Nederland beschermen tegen ‘de Woede der Zee en der Stormen’. Dat was de reden voor de oprichting van Rijkswaterstaat op 24 mei 1798. Het heuglijke feit is precies 225 jaar later gevierd met een landelijk kennisfestival in het historische Fort Lent in Nijmegen. Hoogtepunt was het ceremonieel programma waarbij koning Willem-Alexander aanwezig was. Rijkswaterstaat lanceerde hier een nieuw vierjarig kennisprogramma voor klimaatadaptatie.
door Hans Klip | Foto’s: Rijkswaterstaat
Voor Rijkswaterstaat is klimaatadaptatie één van de belangrijkste uitdagingen en daarom wordt hieraan extra aandacht besteed gedurende het hele jubileumjaar. Ten overstaan van ruim 200 toehoorders benadrukt directeur-generaal Michèle Blom het belang van aanpassing aan het veranderende klimaat: “Wij verwachten dat klimaatadaptatie de komende jaren een enorme gamechanger zal zijn. Niet alleen in ons eigen werk maar ook in het werk van iedereen van de partnerorganisaties die hier aanwezig zijn.”
Onmisbaar ‘gen’ in DNA van Nederland
Voor een oude club is Rijkswaterstaat heel hedendaags bezig, vertelt minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat in zijn speech tijdens het kennisfestival. Volgens hem zijn er drie redenen waarom de organisatie in de tussentijd niet overbodig of irrelevant is geworden: de mentaliteit van daadkracht, de verbindende rol en vernieuwing. “Rijkswaterstaat is een onmisbaar ‘gen’ in het DNA van Nederland.”
Het was niet alleen praten maar ook echt doen
Vooruitkijkend wordt het werk van de organisatie nog belangrijker. “Het weer wordt extremer, de zeespiegel stijgt, de bevolking in ons land neemt toe.” De puzzel wordt steeds complexer, aldus Harbers. Zijn boodschap aan de 10 duizend medewerkers van Rijkswaterstaat: “De betekenis van jullie werk wordt daarmee alleen maar groter.”
Veel mogelijkheden voor actie
Gezien de vele uitdagingen op het gebied van water, infrastructuur en milieu zou je er bijna somber van worden, merkt Blom op bij de ceremoniële afsluiting van de viering. Zij wil juist het positieve benadrukken. “Er is gelukkig hoop. Wij hebben vandaag met een aantal mooie inleidingen gediscussieerd over wat ons te doen staat. We zien veel mogelijkheden om met elkaar de toekomst echt aan te gaan en er ook iets aan te doen.”
Daarbij zijn drie dingen van belang, zegt Blom. “Op de eerste plaats uitvoeringskracht. We zijn van het doen, dus dat zit wel goed. Het tweede is kennis en gezag. Er is al erg veel kennis, maar we weten dat we ook nieuwe kennis moeten opdoen. En het derde is de ‘awareness’ van mensen in de samenleving. Boeren, burgers en buitenlui moeten doordrongen zijn van de veranderingen en de urgentie hiervan.”
Twee cadeaus voor de samenleving
Blom vertelt dat Rijkswaterstaat twee cadeaus voor de samenleving heeft die hierop aansluiten: de game Expeditie Delta en een kennisprogramma voor klimaatadaptatie. De game is bedoeld om het bewustzijn over klimaatadaptatie te vergroten. “Het is met name gericht op jongeren maar ook voor ouderen leuk om te spelen. Iedereen kan hiermee kennis opdoen over wat je met klimaatadaptatie kunt, gezien de rest van de wereld waarin je leeft.”
Na even uitproberen door koning Willem-Alexander ging de game ‘live’
Koning Willem-Alexander wordt uitgenodigd om de game te lanceren en hij doet dat met verve. Expeditie Delta is nu gratis als app beschikbaar in de App Store van Apple en de winkel van Google Play.
Kennis vertalen naar praktische oplossingen
De koning verricht daarna ook de starthandeling van het vierjarige kennisprogramma voor klimaatadaptatie. Het doel hiervan is om versnipperde kennis bijeen te brengen en te vertalen naar praktische oplossingen. Dit levert inzichten op over klimaatadaptatie voor wegen, waterwegen en het watersysteem.
Het nieuwe kennisprogramma bestaat uit acht samenwerkingen en onderzoeken (zie kader). Hieraan doen tien universiteiten en hbo- en mbo-instellingen mee: Yuverta mbo Dordrecht, Mbo Noorderpoort, Hanzehogeschool Groningen, De Haagse Hogeschool, Rijksuniversiteit Groningen, Technische Universiteit Delft, Technische Universiteit Eindhoven, Universiteit Twente, Universiteit Utrecht en Wageningen University & Research.
Mix van denken en doen
De reden voor deze kennisimpuls is eigenlijk simpel, vertelt Harold van Waveren, strategisch adviseur waterveiligheid bij Rijkswaterstaat, in een interview. “Klimaatadaptatie is een enorme opgave en hierbij hebben we gewoon nieuwe kennis nodig. Wij hebben een breed onderzoeksprogramma ontwikkeld waarin het niet alleen gaat over denken maar ook over doen. Het is praktijkgerichter dan andere onderzoeksprogramma’s die over het algemeen wat meer academisch ingestoken zijn.”
Harold van Waveren geeft uitleg over het kennisprogramma aan de koning en minister Harbers
Van Waveren ziet een duidelijke meerwaarde van het aanhaken van het hbo en mbo. “Voor ons wordt het aanleggen van nieuwe infrastructuur wat minder. Het gaat er steeds meer om de infrastructuur in stand te houden en door te ontwikkelen zodat deze klimaatbestendig wordt. Hiervoor hebben wij juist mensen uit het beroepsonderwijs nodig. Daarom ben ik blij met de mix van denken en doen binnen het programma.”
Handelingsperspectief door het onderzoek
De door universiteiten verrichte onderzoeken zijn ook nodig, zegt Van Waveren. “Zij gaan echt dieper op de materie in. Dat is belangrijk voor de volgende stap bij klimaatadaptatie. We willen binnen het programma de kennis van de universiteiten verbinden en ook de verbinding leggen met andere maatschappelijke transities.”
Dat is belangrijk, vindt Niels Welsch, onderzoeker bij Universiteit Twente. “Het is bij dit kennisprogramma juist niet de bedoeling dat er tien mensen op een eilandje zitten, maar dat we elkaar opzoeken en er kruisbestuiving ontstaat.”
Welsch behoort tot het onderzoeksteam dat zich de komende vier jaar gaat buigen over de vraag: hoe stellen we waterstanden in de Rijn-Maasdelta veilig op middellange en lange termijn? “Hierbij kijken we op grotere schaal naar het systeem. Het praktische element is dat dit moet leiden tot een handelingsperspectief dat we aan het eind van het onderzoek willen presenteren. Voor mij is de drijfveer om mee te doen de urgentie en het kunnen leveren van een bijdrage aan het oplossen van maatschappelijke problemen.”
ACHT SAMENWERKINGEN EN ONDERZOEKEN
Het kennisprogramma voor klimaatadaptatie bestaat uit deze samenwerkingen en onderzoeken:
• Vaardige handen en deskundige geesten (samenwerking Rijkswaterstaat, universiteiten, hbo en mbo)
• Ontwikkeling van de ‘klimaatadaptatiescan’ (samenwerking hbo)
• Hoe stellen we waterstanden in de Rijn-Maasdelta veilig op middellange en lange termijn? (onderzoek wo)
• Hoe adaptief is ons hoofdwegennet voor klimaatverandering? (onderzoek wo)
• Hoe anticiperen we op het samenvallen van weersextremen in de Rijn-Maasdelta? (onderzoek wo)
• Hoe kunnen de mogelijkheden om neerslag te bufferen worden vergroot en georganiseerd? (onderzoek wo)
• Klimaatadaptatie: wat kunnen ‘droge’ netwerken leren van de ervaringen met ‘natte’ netwerken? (onderzoek wo)
• Digitalisering en AI voor wegen en waterwegen van de toekomst (onderzoek wo)
LEES OOK
Themapagina over het 225-jarig bestaan op de site van Rijkswaterstaat
In een artikel in het juninummer van magazine H2O zal het nieuwe kennisprogramma worden toegelicht.