewater. “Dat is geen onderdeel van de voetafdruk van de waterschappen maar we verkennen in een onderzoeksprogramma wel mogelijke maatregelen en meekoppelkansen.”
Veel methaan opgesloten in vergist slib
Bert Geraats gaat in zijn verhaal dieper in op de techniek om methaanemissies te voorkomen. In vergist slib blijkt veel meer methaan opgesloten te zitten dan in eerste instantie werd gedacht. Eliquo heeft als oplossing ELOVAC ontwikkeld, een compacte installatie voor vacuüm ontgassing van vergist slib.
Hierbij wordt biogas geëxtraheerd en is er geen methaanemissie bij de ontwatering. “Eigenlijk werkt het eenvoudig.” Geraats noemt nog op een ander voordeel. “Het werkmilieu is gezonder bij de slibontwatering, onder meer omdat er veel minder geurhinder is.”
Inmiddels zijn er wereldwijd tien full scale en zeven demonstratie-installaties voor ELOVAC. In eigen land zijn testen uitgevoerd bij demo-installaties op rwzi Hengelo van Vechtstromen en rwzi Dronten van Zuiderzeeland. Met positieve resultaten, zegt Geraats. “Bij de grootste installatie in Hengelo is de reductie van de methaanemissie vergelijkbaar met die van de uitstoot van 4 miljoen kilometers met de auto per jaar.”
Twee stellingen
Tot slot kunnen de aanwezigen stemmen over twee stellingen. Nummer één gaat over het toepassen van maatregelen om methaanemissies op rwzi’s te verminderen. Bijna iedereen blijkt voor nu investeren en dus actie te zijn. Een paar mensen vinden dat de maatregelen te duur zijn en er geen business case is. “Je moet methaan net als CO2 beprijzen”, wordt hierbij opgemerkt.
De meningen zijn keurig verdeeld bij de tweede stelling die gaat over het vervolgonderzoek: ‘lerend implementeren’ omdat de Nederlandse demo’s een eerste inzicht geven maar er meer metingen en langdurige full scale testen nodig zijn versus waterschappen kunnen een goede keuze in maatregelen maken omdat ‘we weten hoe het zit’. Een voorstander van het laatste weet het wel. “Alleen het arbo-aspect is al een goede reden.”
LEES OOK
H2O Actueel (oktober 2022): waterschappen willen in 2035 klimaatneutraal zijn