Nieuwe wet voor meer participatie en uitdaagrecht bij waterschappen

De Eerste Kamer heeft ingestemd met een nieuwe wet, die ervoor moet zorgen dat inwoners meer kunnen participeren in het waterschapswerk. De wet verplicht voor alle waterschappen een participatieverordening. Ook komt er een procedure voor inwoners en maatschappelijke organisaties die taken van het waterschap over willen nemen.

“Deze Wet versterking participatie decentraal niveau treedt op 1 januari 2025 in werking en sluit volgens Ineke Mulders, jurist bij de Unie van Waterschappen aan bij gedachte achter de Omgevingswet. “Doel van de wet is zorgen voor betere besluitvorming en meer draagvlak door inwoners en stakeholders de kans te geven voor de besluitvorming, tijdens de uitvoering en bij de evaluatie achteraf mee te praten. Waar inspraak bij de besluitvorming al verplicht en gewoon was, vormt het kunnen meepraten over de uitvoering en evaluatie duidelijk een nieuw element.”

Volgens Mulders is dit bij de waterschappen, zeker bij de grotere projecten als dijkverbetering, al staande praktijk. De nieuwe wet kan in die zin het beste worden gezien als een uitbreiding. “De wet rept van ‘nieuw te vormen beleid’. In de participatieverordening die alle waterschappen uiterlijk twee jaar na inwerkingtreding van de wet moeten maken, zal dat moeten worden uitgewerkt en moeten worden vastgelegd welke vormen van participatie passen bij de verschillende vormen van beleid.”

Het uitdaagrecht is een van oorsprong Brits idee, daar wettelijk vastgelegd als Right to Challenge, bedoeld om een groep (georganiseerde) bewoners taken van decentrale overheden over te laten nemen als zij menen het zelf beter of bijvoorbeeld goedkoper te kunnen doen. “Dit is zeker ook een vernieuwend aspect”, stelt Mulders.

Inwoners kunnen op eigen initiatief een verzoek indienen om een taak, of meerdere taken, over te nemen van het waterschap. In de verordening moeten waterschappen opnemen aan welke voorwaarden zo’n verzoek moet voldoen. “Het ingewikkelde hierbij is natuurlijk wel dat een waterschap duidelijk omschreven verantwoordelijkheden heeft en dus zullen er duidelijke afspraken moeten zijn over hoe die taken worden uitgevoerd en hoe de controle hierop plaatsvindt.”

Mulders zegt erg benieuwd te zijn of uit het uitdaagrecht mooie voorbeelden op gaat leveren. “Heel eerlijk gezegd, vind ik het makkelijker om geschikte voorbeelden op gemeenteniveau te bedenken. Bijvoorbeeld vrijwilligers die een bibliotheek of een zwembad draaiende houden. Op waterschapsgebied ligt het denk ik wel wat ingewikkelder. Bij een presentatie hoorde ik een idee over sup-bedrijf dat drijfvuil zou kunnen inzamelen, dat vond ik eigenlijk wel een interessante. Dus ik hoop dat er meer creatieve voorstellen worden gedaan.”