In één oogopslag kunnen gemeenten, woningcorporaties en energiecoöperaties zien waar en hoe aquathermie mogelijk is voor de verwarming van wijken en dorpen. Dat is het idee achter de digitale omgevingswarmtekaart die Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV), het Hoogheemraadschap van Rijnland en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) samen ontwikkelden.
De drie waterschappen verwachten dat aquathermie, als alternatief voor het verwarmen met aardgas, een belangrijke rol gaat spelen in de energietransitie. Nederland wil in 2050 van het aardgas af zijn, Amsterdam wil dat in 2040 al.
Waternet, het samenwerkingsverband van AGV en de gemeente Amsterdam, begon daarom drie jaar geleden met de omgevingswarmtekaart, een voor iedereen toegankelijke online tool die inzicht geeft in de vraag en het aanbod in een gebied.
Harry de Brauw"Wij kregen steeds vaker vragen hierover van woningcorporaties, energiecoöperaties en de gemeente", vertelt Harry de Brauw, adviseur energietransitie bij AGV. "Waternet heeft daarbij een unieke positie, omdat het zowel bij de warmtevraag, via de gemeente, als bij het aanbod, via het waterschap, betrokken is."
Drie bronnen
Aquathermie is de verzamelnaam voor het verwarmen - of koelen - met warmte uit water. Er zijn drie varianten: thermische energie uit oppervlaktewater (TEO), uit afvalwater (TEA) en uit drinkwater (TED). Deze warmte wordt opgeslagen in de bodem en kan later met een warmtepomp verder worden opgewarmd. Een warmtenet distribueert de warmte naar de woningen. Die kunnen in de zomer ook gekoeld worden.
In opdracht van het waterschap en de gemeente beheert Waternet de drie bronnen voor aquathermie. "Maar om goed inzicht te krijgen in de mogelijkheden voor een bepaalde wijk, waren we voordat deze kaart er was wel minimaal een week bezig", aldus De Brauw. "Dat moet sneller kunnen, dachten wij."
Voor de digitale omgevingskaart zijn gegevens uit openbare bronnen en van het waterschap verzameld en in verschillende kaartlagen samengebracht. Die geven met elkaar een beeld van onder andere de bouwjaren van de woningen, de functies van panden, bestaande warmtenetten en natuurlijk de aanwezigheid van de verschillende warmtebronnen, zoals oppervlaktewater of industriële restwarmte.
Zo compleet mogelijk
"Binnen vijf minuten kun je een rapport downloaden met de mogelijkheden voor aquathermie", zegt De Brauw. "Daarnaast wordt ook de hoeveelheid warmte die via bijvoorbeeld zonnecollectoren op het dak kan worden gewonnen vermeld. We willen zo compleet mogelijk zijn."
Als voorbeeld laat hij de analyse voor Nederhorst den Berg zien, waar de totale warmtevraag zonder na-isolatie ruim 88.000 GJ (gigajoule) per jaar bedraagt. Warmte uit oppervlaktewater (de Vecht) heeft een potentieel van 366.000 GJ, warmte uit afvalwater (effluent rwzi Horstermeer) 162.000 GJ en warmte uit drinkwater 1.500 GJ. "Daarmee kan dus ruimschoots in de warmtevraag worden voorzien."
Dit jaar heeft AGV de buurwaterschappen HHNK en Rijnland en de provincie Noord-Holland gevraagd om mee te doen, zodat nu heel Noord-Holland en een deel van Zuid-Holland en Utrecht gedekt is. Eind vorige week is deze uitgebreide omgevingskaart aan de wethouders van de betreffende gemeenten gepresenteerd. Die reageerden volgens de adviseur enthousiast; er werden gelijk al vervolgafspraken gemaakt.
Verkenningsfase
Met andere waterschappen is nog niet gesproken, maar ook die zijn welkom om aan te sluiten, zegt De Brauw. "Zeker in de verkenningsfase in de transitie naar aardgasvrij is deze kaart een heel waardevol instrument. Via een quickscan krijgen gemeenten snel inzicht in de mogelijkheden voor een wijk of een dorp."
