Houd water dat nu nog valt maximaal vast en werk op de lange termijn aan het herstel van een natuurlijke waterbalans door een slimmere inrichting van het landgebruik. Daartoe roepen Natuurmonumenten en LandschappenNL op. Zij ondersteunen hiermee een eerder pleidooi vanuit de watersector voor een versnelde aanpak van droogte.
Drinkwaterbedrijven en waterschappen kwamen eind april met dit pleidooi. Deze partijen willen fundamentele hervormingen om de natuurlijke balans in het watersysteem te herstellen. Natuurmonumenten en LandschappenNL, waarin de provinciale organisaties op landschapsterrein samenwerken, hebben hun instemming betuigd. Ook is er steun van de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers.
Wiebe Borren
Het is volgens de drinkwaterbedrijven en waterschappen belangrijk om zuiniger om te gaan met water, water langer te vasthouden en beschikbaar water slimmer te verdelen. “Wij ondersteunen deze oproep”, zegt Wiebe Borren, adviseur hydrologie bij Natuurmonumenten. “Onze vraag is nu: maak dit concreet. Pak de aanbevelingen van de beleidstafels echt op. Waar het kan, doen we met onze eigen terreinen mee.”
Te weinig hersteltijd voor natuur
Het dreigt voor het derde jaar op rij bijzonder droog te worden. Dat is nieuw volgens Natuurmonumenten en LandschappenNL en baart deze organisaties zorgen. Borren: “We hebben de afgelopen twee jaar gezien dat droogte tot serieuze schade in de natuur leidt. Zo breekt veen af en kunnen weidevogels niet groot worden. De natuur kan op zich best tegen een stootje, zoals bleek na de zomer van 2018. Maar omdat de droogte zich steeds herhaalt, heeft de natuur nu te weinig tijd voor herstel.”
De oplossingsmogelijkheden liggen in het beter vasthouden en minder gebruiken van water. “Door een robuuste inrichting van het watersysteem kan de natuur zich goed herstellen. Er wordt momenteel echter al erg veel beregend en ook meer drinkwater dan normaal gebruikt. Dat heeft nadelige gevolgen voor de natuur.”
Maximaal vasthouden van water
De natuurorganisaties willen dat water maximaal wordt vastgehouden. Dat is eerder in het jaar onvoldoende gebeurd, vindt Borren. “De waterschappen hebben aan het eind van de natte winter toch weer erg veel water afgevoerd. Wat in maart nog aan regen viel, is niet genoeg vastgehouden. Dat moet naar onze mening voortaan anders. We vinden ook dat er voorlopig geen waterplanten in sloten moeten worden gemaaid. Dat draagt bij aan de vertraging in het watersysteem.”
'De regen in maart is niet goed vastgehouden'
De droogteproblemen doen zich momenteel vooral voor op de hoge zandgronden in het oosten en zuiden. “Hier dalen de grondwaterstanden snel en vallen kwelsystemen weg”, zegt Borren. “Op sommige plekken is er nu nog genoeg vocht, maar we weten ook dat het in de zomer veel erger wordt. Het voorjaar is cruciaal om te zorgen dat het voldoende nat blijft.”
Preventieve maatregelen
Natuurmonumenten en LandschappenNL vinden het belangrijk om te kijken naar een andere inrichting van het watersysteem. Zo vragen zij provincies en waterschappen om maatregelen meer preventief in te zetten om daarmee verdere schade aan natuur te voorkomen. De natuurorganisaties zijn voorstander van het instellen van een zone rondom kwetsbare natuurgebieden, waarbinnen een beregeningsverbod geldt voor zowel grond- als oppervlaktewater. Zeker als het gaat om natuurgebieden op de hogere zandgronden.
“Niet alles kan rondom natuurgebieden”, licht Borren toe. “Sommige waterschappen zoals Vechtstromen stellen al een zone voor een beregeningsverbod in, al gebeurt dit vaak pas aan het eind van de zomer. Dat zou wat ons betreft al vroeg in het voorjaar moeten gebeuren. Andere waterschappen doen dit niet of handhaven nog niet op zo’n verbod.”
Denk bij de ruimtelijke ordening na over hoe zowel natuur als landbouw goed kunnen worden bediend, voegt Borren eraan toe. “Daar gaat het idee om de aanpak van de droogte te versnellen ook over. De maatregelen hiervoor kunnen worden gecombineerd met andere maatregelen, bijvoorbeeld in verband met stikstofemissie. Rond natuurgebieden zou je natuurlijke klimaatbuffers kunnen inrichten, die meerdere doelen dienen.”
Weidevogels in knel
Borren wijst nog op de situatie van de weidevogels. Die hebben het zwaar in West-Nederland. “Door het uitdrogen van de bovenste laag is het voor deze vogels erg lastig om voedsel uit de grond te halen. Op de korte termijn doen waterschappen al wat ze kunnen. Zij stellen zoveel mogelijk oppervlaktewater beschikbaar voor weidevogels, maar dat is niet altijd voldoende.”
Daarom zijn oplossingen voor de lange termijn nodig, zegt Borren. “Denk aan uitbreiding van de leefgebieden van weidevogels wat soms extensivering van landbouw betekent en aan verdere verbetering van deze gebieden door onder meer greppels te graven. Vernatten kan goed samengaan met andere beleidsdoelen, zoals het tegengaan van bodemdaling in veenweidegebieden.”
MEER INFORMATIE
Natuurmonumenten over aanpak droogte
Pleidooi drinkwaterbedrijven en waterschappen
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.