Tijdens de voorjaarsmeting van het initiatief Schone Rivieren vonden vrijwilligers op 70 procent van de oevers stukjes piepschuim: gemiddeld 80 per honderd meter. Piepschuim is een van de drie afvalsoorten die het vaakst worden aangetroffen. IVN Natuureducatie, Stichting De Noordzee en Plastic Soup Foundation, de partijen achter Schone Rivieren, pleiten voor betere wet- en regelgeving.
Ruim duizend burgerwetenschappers trekken er tweemaal per jaar op uit om in het kader van Schone Rivieren afval op rivieroevers te meten. De meest recente ronde vond plaats tussen 15 februari en 15 maart en de resultaten van deze voorjaarsmeting zijn vandaag gepubliceerd in een factsheet. Het onderzoek is uitgevoerd langs alle grote rivieren van Nederland. In totaal zijn op 418 oevers bijna 127.000 stukken afval geregistreerd.
Dat komt neer op gemiddeld 304 stuks per honderd meter. Het aantal is relatief laag vergeleken met wat bij eerdere voorjaarsmetingen is geconstateerd. Volgens de factsheet is hiervoor geen duidelijke oorzaak aan te wijzen. Zestien oevers worden als hotspot aangemerkt. Op deze locaties waarvan de meeste zich in Limburg en rondom Rotterdam bevinden, zijn meer dan 1.200 stuks afval per honderd meter aangetroffen.
Voornamelijk plastic afval
Bijna 91 procent van het afval bestaat uit plastic. Stukjes plastic – inclusief piepschuim – waarvan de bron onbekend is, worden het meest gevonden. Onherkenbare stukjes piepschuim komen op 70 procent van de onderzochte oevers voor en er zijn gemiddeld 80 stukjes op honderd meter oever aanwezig. De vrijwilligers registreerden op meer oevers stukjes zacht en hard plastic die kleiner zijn dan vijftig centimeter. De aantallen zijn echter gemiddeld lager dan bij piepschuim (zie tabel).
Gevonden piepschuim (foto: Schone Rivieren)
Ondefinieerbare stukken piepschuim staan sinds het begin van de metingen in 2018 in de top 15 van meest gevonden afvalsoorten en sinds het voorjaar van 2020 altijd in de top 3. Dat kan te maken hebben met de uitbreiding van het onderzoek, wordt aangegeven in de factsheet. Waar vroeger alleen metingen werden uitgevoerd bij de Maas en de Rijn, gebeurt dit de laatste twee jaar ook bij de andere grote Nederlandse rivieren. Daar spoelt mogelijk meer piepschuim aan.
Overal verspreiding van piepschuim
Piepschuim heeft officieel geëxpandeerd polystyreen (EPS) en wordt ook tempex genoemd. Het materiaal wordt onder andere gebruikt voor isolatie en verpakkingen. Projectleider Joost Barendrecht van Schone Rivieren licht toe waarom zoveel piepschuim belandt op de oevers van de grote rivieren.
“Piepschuim wordt gemakkelijk door de wind meegenomen en het blijft drijven, waardoor het zich overal verder verspreidt. Uiteindelijk komt het dan in de rivieren terecht en daarom vinden we het zoveel terug langs de oevers. Bovendien brokkelt het natuurlijk ontzettend makkelijk af in kleine stukken of in bolletjes. Dat maakt ook het opruimen moeilijk.”
Nog nauwelijks wet- en regelgeving
Volgens IVN Natuureducatie, Stichting De Noordzee en Plastic Soup Foundation veroorzaakt piepschuim veel direct dierenleed. Zo worden de kleine stukjes en bolletjes door vogels aangezien voor voedsel en blijven ze steken in de maag. De drie organisaties wijzen erop dat er nog nauwelijks wet- en regelgeving is om vervuiling met piepschuim te voorkomen. Daarom roepen zij de overheid op hiermee vaart te maken. De invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes is hiervoor een inspiratie. Tachtig procent wordt nu ingeleverd en daardoor zijn er tijdens de laatste meting minder flesjes gevonden.
Het is ook belangrijk dat het bedrijfsleven het piepschuimprobleem erkent en met oplossingen aan de slag gaat, zegt Barendregt. “Er zijn al mooie voorbeelden van bedrijven, die maatregelen nemen om verwaaiing van piepschuim op hun terrein of op bouwplaatsen tegen te gaan. Zij nemen zelf al verantwoordelijkheid, maar zolang er geen duidelijke regelgeving vanuit de overheid is zal dit nooit op grote schaal gebeuren. Ook zie je dat er alternatieven in de verpakkingsindustrie ontstaan. Het kan dus anders.” Schone Rivieren organiseert in oktober een hackathon voor nieuwe oplossingen.
Top 15 van gevonden afvalsoorten I Bron: Factsheet voorjaarsmeting 2022 Schone Rivieren