Jaarlijks minstens 6,9 miljard euro aan maatschappelijke schade in ons land in de vorm van onder andere hogere zorgkosten, duurdere waterzuivering en lagere landbouwopbrengsten. Dat is volgens onderzoek van Natuur & Milieu het gevolg van de uitstoot van schadelijke stoffen door de Nederlandse industrie. De organisatie beveelt aan om scherpere normen voor emissies in te stellen en het systeem van vergunningen, toezicht en handhaving te versterken.
De huidige vergunningverlening voor bedrijven voldoet feitelijk niet om Nederlanders te beschermen, stelt Natuur & Milieu vast in het onderzoeksrapport Schade aan de leefomgeving door de Nederlandse industrie. Ook wanneer bedrijven zich aan de vergunning houden, is de uitstoot vaak toch nog zeer schadelijk.
Het gaat bij de 6,9 miljard euro per jaar om kosten voor zorg, waterzuivering, klimaatadaptatie en schade aan ecosystemen. Natuur & Milieu berekende dit bedrag aan de hand van de gegevens van de Emissieregistratie en het handboek milieuprijzen van CE Delft. Hierbij zijn 483 Nederlandse bedrijven en 169 stoffen meegenomen.
Het betreft 75 stoffen die worden uitgestoten naar lucht en 94 stoffen naar water. Koolstofdioxide zorgt met 4,92 miljard euro voor verreweg de meeste maatschappelijke schade. Op grote afstand volgen zwaveloxiden, stikstofoxiden, zware metalen en fijnstof. Deze en andere stoffen zijn onder meer schadelijk voor de gezondheid van mensen en dieren, zorgen voor ernstige vervuiling van water en leiden tot verlies aan biodiversiteit.
Werkelijke schade waarschijnlijk nog hoger
De werkelijke schade ligt naar verwachting nog hoger dan het berekende totaalbedrag. De kennis over de schadelijkheid van stoffen is nog beperkt en niet alle stoffen zijn meegenomen, zoals PFAS. Ook is een deel van de bedrijven onvoldoende transparant over hun uitstoot, wordt aangegeven in het onderzoek. De overheid is vaak afhankelijk van metingen die bedrijven zelf doen.
Verreweg de grootste schade wordt veroorzaakt door luchtemissies: jaarlijks 6,9 miljard euro. Het bedrag voor emissies op het water valt daarbij in het niet: 7,3 miljoen euro. Een verklaring voor het aanzienlijke verschil is dat luchtverontreiniging meer mensen bereikt, en ook vaker op een directe manier. Natuur & Milieu geeft verder aan dat er meer bekend is over de schadelijke effecten van bepaalde stoffen in de lucht (zoals fijnstof en stikstof) en dat de Nederlandse industrie via de lucht meer uitstoot dan via het water.
Driekwart schade door tien bedrijven
De meeste maatschappelijke schade aan de leefomgeving wordt veroorzaakt door een klein aantal bedrijven en sectoren. Tien bedrijven ofwel 2 procent van de onderzochte bedrijven veroorzaken samen driekwart van de totale schade.
Hier de lijst (bedragen per jaar):
- Tata Steel IJmuiden BV: € 1,1 miljard
- Shell Nederland Raffinaderij BV: € 729 miljoen
- Chemelot: € 581 miljoen
- Esso Nederland BV - Raffinaderij Rotterdam: € 544 miljoen
- Dow Benelux BV: € 519 miljoen
- BP Rotterdam Refinery: € 423 miljoen
- Yara Sluiskil: € 403 miljoen
- Shell Nederland Chemie: € 353 miljoen
- Zeeland Refinery NV: € 311 miljoen schade
- Nyrstar Budel BV: € 119 miljoen schade
Vijf aanbevelingen
Het onderzoeksrapport is op 22 april overhandigd aan leden van de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat van de Tweede Kamer. Dat deed Natuur & Milieu samen met KWF Kankerbestrijding, Longfonds, MVO Nederland, Gezondheidop1 en organisaties van omwonenden rondom Tata Steel en Chemelot.
In het rapport worden vijf maatregelen aanbevolen om de schade door de uitstoot van stoffen door de Nederlandse industrie flink te verminderen:
- Geef gezondheid prioriteit
Neem gezondheid als uitgangspunt bij vergunningverlening en industriebeleid. Ook is het belangrijk om voor stoffen waarbij er indicaties zijn dat ze risicovol voor de gezondheid zijn, onverkort gebruik te maken van het voorzorgsbeginsel. - Stel scherpere normen
Scherp de emissienormen aan op basis van de meest recente inzichten en adviezen over de impact van stoffen op de leefomgeving, zoals de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie over fijnstof en stikstofdioxide. Richt hierbij vooral op de meest schadelijke stoffen. - Versterk het VTH-stelsel
Zorg ervoor dat het systeem van vergunningen, toezicht en handhaving (VTH) minder vrijblijvend wordt. Daarvoor is het nodig om de omgevingsdiensten te versterken en hun onafhankelijkheid te vergroten. Tevens is het zaak dat de regie vanuit het Rijk wordt versterkt. - Beprijs vervuiling
Introduceer een beprijzingsbeleid waarin de monetaire schade aan de leefomgeving, inclusief gezondheid en klimaat, wordt meegenomen. - Verbeter de monitoring
Zorg voor beter inzicht in zowel de uitstoot van als de blootstelling aan schadelijke stoffen door monitoring van uitstoot te verbeteren met fijnmazige, onafhankelijke en realtime metingen.
