Sinds de Russische invasie op 24 februari is een deel van de vitale water- en rioleringsinfrastructuur in Oekraïne verwoest. De Oekraïense vereniging van water- en rioolzuiveringsbedrijven ‘Ukrvodokanalekologiya’ probeert waar mogelijk schade te herstellen, maar heeft een tekort aan materialen en installaties. Ze krijgt daarbij ondersteuning en die komt vooral uit Polen.
Op de dag van de Russische inval spreekt persbureau Reuters voorzitter Peter Maurer van het Internationale Comité van het Rode Kruis. Maurer roept de strijdende partijen op het internationaal humanitair recht te respecteren: "Essentiële infrastructuur moet worden gespaard, met inbegrip van water-, gas- en elektriciteitssystemen die bij voorbeeld burgerwoningen, scholen en medische faciliteiten voorzien van vitaal water en elektriciteit."
In het oorlogsgeweld is de oproep van Maurer snel gesneuveld. Werknemers in de watersector in Oekraïne melden dat vitale waterinfrastructuur doelbewust wordt vernietigd, schrijft de website Make Water Famous. De Oekraïner Ruslan Lavrinenko, ceo van het watertechnologiebedrijf Zander-Agro, wordt op de site geciteerd. Hij vertelt dat veel (water)infrastructuur volledig is beschadigd. Burgers die zich schuilhouden voor de Russische bombardementen en beschietingen hebben geen water, aldus de ceo. “Zelfs in sommige ziekenhuizen is de watervoorziening schaars. Na de oorlog zal het een hele klus zijn om de aangerichte schade te herstellen."
Marioepol
In de sinds 24 februari onder vuur liggende zuidoostelijke havenstad Marioepol is er weinig tot geen toegang tot stromend water, elektriciteit, warmte, medische zorg en mobiele telefonie, schrijft Human Rights Watch. Al snel werd de elektriciteitsvoorziening in de stad vernield door Russische beschietingen. “Aangezien de waterstations elektriciteit nodig hebben voor de pompen, is het watersysteem ook beschadigd", vertelde Petro Andryushchenko, assistent van de burgemeester van Mariupol, op 8 maart aan Human Rights Watch. "We weten dat er ook raketten zijn ingeslagen in de buurt van de pompstations, maar we zijn niet in staat om de reparateurs te sturen vanwege de gevechten."
De medische hulporganisatie Artsen zonder Grenzen drong er begin maart op aan de toegang tot water te herstellen voor de mensen in de zwaar geteisterde havenstad. "Ze weten niet waar ze water kunnen krijgen", zei de noodcoördinator van de hulporganisatie in een audioboodschap. "Bewoners drinken regenwater of verzamelen sneeuw voor water. Mensen hebben letterlijk ingebroken in verwarmingsinstallaties om er water uit te halen."
Chernihiv
In de noordelijke stad Chernihiv, met een vooroorlogse bevolking van 285.000, lijken de omstandigheden op die in Marioepol, schrijft Human Rights Watch. Er is beperkte toegang tot stromend water, elektriciteit en warmte sinds begin maart, toen Russische strijdkrachten hun aanval op de stad opvoerden. Op 26 maart zei burgemeester Vladyslav Atroshenko van Chernihiv tijdens een persconferentie dat de stad ‘aan gruzelementen is geblazen’.
Acuut watertekort vormt een bijzonder ernstig risico voor de ongeveer 130.000 inwoners die in de stad zijn achtergebleven, schrijft Human Rights Watch op 31 maart. Olexander Lomako, secretaris van de gemeenteraad, wordt aangehaald: “Bewoners hebben generatoren moeten gebruiken om water uit putten op te pompen, maar er is niet genoeg om iedereen van water te voorzien. Sommigen zijn aangewezen op water uit rivieren en meren, of gesmolten sneeuw.”
Ukrvodokanalekologiya
Op de site van de Oekraïense vereniging van water- en rioolzuiveringsbedrijven ‘Ukrvodokanalekologiya’ wordt verslag gedaan van de schade die wordt aangericht door het oorlogsgeweld. Op 27 maart meldt de vereniging dat in de hoofdstad Kiev de pompstations Vinogradar-3, Svyatoshynska en Novo-Svyatoshynska zijn verwoest.
Op 4 april beschrijft de organisatie de stand van zaken in Irpin, voorstad van Kiev die weer is heroverd op de Russen: “De water- en rioleringseconomie van de stad Irpin heeft geleden onder de bezetters, evenals de gehele andere infrastructuur. Foto’s tonen de door vijandelijk vuur vernielde watervoorzieningsinstallaties: beschadigde gebouwen, beschadigde watervoorzieningsinstallaties en -netwerken, vernielde reparatieapparatuur.”
Beschadigde apparatuur en waterinstallaties in Irpin na het vertrek van de Russen | Foto's Ukrvodokanalekologiya
Herstel
Maar de Oekraïnse waterbedrijven werken ook aan herstel. Twee dagen na de mededeling dat in Kiev pompstations zijn verwoest, is op de site van Ukrvodokanalekologiya te lezen dat schade aan de watervoorzieningssystemen in de hoofdstad wordt hersteld. In Irpin is men na het vertrek van de Russen meteen begonnen om de stad weer van water te voorzien vanuit het hoofdwaterleidingbedrijf in de hoofdstad, schrijft Ukrvodokanalekologiya op zijn website.
De Oekraïners krijgen ondersteuning bij het herstel, met name van de organisatie van Poolse waterbedrijven IGWP, die ook veel werk heeft aan de watervoorziening van de 1,8 miljoen vluchtelingen uit Oekraïne in eigen land. In een verklaring van 25 maart schrijft deze Poolse organisatie onder meer: “De schade aan de Oekraïense water- en rioleringsinfrastructuur is onvoorstelbaar, maar op dit moment moeilijk in te schatten.”
De Polen inventariseren waaraan de Oekraïners behoefte hebben voor herstelwerk. De lijst is lang en divers: generatoren, reparatiekits voor noodgevallen, hydrodynamische en lasapparatuur, pompen voor drinkwater en afvalwater, persoonlijke beschermingsmiddelen, waaronder gasmaskers, beschermende pakken tegen chemicaliën en wetsuits, watertankwagens, walkietalkies, onderdelen voor auto’s, zoals banden en accu's.
UvW en Vewin
Waterschappen en drinkwaterbedrijven in Nederland verlenen tot dusverre geen directe ondersteuning, blijkt uit navraag bij de Unie van Waterschappen (UvW) en Vewin, de vereniging van drinkwaterbedrijven. Er zijn op dit moment nog geen rechtstreekse contacten tussen de waterschappen en de Oekraïense waterbeheerders, laat de Unie weten. Ook Vewin heeft geen rechtstreeks contact met de Oekraïense vereniging van waterbedrijven. “Dit loopt via de Poolse waterbedrijven en EurEau”, zegt de drinkwaterorganisatie in een reactie.
Beide koepelorganisaties laten weten serieus bij te willen dragen aan de wederopbouw. “De oorlog is nog in volle gang, dus dit is nog niet het moment om hierover het contact te starten. Maar wel dus om op Europees niveau na te denken over wat een gezamenlijke hulpinzet zou kunnen zijn”, zegt de Unie. “Voor de Unie van Waterschappen is noodhulp één van de pijlers van internationale samenwerking, dus we willen zeker graag bekijken hoe de waterschappen kunnen helpen bij de wederopbouw.”
“Mocht Vewin of de drinkwatersector via het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een verzoek krijgen om de mogelijkheden te verkennen voor ondersteuning in de wederopbouwfase, dan zal dit uiteraard serieus worden bezien”, laat Vewin weten.
EurEau
Uit de berichtgeving van EurEau blijkt dat individuele bedrijven al steun geven, zowel voor de opvang van de miljoenen vluchtelingen in omringende landen als voor herstelwerk in Oekraïne zelf. Zo organiseerde de Duitse Stadtentwässerung Dresden GmbH hulp voor de Oekraïense steden Lviv, Nadvirna en Ternopil. In 4 vrachtwagencombinaties leverde het waterbedrijf uit Dresden materiaal, variërend van frequentieomvormers tot noodstroomaggregaten en leidingmeters, meldt EurEau op 17 maart. De Roemeense watermaatschappij Apaserv Satu Mare financierde, aldus EurEau, de aankoop van 7 stroomgeneratoren en 10 watertanks voor de stad Beregovo in Oekraïne.
Op Wereldwaterdag (22 maart) riep Aqua Publica Europea, de Europese vereniging van publieke waterbedrijven, de Russische regering op een einde te maken aan de aanvallen en verwoestingen en de verdragen te respecteren die de burgerbevolking de toegang tot essentiële waterdiensten moeten garanderen. “De vernietiging van infrastructuur is niet alleen een onmiddellijke ramp; zij zal ook aanzienlijke wederopbouwinspanningen vergen in de naoorlogse periode”, aldus de organisatie.
LEES OOK
'We zullen er een hoge prijs voor betalen, maar Oekraïne zal winnen'
Zeshonderd flessen Drents drinkwater naar Oekraïne
Russische inval in Oekraïne zorgt ook in de watersector voor dilemma's
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.