secundair logo knw 1

Druppels water worden niet meer door de veengrond opgenomen als deze te veel is uitgedroogd. Foto LBI

Onderzoek van het Louis Bolk Instituut heeft aangetoond dat er oplossingen zijn om de waterafstotendheid van de Friese veengronden te verminderen. Het verhogen van het grondwaterpeil is daar een van, maar ook het toevoegen van klei maakt de bodem ontvankelijker voor regenwater.

0804 Nyncke HoekstraNyncke HoekstraDe laatste jaren ondervinden veehouders in het veenweidegebied van Friesland – maar ook elders in Nederland - veel problemen met een korrelige, stuifgevoelige bodem die geen vocht meer opneemt en waar het gras slecht groeit tijdens droge periodes, zegt onderzoeker Nyncke Hoekstra van het Louis Bolk Instituut (LBI).

Over deze waterafstotendheid, ofwel onomkeerbare hydrofobie, werd al meer dan tachtig jaar geleden voor het eerst geschreven, maar echte oplossingen waren tot nu toe nooit onderzocht. "Sterker nog, sindsdien is men juist begonnen met verdere ontwatering."

Door de droge en hete zomers van de afgelopen jaren is het probleem urgenter geworden. In opdracht van het programma Veenweide Fryslân van de Provincie Fryslân zoeken Hoekstra en haar collega’s sinds anderhalf jaar naar oplossingen voor bodemproblemen.

Grondwaterpeil
Dat doen ze samen met zes veehouders in de Zuidwesthoek van Friesland, die als eerste het fenomeen bodemhydrofobie aandroegen. Uit onderzoek in het laboratorium blijkt dat het hoge gehalte aan organische stof in veengronden een belangrijke factor is in de hydrofobie van de bodem, vertelt Hoekstra.

"Een hoger lutum- en siltgehalte, zeg maar klei, een hogere pH en een hoger vochtgehalte verminderden het hydrofoob worden van het veen. Ook zagen we dat de problemen ontstaan nadat het bodemvochtgehalte onder een kritiek kantelpunt was gedaald."

De belangrijkste manier om hydrofobie tegen te gaan, is volgens de onderzoekers dan ook voorkomen dat de bodem te veel uitdroogt. Dit kan door te beregenen of te bevloeien, maar ook door het verhogen van het grondwaterpeil. Hoekstra: "Dat is natuurlijk steeds de spagaat, want het veen moet wel draagkracht hebben zodat de boeren hun werk kunnen doen."

Klei
Een proef met het toevoegen van een surfactant, een soort zeepsop dat ook veel op golfbanen wordt gebruikt, was zeer succesvol maar volgens de onderzoekers in de praktijk moeilijk toepasbaar. “Het werkte perfect, maar het moet wel meerdere malen per jaar aangebracht worden, het is duur en we weten niet goed wat de gevolgen zijn voor de natuur”, aldus Hoekstra. "Dus hiermee zijn we terughoudend."

Ook het toevoegen van klei, en in mindere mate gips en kalk, werkte in het laboratorium goed. De kleilaag wordt door wormen en regen langzaam de bodem in en zorgt er mogelijk voor dat die minder hydrofoob wordt, legt Hoekstra uit. "Daarmee slaan we twee vliegen in één klap, want in Friesland wordt al met klei in veen geëxperimenteerd om de CO2-uitstoot terug te dringen."

De komende twee jaar willen de onderzoekers dan ook bij deze en andere experimenten (met grondwaterpeil) aansluiten. Zowel in het laboratorium als in het veld zal dan worden getest of de maatregelen in de praktijk en op de langere termijn werken.

Omslagpunt
Een belangrijk resultaat uit deze eerste fase van het onderzoek is dat het risico op hydrofobie voorspeld kan worden aan de hand van de chemische eigenschappen van de bodem en door monitoring van het bodemvocht. Dat biedt perspectief, want het helpt veehouders om gericht maatregelen te nemen om hydrofobie te voorkomen, stelt Hoekstra.

"Als je het omslagpunt op een vroeg moment kunt bepalen en maatregelen kunt treffen, heeft dat een groot effect op de grasgroei. Maar als de grond eenmaal te droog is, verloopt het herstel heel langzaam."

 

MEER INFORMATIE
Rapport ‘Hydrofobie op veengrond: oorzaken en maatregelen’
LBI-onderzoek Verduurzaming landgebruik veenweiden
Website Veenweide Fryslân
H2O-bericht: Fries veenweideprogramma: waterpeil komende jaren fors omhoog

Typ je reactie...
Je bent niet ingelogd
Of reageer als gast
Loading comment... The comment will be refreshed after 00:00.

Laat je reactie achter en start de discussie...

(advertentie)

Laatste reacties op onze artikelen

Geachte mevr. Sien Kok,
alles is onlosmakelijk atomair verbonden binnen relativiteit van tijd/ruimte en eenheid geest stof, telen zonder chemie, inschakelen industrie en prive personen telt allemaal, maar denk ook even aan satellieten met hun negatieve effect op klimaat, 24/7. U geeft oude wetmatigheden een nieuw jasje. Succes, Jan Kalverdijk
Interessant. Hoe staat het met de PFAS-hoeveelheden die bij Chemelot in de Maas worden geloosd, wordt hier wel op gehandhaafd? 
Niet zo vreemd dat van die akker- en weidevogelsoorten de populaties teruglopen . Dat kan je zo hebben als je het vol zet met zonnepanelen en windturbines (birdblenders).
Dit heb ik ook nodig. Wij maken van slootmaaisel, een nieuw product, Wortelbeton, voor waterschap Rijnland. Artificiële Rietzudde, voor KRW- doelen. We hebben nog een toepassing van Wortelbeton en dat is veen maken. Daarmee werken we samen met gem Amsterdam en Waternet/AGV en VIP_NL. 
We willen een techniek ontwikkelen om de bodem omhoog te laten groeien met 1m p/jaar. We hadden al zitten denken aan dit systeem, maar ik zou graag eens willen praten over jullie ervaring of samenwerking .
@Almer BolmanEens Almer, de laatste twee kalenderjaren waren uitzonderlijk, extreem nat. En enkele jaren daarvoor extreem droog. Het lijkt er echter op dat wateroverlast eerder een reden is om in actie te komen dan droogte. De flanken van de Veluwe (en de beken aldaar) reageren zeer snel op natte en droge perioden omdat -zoals je weet - de reservoircoëfficiënt daar gering is. Daarom is mijn plan om juist niet op de flanken - dat heeft geen zin - maar op de hoge delen (daar is de genoemde coëfficiënt groot en de grondwaterstand diep) de grondwateraanvulling te vergroten, ofwel door vermindering van de verdamping ofwel door gecontroleerde (!) infiltratie van perfect voorgezuiverd rivierwater. Het doel is te bereiken dat beken en sprengen weer hóger op het massief ontspringen en langer water voeren. Dat zal een enorme boost geven aan natuur en biodiversiteit. Het kwelwater naar de beken is overigens geen infiltratiewater, het is en blijft geïnfiltreerd regenwater. Als we in hoge delen van de Veluwe water infiltreren, kiest dat een diepe, uitermate lange, langzame weg naar de randen van de Veluwe waar het pas na eeuwen - misschien zelfs millennia - opkwelt.
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.