Door menselijk ingrijpen is de watercyclus zo veranderd dat dat gevolgen heeft voor het functioneren van de aarde. Volgens een internationaal onderzoeksteam is het zogenaamde ‘groene water’, zoals regen en bodemvocht, daarom een van de ‘planetary boundaries’ die zijn overschreden.
Het begrip planetary boundaries (planetaire grenzen) werd in 2009 geïntroduceerd door de Zweedse aardwetenschapper Johan Rockström. Hij stelde negen grenzen vast waarbinnen de mensheid moet opereren om duurzaam gebruik te kunnen blijven maken van de hulpbronnen op aarde.
Water is een van de negen categorieën en de zesde waarvan een internationaal onderzoeksteam nu concludeert dat de grens wordt overschreden. De eerste vijf categorieën waarvoor dat geldt zijn: klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, stikstof- en fosforuitstoot, landgebruik en chemische vervuiling.
De onderzoekers, waaronder drie Nederlanders van de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Utrecht en de TU Delft, publiceerden hun bevindingen deze week in het tijdschrift Nature Reviews Earth & Environment.
Bodemvocht
Ruud van der Ent"Voor de categorie water werd gedacht dat we ons nog binnen de veilige marges bevonden", vertelt co-auteur Ruud van der Ent, universitair docent aan de TU Delft. "Maar dan ging het vooral over ‘blauw water’: het zoete water in stromen, rivieren en meren. Daarnaast is er ook ‘groen water’: de watercyclus die belangrijk is voor planten, zoals regenval en bodemvocht. Door alleen te focussen op ‘blauw water’, misten eerdere evaluaties belangrijke informatie over de volledige watercyclus."
De onderzoekers richtten zich in het bijzonder op bodemvocht in de wortelzone van planten als belangrijkste indicator voor de gezondheid van de watercyclus. "Bodemvocht is belangrijk voor gezonde en veerkrachtige ecosystemen die in staat zijn om koolstof vast te leggen. Op hun beurt zorgen die ecosystemen er weer voor dat de atmosferische watercyclus in tact blijft."
Amazone
In hun artikel wijzen ze op het Amazoneregenwoud, dat afhankelijk is van bodemvocht om te overleven. Delen van de Amazone verdrogen door klimaatverandering en ontbossing.
"Water wordt vaak toch als een gegeven beschouwd", zegt Van der Ent. "Het gaat wel weer regenen. Maar door de opwarming en door het landgebruik is de cyclus stiekem wel aan het veranderen. Er zijn echt gebieden die permanent droger of natter worden. Als we niets doen, bestaat de Amazone over dertig jaar niet meer."
Rockström, die in 2019 een eredoctoraat ontving van de Universiteit van Amsterdam, schreef zelf ook mee aan het artikel. In 2021 maakte David Attenborough een Netflix-documentaire over hem met de titel ‘Breaking Boundaries: The Science Of Our Planet’.
MEER INFORMATIE
Artikel in Nature Reviews Earth & Environment
Engelstalig nieuwsbericht van Stockholm University
H2O-bericht: Eredoctoraat voor duurzaamheidsexpert Johan Rockström