Hoe klein de kans erop ook is, een overstroming van delen van Nederland zou grote gevolgen hebben. Als pilot van het Nationale Deltaprogramma is nu onderzocht hoe de waterbestendigheid van de vitale en kwetsbare functies in de Westpoort, het westelijk havengebied van Amsterdam, kan worden verhoogd.
De bevindingen van het onderzoek zijn gebundeld in het rapport Adaptatiestrategie Waterbestendig Westpoort, dat vorige week is aangeboden aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en aan de Deltacommissaris. De Westpoort werd gekozen voor de pilot omdat er in het westelijk havengebied van Amsterdam veel vitale en kwetsbare infrastructuur op het gebied van telecommunicatie, afvalwaterzuivering en energie- en brandstofvoorziening verzameld is. In de Botlek, de IJssel-Vechtdelta en Zeeland vonden vergelijkbare pilots plaats.
"Vitale functies als stroomvoorziening zijn cruciaal voor het functioneren van de stad," zegt Rob Koeze, strategisch adviseur bij Waternet en programmamanager van de Adaptatiestrategie Waterbestendig Westpoort. "Kwetsbare functies als chemische industrie, kunnen bij een overstroming tot schade leiden voor mens en milieu. Alles grijpt in elkaar en juist deze keteneffecten maken het een heel complexe materie." Zou de Westpoort overstromen, dan heeft dat meteen grote gevolgen voor de stad en de omliggende regio. "De pilot heeft ons inzicht gegeven in de risico's en in het rapport doen we aanbevelingen om de waterbestendigheid te vergroten."
Een belangrijke aanbeveling is dat duidelijker moet worden hoe de governance rond meerlaagse veiligheid, dus het beperken van de gevolgen van een ramp, is geregeld. Voorafgaand aan een overstroming moet het volgens de opstellers van het rapport voor alle betrokken partijen duidelijk zijn wie waarvoor verantwoordelijk is. "Wie neemt het voortouw om aanvullend op de bescherming door dijken extra maatregelen te nemen om de gevolgen bij een eventuele overstroming te beperken? En wie heeft de verantwoordelijkheid voor het in beeld brengen van de keteneffecten? Na deze pilot zijn wij van mening dat daar een publiek-private samenwerking voor nodig is."
Het rapport onderscheidt drie sporen om de waterbestendigheid van een gebied te vergroten: Aware: het bewust maken van de overstromingsrisico’s, Bottom Line: het beperken van de omvang van een ramp en Resilient Projects: het signaleren en stimuleren van slimme oplossingen voor een weerbaarder gebiedsinrichting.
Als deel van het onderzoek voerden Koeze en zijn collega's gesprekken met ondernemers die in de Westpoort actief zijn. Al snel werd hem daar duidelijk dat deze zich maar weinig bewust zijn van de overstromingsrisico's. "Dat is ook logisch, omdat we in Nederland lang hebben gedacht dat we achter de dijken sowieso veilig zijn. Maar bewustwording is ontzettend belangrijk. Alleen als alle betrokkenen de risico's kennen, kunnen we afspraken gaan maken om de gevolgen van een eventuele ramp te beperken. Een bewustwordingscampagne is een goed begin om Amsterdam beter bestand te maken tegen overstromingen."
De vraag die het tweede spoor, Bottom Line, opwerpt is: wat willen overheid en bedrijven minimaal geregeld hebben in geval van een ramp? "De bottom line is dat je wilt voorkomen dat een ramp een volgende ramp veroorzaakt, dat levensbedreigende situaties en grootschalige ontwrichting in stad en regio beperkt blijven en dat vitale functies na een ramp snel weer hersteld zijn. Dat is dus een kwestie van afspraken alle overheden op de verschillende schaalniveaus én private partijen."
Resilient Projects, het derde spoor, draait om acties die genomen kunnen worden op het moment dat er in Westpoort ontwikkelingen gaande zijn. "Het is niet kosteneffectief om de hele Westpoort nu op de schop te doen. Maar als bedrijven toch bouwen of als de gemeente toch wegen aanlegt, dan is het goed om te kijken of en hoe je dat op een waterbestendige manier kunt doen. Door het instellen van aanjaagteams kan je bijvoorbeeld als overheid actief op zoek gaan naar kansen die zich voordoen."
Met de pilot moesten niet alleen aanbevelingen voor het waterbestendig maken van het westelijk havengebied worden gedaan, maar de resultaten moesten ook toepasbaar zijn voor andere gebieden in binnen- en buitenland. "Ik denk dat we erin geslaagd zijn om een rapport te maken waar ook andere gebieden hun voordeel mee kunnen doen, zelfs als ze een volledig andere schaalgrootte hebben. Voor wat betreft Amsterdam en omgeving kan de adaptatiestrategie een opstap bieden voor de hele stad, het Noordzeekanaalgebied, de Metropoolregio of de provincie."
Het rapport Adaptatiestrategie Waterbestendig Westpoort, en de rapporten die de overige pilots hebben opgeleverd, kunt u hier downloaden
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.