Met de aanleg van vispassages bij stuwen en gemalen is een groot aantal rivieren, beken en boezemwateren weer bereikbaar gemaakt voor trekvissen. Maar elfhonderd knelpunten (40 procent van het totaal) ontberen nog zo’n voorziening. Vooral polderwateren zijn daardoor onbereikbaar.
Dat blijkt uit een onderzoek van het Compendium voor de Leefomgeving (CLO), dat zich baseert op gegevens van onder andere Rijkswaterstaat en de waterschappen.
Voor veel vissoorten is de migratie tussen verschillende wateren belangrijk voor de verschillende stadia in hun leven, schrijven de onderzoekers. Zo zijn er trekvissen die van de zee naar kleine beken trekken, maar ook die tussen grote en kleine rivieren of tussen polder- en boezemwater migreren. Obstakels als stuwen, gemalen en waterkrachtinstallaties bemoeilijken die trektocht.
Verbetering van de vismigratie is een randvoorwaarde om uiterlijk in 2027 de ecologische doelen van de Kaderrichtlijn Water te halen. Jaarlijks worden nu ongeveer honderd vispassages aangelegd, berekenden de onderzoekers.
In de regionale wateren telden zij er inmiddels zestienhonderd, bij circa 60 procent van het totale aantal knelpunten. Bij elfhonderd knelpunten, 40 procent dus, is er nog geen voorziening.
Vismigratierivier
De grote rivieren en een deel van de beken zijn volgens de onderzoekers bereikbaar via het IJsselmeer, de Nieuwe Waterweg, de Eems en de Westerschelde. Met aangepast schut- en spuisluisbeheer en een vispassage bij Den Oever is nu al 'enige migratie' via de Afsluitdijk mogelijk. In 2024, als de vismigratierivier gereed is, moet een groot deel van de Nederlandse wateren bereikbaar zijn voor soorten die vanaf zee migreren.
Het Kierbesluit voor het Haringvliet maakt sinds 2019 vismigratie beperkt mogelijk tussen de Noordzee en het Rijn-Maasstroomgebied. De Rijn en de Maas zijn in principe bereikbaar dankzij vispassages bij de grote stuwen. Daarbij plaatsen de onderzoekers wel een kanttekening: jonge zalm en paling, die stroomopwaarts met de hoofstroom mee gaan, overleven de stuwen en gemalen vaak niet.
Polderwateren
In de polders in het lage deel van Nederland, waar het water wordt uitgemalen naar de boezemwateren, is nog het nodige werk te doen. De boezemwateren zijn vaak wel bereikbaar, veel polderwateren (sloten, meren) niet. Voor soorten als de paling, de driedoornige stekelbaars en spiering zijn die wel van belang.
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.