Het is belangrijk dat afvalwaterzuiveringsinstallaties met een verhoogd risico op legionellaverspreiding metingen laten doen en geschikte maatregelen nemen. Dat stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu op basis van nieuw onderzoek. Veel is echter nog onduidelijk.
Het legionellarisico bij biologische waterzuivering vormt voor diverse industriële bedrijven een probleem. Ook waterschappen die warme deelstroomtechnieken gebruiken, moeten opletten. Het onderwerp is in Nederland twee jaar geleden op de kaart gezet door incidenten bij industriële afvalwaterzuiveringsinstallaties (awzi’s) in Boxtel en Son. Door het inademen van besmette lucht liepen mensen in de omgeving de infectieziekte legionellose op.
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft daarna een inventarisatie van risicovolle zuiveringen gemaakt, waarvan de resultaten medio 2019 zijn gepubliceerd. De uitkomst: bij 69 industriële afvalwaterzuiveringsinstallaties en twaalf rioolwaterzuiveringsinstallaties (inmiddels veertien) is de kans op legionellagroei en -verspreiding ‘aannemelijk tot zeer aannemelijk’. Bij deze installaties wordt een biologische zuiveringsmethode toegepast.
Groei van legionella
Het RIVM nam vervolgens twee thema’s nader onder de loep: de mogelijke verspreiding van legionella vanuit awzi’s en het effect van potentiële maatregelen hiertegen. De onderzoeksrapporten zijn gisteren gepresenteerd. Het rijksinstituut merkt op dat in sommige afvalwaterzuiveringsinstallaties legionella goed kan groeien. Dit geldt vooral als het water in de bassins voor zuivering warm is en er lucht in wordt geblazen. Tijdens zulke zuiveringsprocessen kunnen aerosolen (heel kleine druppels water) met legionellabacteriën in de lucht terechtkomen.
Voor het eerst heeft het RIVM het luchtverspreidingsmodel Operational Priority Substances gebruikt om te schatten hoeveel aerosolen met legionella vanuit awzi’s komen. “Vergeleken met mensen zonder longontsteking door legionella bleken de patiënten aan meer aerosolen van awzi’s te zijn blootgesteld. Dit is een aanwijzing dat deze aerosolen in de afgelopen jaren deze vorm van longontsteking hebben veroorzaakt.” Het RIVM vindt het daarom belangrijk dat afvalwaterzuiveringsinstallaties met een verhoogd risico op legionellaverspreiding metingen laten doen en geschikte maatregelen nemen.
Complicatie is echter dat de resultaten nog niet aangeven welke installaties legionella via aerosolen verspreiden. “Daarvoor is meer onderzoek nodig. Zo is een actueel overzicht met meer details nodig van de awzi’s in Nederland, en eventuele andere bronnen.” Er zijn nog diverse andere kennislacunes. Volgens het RIVM ontbreekt een goed inzicht in hoe waterdruppels met legionellabacteriën ontstaan en zich via de lucht verspreiden. Hetzelfde geldt voor hoe legionella overleeft onder verschillende weersomstandigheden.
Effect van maatregelen
De onderzoekers keken ook naar wat er in de literatuur en praktijk bekend is over mogelijke maatregelen en de effecten daarvan. Er komt een reeks maatregelen voorbij, zoals verlagen van de procestemperatuur (de verreweg gevaarlijkste soort legionella pneumophila gedijt vooral rond de 37 graden), filteren van afgevoerde lucht met UV-straling en afdekken van het beluchtingsbassin met bijvoorbeeld een zeil. Afdekking wordt het vaakst toegepast.
De meeste maatregelen hebben effect, aldus het RIVM. Tegelijkertijd is ook hier nog veel niet duidelijk. “Het is lastig om precies aan te geven in hoeverre maatregelen het aantal legionellabacteriën verminderen. In het algemeen is onduidelijk of de afname voldoende is om te voorkomen dat werknemers of mensen die in de buurt wonen een longontsteking door legionella kunnen krijgen. Daarvoor is meer duidelijkheid nodig hoeveel legionellabacteriën onder welke omstandigheden een gezondheidsrisico kunnen vormen.”
Er wordt opgemerkt dat de meeste afvalwaterzuiveringsinstallaties verschillen in soort en grootte, waardoor het effect van een maatregel per installatie kan verschillen. Het RIVM pleit ervoor om de processen en kenmerken van de afvalwaterzuiveringen goed in kaart te brengen. Verder moet er duidelijkheid komen over welke stappen mogelijk zijn als een afvalwaterzuiveringsinstallatie een risico lijkt te vormen.
MEER INFORMATIE
RIVM over beide onderzoeksrapporten
Inventarisatie RIVM van risicovolle awzi's
H2O-vakartikel legionellabesmetting en -preventie
TechTalk over legionellarisico op Aquatech
CoP Legionella van STOWA
In het komende nummer van het magazine H2O dat op 31 januari verschijnt, staat een uitgebreid artikel over het legionellarisico bij afvalwaterzuivering en de zorgen hierover van de industrie. Ook de situatie bij rioolwaterzuiveringsinstallaties komt aan bod.