secundair logo knw 1

Bij droogte is er volop ruimte in de bodem om neerslag op te vangen.

De combinatie van hydrologische kennis en actuele vlakdekkende metingen van neerslag en verdamping. Daar draait het om bij het nieuwe informatiesysteem OWASIS. De actuele en gedetailleerde gegevens over de hoeveelheid water in de bodem helpen waterbeheerders bij het nemen van operationele beslissingen.

Vorig jaar konden Rijkswaterstaat en waterschappen al een proefversie uitproberen, nu is OWASIS gereed en voor iedereen beschikbaar. Het landelijke informatiesysteem bevat actuele informatie over onder andere het beschikbare water in de bodem, grondwater en verdamping. OWASIS is het acroniem van Observatory of Water Availability – System of Integrated Services.

Maarten SpijkerMaarten Spijker

Het is een innovatief informatieproduct, vertelt Maarten Spijker, directeur technologie van HydroLogic. Het Amersfoortse onderzoeks- en adviesbureau voor water & ICT heeft OWASIS ontwikkeld. “Je krijgt ruimtelijk zeer gedetailleerde informatie over de hoeveelheid water in de bodem. Daarmee levert het systeem waardevolle informatie op voor het operationele waterbeheer.”

Ruimtelijke verschillen 
De combinatie van allerlei soorten informatie uit metingen en modellen is volgens Spijker de kracht van OWASIS. “Het beste van verschillende werelden is samengebracht. We hebben daarvoor Nederland opgedeeld in cellen van 250 bij 250 meter. Voor waterbeheerders is dat behoorlijk gedetailleerd. Hierdoor kunnen zij ruimtelijke verschillen erg goed zien. Waterschappen kunnen desgewenst de gegevens van een aantal cellen samenvoegen voor informatie op het niveau van grotere polders of peilgebieden.”

De basis van het systeem is de kennis en informatie uit het Landelijk Hydrologisch Model (LHM). Hierin is de best beschikbare informatie opgenomen over onder meer bodemfysische eigenschappen, oppervlaktewater, grondgebruik en afwatering. Dit wordt ‘realtime’ gecombineerd met actuele metingen over neerslag en verdamping, verzameld met satellietsensoren en radartechnologie. “Daardoor heb je voor elke cel een actueel beeld van de hydrologische toestand”, aldus Spijker.

Anticiperen op een verandering
De informatie in OWASIS maakt het mogelijk om effectiever en beter onderbouwd dan voorheen besluiten te nemen over bijvoorbeeld het aanvoeren, afvoeren of vasthouden van water. “In een droge periode weet je hoeveel water er in het systeem zelf beschikbaar is, in een natte periode of bij dreigende neerslag hoeveel water de bodem kan bergen. Hierdoor kun je snel anticiperen op een verandering in de situatie. Dit wordt alleen maar belangrijker, omdat het weer steeds onregelmatiger wordt en de ruimtelijke verschillen tussen en binnen gebieden vaak groot zijn.”

 'Je kunt effectiever en beter onderbouwd besluiten nemen'

Spijker geeft het voorbeeld van een piekbui van 80 millimeter die wordt verwacht in een polder tijdens het droogteseizoen. Met behulp van OWASIS kan een waterbeheerder dan zien in hoeverre het hemelwater water in de bodem kan worden geborgen. “Als dit voor een groot deel mogelijk is, hoef je niet voor te malen en het schaarse zoete water af te voeren. Daarmee raak je geen water kwijt dat in augustus misschien keihard nodig is. Op basis van de informatie in OWASIS kun je zo’n afweging rationaliseren.”

Prognose voor nabije toekomst
Volgens Spijker kan een waterbeheerder ook een behoorlijk betrouwbare prognose van de hydrologische toestand voor de nabije toekomst maken. Standaard berekent OWASIS een prognose vijf en vijftien dagen vooruit. Ook een maand vooruitkijken is geen probleem, zegt Spijker. “Omdat er gebruik wordt gemaakt van het LHM waarin de hydrologische processen de werkelijkheid vrij goed benaderen, is de hydrologische component nog steeds betrouwbaar. Alleen wordt de meteorologische informatie verder in de tijd onzekerder. Je kunt ook een scenario onderzoeken. Bijvoorbeeld wat er gebeurt als het dertig dagen of langer droog blijft. Welke maatregelen zou je in dat licht moeten treffen, wat is het handelingsperspectief?”

Rijkswaterstaat en waterschappen hebben gratis toegang tot OWASIS, omdat het instrument beschikbaar wordt gesteld en gefinancierd vanuit het programma Slim Watermanagement waarin zij samenwerken. Dit programma is een maatregel in het kader van het Deltaplan Zoetwater. OWASIS is mede geïnitieerd door Joost Heijkers van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR). Bij de ontwikkeling en financiering van het product zijn naast HDSR en HydroLogic ook Wageningen Environmental Research, STOWA/SAT-WATER en de European Space Agency betrokken.

Mogelijkheden voor verbetering
Het huidige systeem staat, stelt Spijker. Dat wil niet zeggen dat de ontwikkelaars achterover leunen. Hij ziet vooral op twee vlakken mogelijkheden voor verbetering. “In OWASIS wordt nu al aardig de werkelijkheid van het grondwatersysteem nagebootst, maar we denken dat verdere verbetering mogelijk is door te assimileren met actuele grondwatermetingen. Ook op satelliet gebaseerde bodemvochtmetingen bieden potentie voor OWASIS 2.0.”

OWASIS draagt een steentje bij aan de operationele samenwerking tussen beheerders, besluit Spijker. “Het systeem zorgt voor een transparante gezamenlijke informatiebasis. Neem de samenwerking van Rijkswaterstaat en vier waterschappen in de regio van het Amsterdam-Rijnkanaal en het Noordzeekanaal. Zij beschikken nu allemaal over dezelfde informatie. Daardoor kunnen ze bijvoorbeeld bij wateroverlast gemakkelijk zien waar nog ruimte is om water op te vangen.”

 

OWASIS beschikbare bodemberging 02 06 2020De beschikbare bodemberging op 2 juni 2020 volgens OWASIS. Toelichting: het beeld laat zien dat de bodem al behoorlijk droog is. Dat geldt voor heel het land, maar sterker voor de zandgronden in het oosten en zuiden. Omgekeerd betekent dit dat er volop ruimte in de bodem is om neerslag op te vangen en dat - ook in het geval van verwachte serieuze neerslag - het devies voor waterbeheerders blijft: water vasthouden.

 


MEER INFORMATIE
Toelichting door HydroLogic
Bericht van De Stichtse Rijnlanden
Programma Slim Watermanagement
 
H2O-bericht Beter hydrologisch inzicht bij droogte

Typ je reactie...
Je bent niet ingelogd
Of reageer als gast
Loading comment... The comment will be refreshed after 00:00.

Laat je reactie achter en start de discussie...

(advertentie)

Laatste reacties op onze artikelen

Geachte mevr. Sien Kok,
alles is onlosmakelijk atomair verbonden binnen relativiteit van tijd/ruimte en eenheid geest stof, telen zonder chemie, inschakelen industrie en prive personen telt allemaal, maar denk ook even aan satellieten met hun negatieve effect op klimaat, 24/7. U geeft oude wetmatigheden een nieuw jasje. Succes, Jan Kalverdijk
Interessant. Hoe staat het met de PFAS-hoeveelheden die bij Chemelot in de Maas worden geloosd, wordt hier wel op gehandhaafd? 
Niet zo vreemd dat van die akker- en weidevogelsoorten de populaties teruglopen . Dat kan je zo hebben als je het vol zet met zonnepanelen en windturbines (birdblenders).
Dit heb ik ook nodig. Wij maken van slootmaaisel, een nieuw product, Wortelbeton, voor waterschap Rijnland. Artificiële Rietzudde, voor KRW- doelen. We hebben nog een toepassing van Wortelbeton en dat is veen maken. Daarmee werken we samen met gem Amsterdam en Waternet/AGV en VIP_NL. 
We willen een techniek ontwikkelen om de bodem omhoog te laten groeien met 1m p/jaar. We hadden al zitten denken aan dit systeem, maar ik zou graag eens willen praten over jullie ervaring of samenwerking .
@Almer BolmanEens Almer, de laatste twee kalenderjaren waren uitzonderlijk, extreem nat. En enkele jaren daarvoor extreem droog. Het lijkt er echter op dat wateroverlast eerder een reden is om in actie te komen dan droogte. De flanken van de Veluwe (en de beken aldaar) reageren zeer snel op natte en droge perioden omdat -zoals je weet - de reservoircoëfficiënt daar gering is. Daarom is mijn plan om juist niet op de flanken - dat heeft geen zin - maar op de hoge delen (daar is de genoemde coëfficiënt groot en de grondwaterstand diep) de grondwateraanvulling te vergroten, ofwel door vermindering van de verdamping ofwel door gecontroleerde (!) infiltratie van perfect voorgezuiverd rivierwater. Het doel is te bereiken dat beken en sprengen weer hóger op het massief ontspringen en langer water voeren. Dat zal een enorme boost geven aan natuur en biodiversiteit. Het kwelwater naar de beken is overigens geen infiltratiewater, het is en blijft geïnfiltreerd regenwater. Als we in hoge delen van de Veluwe water infiltreren, kiest dat een diepe, uitermate lange, langzame weg naar de randen van de Veluwe waar het pas na eeuwen - misschien zelfs millennia - opkwelt.
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.