Kwetsbare kwelders aan de kust zijn erbij gebaat dat koeien en kleine herbivoren hier grazen. Ook kunstmatig maaien helpt om erosie tegen te gaan, blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ).
Natuurlijke kwelders kunnen in combinatie met conventionele dijken een goede bescherming bieden tegen overstromingen aan kust. De kwelders zorgen voor een vermindering van de golfkrachten op de dijken. Zij zijn in Nederland buitendijks te vinden op de Waddeneilanden en aan de Friese en Zeeuwse kust. Vraag is: hoe kan een kwelder effectief worden beheerd in verband met deze op de natuur gebaseerde kustverdediging?
Dat hebben ecologen van de RUG en het NIOZ uitgezocht en daarover is een publicatie verschenen in het Journal of Applied Ecology. “Kwelders zijn van nature dynamische ecosystemen maar ze worden kwetsbaar”, zegt promovenda en eerste auteur Beatriz Marin-Diaz. “Door zeespiegelstijging en inklinking van het land en doordat winterstormen vaker voorkomen, hebben veel kwelders in kustzones wereldwijd te maken met erosie. Het is belangrijk om te weten welke invloed beheer heeft op hun stabiliteit.”
Erosiebestendigheid groter bij klei
Op de kwelder van Schiermonnikoog werden bodemmonsters uit afgesloten natuurgebieden verzameld, die vervolgens zijn vergeleken met monsters uit graasgebieden en uit kunstmatig gemaaide locaties. De bodemmonsters zijn in een laboratorium blootgesteld aan kunstmatige golven om de bodemerosie meten. De onderzoekers stellen op basis hiervan vast dat begrazing door vee, ganzen en hazen belangrijk is bij het beheer van kwelders.
Marin-Diaz licht toe: “De zanderigste kernen erodeerden het sterkst, terwijl grondmonsters met meer klei beter bestand waren tegen erosie. Het grazen van koeien versterkte deze erosiebestendigheid doordat de grond werd vertrapt en zo samengepakt. Verrassend genoeg hielpen kleine herbivoren mee om de erosie te verminderen omdat zij de vegetatie veranderden. Er vond een toename plaats van planten met hoge worteldichtheden die de grond samenbinden.”
Ook kunstmatig maaien – kappen en snoeien van vegetatie door mensen en machines – blijkt een bijdrage te leveren aan het tegengaan van erosie. Dit weert dieren die de grond omwoelen en daarmee het sediment destabiliseren.
Beperkte of wisselende begrazing
Begrazing en kunstmatig maaien verminderen de erosie van fijnkorrelige bodems, is dus de conclusie van het onderzoek. Daardoor zijn kwelders beter bestand tegen laterale erosie. Een minpunt is dat bodemverdichting door vee ook leidt tot verlaging van de kwelder. Het wordt zo lastiger om de zeespiegelstijging bij te houden.
De onderzoekers bevelen daarom voor een effectief beheer van de kwelders een beperkte of wisselende begrazing door vee aan. Ze adviseren ook om intensieve begrazing te vermijden in sedimentarme systemen die gevoelig zijn voor zeespiegelstijging. Verder is het van belang om onderzoek te doen naar maatregelen waarmee kleine grazers worden behouden.
MEER INFORMATIE
Bericht RUG over het onderzoek
Publicatie Journal of Applied Ecology